Kaplica w Jabłonce w dekanacie kaszogrodzkim w 1800 r

Przyczynek do dziejów cerkwi unickiej na terenie Wołynia w początkowych latach zaboru rosyjskiego

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2022.3803.17
Słowa kluczowe: cerkiew unicka, Wołyń, prawosławie rosyjskie, polityka religijna, Cesarstwo Rosyjskie, dekanat kaszogrodzki

Abstrakt

W 1794 r. wojska rosyjskie idące przez wołyńskie tereny Rzeczypospolitej, żeby stłumić powstanie kościuszkowskie, przejmowały niektóre cerkwie unickie, wprowadzając do nich siłą rosyjskich duchownych prawosławnych. Tak było w Jabłonce Wielkiej w dekanacie kaszogrodzkim (na pn. od Łucka). Reakcją właściciela wsi było wybudowanie dla wiernych jego kosztem kaplicy unickiej i jej wyposażenie. Tekst wizytacji z 5 lutego 1800 r. ks. Teodora Połuchtowicza jest jedynym dokumentem opisującym tę kaplicę.

Biogram autora

Paweł Sygowski, Uniwersytet Warszawski

Historyk sztuki, absolwent KUL, członek Komisji Speculum Byzantium i doktorant na Wydział Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego. Bada zagadnienia wielokulturowości dawnej Rzeczypospolitej, opublikował na ten temat ponad sto artykułów w Polce, Ukrainie, Rosji, Litwie i Finlandii.

Bibliografia

APL, CHKGK – Archiwum Państwowe w Lublinie, Chełmski Konsystorz Greckokatolicki, sygn. 129, 135, 136.

DAWO – Państwowe Archiwum Obwodu Wołyńskiego w Łucku (Державний архів волинськой області): f. 35, op. 5, spr. 1; f. 382, op. 2, spr. 22; f. 382, op. 1, spr. 32; f. 382, op. 1, spr. 57.

Bieńkowski, L. (1969). Organizacja Kościoła Wschodniego w Polsce. W: J. Kłoczowski (red.), Kościół w Polsce, t. 2, Wieki XVI–XVIII. Kraków: Znak, 779–1049.

Bobryk, W. (2005). Duchowieństwo unickiej diecezji chełmskiej w XVIII wieku. W: J. Kłoczowski i A. Gil (red.), Studia i materiały do dziejów chrześcijaństwa wschodniego w Rzeczypospolitej, t. 2. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.

Boniecki, A. (1899–1914). Herbarz polski, t. 1–17. Warszawa: Gebethner i Wolff.

CHKGK. IAA – Trojanowska, M. (oprac.) (2003). Chełmski Konsystorz Greckokatolicki [1525] 1596–1875 [1905]. Inwentarz analityczny archiwum. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych.

DPNW (1892). Девятисотълете православія на Волыни 992–1892 г., cz. 2. Статическія сведенія о приходахъ Волынской епархіи. Житомір, https:// www.prlib.ru/item/407329.

Gil, A. (2000). Chełmskie diecezje obrządku wschodniego. Zagadnienia organizacji terytorialnej w XVII i XVIII wieku. W: S. Stępień (red.), Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 5. Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy, 29–60.

Gil, A. (2005). Chełmska diecezja unicka 1596–1810. Dzieje i organizacja. W: J. Kłoczowski i A. Gil (red.), Studia i materiały do dziejów chrześcijaństwa wschodniego w Rzeczypospolitej, t. 1. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.

Janocha, M. (2001). Ukraińskie i białoruskie ikony świąteczne w dawnej Rzeczypospolitej. Problem kanonu. Warszawa: Neriton.

Kołbuk, W. (1998). Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej około 1772 roku.

Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.

Rąkowski, G. (2005). Przewodnik po Ukrainie Zachodniej, cz. 1, Wołyń. Pruszków: Rewasz.

SGKP (1880–1902) – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. 1–15, cz. 2. Warszawa.

Sygowski, P. (2003). Ikony chełmskiej diecezji prawosławnej (do czasów Unii Brzeskiej) na tle dziejów Kościoła Wschodniego na Lubelszczyźnie (historia, stan badań, obiekty zachowane). W: J. Giemza (red.), Zachodnioukraińska sztuka cerkiewna. Dzieła – twórcy – ośrodki – techniki. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej 10–11 maja 2003 roku. Łańcut: Muzeum „Zamek”, 307–380.

Sygowski, P. (2012). Maciejów – miasteczko ziemi chełmskiej i jego cerkiew w XVIII wieku. Rocznik Chełmski, t. 16, 92–100.

Sygowski, P. (2019). Cerkiew pw. św. Michała Archanioła w Zaczerneczu na Wołyniu w XVIII w. i jej unicki ikonostas. W: A. Gronek i A.Z. Nowak (red.), Studia o kulturze cerkiewnej w dawnej Rzeczypospolitej, t. 2. Kraków: Księgarnia Akademicka, 239–253.

Sygowski, P. i Gil, A. (2007). Dekanat kaszogrodzki na tle dziejów Cerkwi unickiej na Wołyniu XVII – pierwszej połowy XIX w. Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, r. 5, 203–215.

Opublikowane
2022-09-29
Jak cytować
[1]
Sygowski, P. 2022. Kaplica w Jabłonce w dekanacie kaszogrodzkim w 1800 r: Przyczynek do dziejów cerkwi unickiej na terenie Wołynia w początkowych latach zaboru rosyjskiego. Perspektywy Kultury. 38, 3 (wrz. 2022), 261-270. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2022.3803.17.
Numer
Tom 38 Nr 3 (2022): Studia o kulturze cerkiewnej w granicach dawnej Rzeczypospolitej
Dział
Studia o kulturze cerkiewnej w granicach dawnej Rzeczypospolitej

Copyright (c) 2022 Akademia Ignatianum w Krakowie

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.