Antyminsy w kolekcji Muzeum Archidiecezjalnego im. św. Józefa Sebastiana Pelczara Biskupa w Przemyślu

Marek Wojnarowski

doi:10.35765/pk.2022.3803.22

Marek Wojnarowski Muzeum Archidiecezjalne w Przemyślu https://orcid.org/0000-0001-7909-8108

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2022.3803.22

Słowa kluczowe: antymins, Złożenie do grobu Chrystusa, druk na płótnie, liturgia Kościoła wschodniego

Abstrakt

Artykuł zawiera katalog antyminsów w zbiorach Muzeum Archidiecezjalnego w Przemyślu. Opisuje 17 dzieł z okresu od 1700 r. do początku XX w. Antymins to prostokątny kawałek płótna lnianego lub z jedwabiu, typowo ozdobiony przedstawieniami Złożenia do grobu Chrystusa, czterech ewangelistów oraz napisami wykonanymi technikami graficznymi. Nie wolno sprawować Eucharystii bez antyminsów. Antyminys musi być konsekrowany i podpisany przez biskupa.

Biogram autora

Marek Wojnarowski, Muzeum Archidiecezjalne w Przemyślu

Kapłan, dyrektor Muzeum Archidiecezjalnego w Przemyślu, wykładowca sztuki kościelnej i symboliki ikon w Wyższym Seminarium Duchownym w Przemyślu, diecezjalny konserwator zabytków Archidiecezji Przemyskiej, doktorant Wydziału Artes Liberales UW. Autor pracy na temat wierzeń eschatologicznych na przykładzie ikon Sądu ostatecznego XV–XVII w. z eparchii przemyskiej i terenów sąsiednich. Bada sztukę cerkiewną, zwłaszcza ikony Sądu ostatecznego, ponadto interesuje się wyposażeniem wnętrz kościelnych i rzemiosłem artystycznym.

Bibliografia

Archiwum Muzeum Archidiecezjalnego w Przemyślu, sygn. XXXIII/2020. Protokół przekazania obiektów do zbiorów muzeum z dnia 12 sierpnia 2020 r.

Bal, I. (1993). Makarewicz Juliusz (Julian). W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, t. 5, Le-M. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk.

Chruszczyńska, J. i Orlińska-Mianowska, E. (2009). Tkaniny dekoracyjne. Przewodnik dla kolekcjonerów. Warszawa: Arkady.

Giemza, J. (2007). Antyminsy władyków przemyskich w Muzeum Greckokatolickiej Archieparchii Przemysko-Warszawskiej. Бюлетень 9, 1(9) grudzień, 81–82.

Gonosová, A. (1991). Antimension. W: A.P. Kazhdan i A.-M. Talbot (red.), The Oxford Dictionary of Byzantium. New York–Oxford: Oxford University Press.

Izzo, J. (1975). The Antimension In the Liturgical and Canonical Tradition of the Byzantine and Latin Churches. Rome: Pontificium Athenaeum Antonianum.

Jurkowlaniec, G. (2019). Masterpieces, Altarpieces, and Devotional Prints: Close and Distant Encounters with Michelangelo’s Vatican Pietà. Religions, 10(5), 309, 15, https://doi.org/10.3390/rel10050309 (dostęp: 04.09.2020).

Nikol’skij, K. – Никольский, К. (2012). Об антиминсах православной русской церкви (pierwsze wyd. Санктпетерсбург 1872). Москва: Новоспасский мужской монастырь.

Nowak, A.Z. (2015). Materiały niekonieczne w księgach liturgicznych: objaśnienia dla kapłanów na przykładzie antimensionu. W: A. Gronek (red.), O miejsce książki w historii sztuki. Kraków: Collegium Columbinum, 147–174.

Sidor-Ošurkevič, O. – Cидор-Ошуркевич, О. (1994). Українська антиминсна гравюра XVII–XVIII століть. Записки Наукового Tовариства імені Т. Шевченка, t. CCXXXVI: Праці Комісії образотворчого та ужиткового мистецтва. Львів, 171–182.

Stepan, A. (1999). Antyminsy w ukraińskiej sztuce graficznej XVII–XX w. W: T. Stegner (red.), Wschód – Zachód. Ukraina. Materiały z sesji naukowej. Gdańsk: Stepan design, 147–171.

Subotić, G. – Суботић, Г. (1984). Упутство за израду антиминса у свeтогорском рукопису XV века. Зборник радова Византолошког института, 23, 183–216.

Tkačuk, W. – Ткачук, В. (2018). Українські Православні Антимінси XVII– XVIII ст. Система функціонування та смислове навантаження. Київ: (rkps) https://shron1.chtyvo.org.ua/Tkachuk_Vitalii/Ukrainski_pravoslavni_antyminsy_XVIIXVIII_st_systema_funktsionuvannia_ta_ smyslove_navantazhennia.pdf? (dostęp: 16.05.2022).

Ûrčišin, O. – Юрчишин, O. (1999). Антимінси XVII століття епископів перемиськіх, самбірськіх та повіту сяніцького зі збірки Національного Музею у Львові. W: J. Giemza i A. Stepan (red.), Sztuka cerkiewna w diecezji przemyskiej. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej 25–26 marca 1995 r. Łańcut: Muzeum Zamek, 151–162.

Zawisza, N. (1975). Filipowicz (Fieliepowicz, Filipowitz, Filipovicz) Jan Józef. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, t. 2, D–G. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk.