Gospel, Maria Konopnicka, secularization, literature, somatic sympathy, sympathy

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2022.3904.18
Słowa kluczowe: Ewangelia, Maria Konopnicka, sekularyzacja, literatura, cielesne współodczuwanie, współczucie

Abstrakt

Rok 2022 został ogłoszony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Rokiem Marii Konopnickiej. Obchody 180. rocznicy jej urodzin powinny być okazją do ponownego odczytania bogatej spuścizny autorki Roty i przyjrzenia się różnym aspektom jej życia. Wyjątkowy charakter twórczości Konopnickiej, a także redukcjonistyczne próby podejścia do jej biografii, skłoniły autorów niniejszego opracowania do znalezienia pomostu łączącego jej życie i twórczość z przesłaniem Ewangelii, z którego czerpała inspirację w kategorii cielesnego współodczuwania. Filozoficzna kategoria cielesnego współodczuwania (symphysis) została przyjęta na gruncie teologicznym, a jej głębia i uniwersalny charakter sprawiają, że można ją przenieść także na grunt literaturoznawstwa, np. somatopoetyki. Niniejszy artykuł dowodzi, że kategoria cielesnego współodczuwania może być w pełni rozumiana poprzez osobę i dzieło Jezusa z Nazaretu, a także, że jest ona jedną z cech charakterystycznych dla twórczości literackiej Marii Konopnickiej.

Biogramy autorów

Beata K. Obsulewicz, The John Paul II Catholic University of Lublin

Historian of the literature of Positivism and Young Poland, head of Department Literature of Positivism and Young Poland in Faculty of Humanities, Catholic University of Lublin, head of the project Critical edition of all writings of B. Prus. Author of the dissertation Sensibility. Writers of the period of Positivism on philanthropy and charity (Lublin 2008) and other works devoted to Polish literature in the years 1863–1914. Research interests: artistic culture of the second half of the 19th century and the first half of the 20th century, religious and ancient inspirations in culture, literature and social life. Also works for the Polish community and Poles outside the Republic of Poland.

Rafał J. Pastwa, The John Paul II Catholic University of Lublin

Journalist, media expert, editor-in-chief of Gość Lubelski, researcher and lecturer at the Institute of Journalism and Management at the Faculty of Social Sciences of the John Paul II Catholic University of Lublin. He is a member of the Polish Society of Social Communication; Bioethics Committee at the Regional Medical Chamber in Lublin; Interdisciplinary Team for Counteracting Domestic Violence; and the “Agape” Catholic Association for Aid to the Needy. Winner of the “Angelus lubelski” award in the field of media culture for 2016. He conducts research in the field of media science, focusing, inter alia, on the mediatization of religion, problems of modern journalism, the relationships between the media, culture, environmental protection and the phenomenon of communication. Involved in activities for the Polish community and Poles abroad.

Bibliografia

Acampora, R.R. (2006). Corporal Compassion: Animal Ethics and Philosophy of Body. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.

Acampora, R.R. (2012). Toward a Properly Post-Humanist Ethos of Somatic Sympathy. In: G.R. Smulewicz-Zucker (ed.), Strangers to Nature. Animal Lives and Human Ethics. Lanham–Boulder–New York–Toronto–Plymouth, UK: Lexington Books, 235–247.

Acampora, R.R. (2013). O cielesnym współodczuwaniu. Etyka wykraczająca poza ramy gatunku a fenomenologia ciała. Trans. D. Chabrajska. Ethos, 2(102), 144–146.

Berger, P.L. (2005). Święty baldachim: elementy socjologicznej teorii religii. Trans. W. Kurdziel. Kraków: Nomos.

Biliński, K. (2015). Motywy biblijne we wczesnej twórczości Marii Konopnickiej. Prace Literackie, vol. 55, 71–94.

Bobrowska, B. (1984). Elementy naturalizmu w „Obrazkach” Marii Konopnickiej. In: E. Jankowski & J. Kulczycka-Saloni (eds.), Problemy literatury polskiej okresu pozytywizmu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 117–134.

Bobrowska, B. (2003). Pominięci, niedołęgi, zmarnowani – czyli „Nic nie ginie” (Apoteoza antybohatera). In: B. Bobrowska, Małe narracje Prusa. Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 255–290.

Brodzka, A. (1958). O nowelach Marii Konopnickiej. Warszawa: PIW.

Chojnacka, M.A. (2021). Sartre and Merleau-Ponty’s Theories of Perception as Cognition in the Context of Phenomenological Thought in Cognitive Science. Diametros, vol. 18, 67, 21–37.

Cieślak, S. (2010). Wiara pozytywistów. Orzeszkowa, Konopnicka, Prus, Sienkiewicz. Łódź: Fundacja Anima „Tygiel Kultury”.

Davis, M.H. (2001). Empatia. O umiejętności współodczuwania. Trans. J. Kubiak. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Fita, S. (2008). „Pozytywista ewangeliczny”. Studia o Bolesławie Prusie. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Franciszek (2015). Encyklika Laudato si’. W trosce o wspólny dom. Kraków: Wydawnictwo M.

Harold, J. (2000). Empathy with Fictions. British Journal of Aesthetics, Vol. 40, Iss. 3, 340–355.

Ihnatowicz, E. (2004). Portrety znajomych Marii Konopnickiej. In: vol. Budrewicz & Z. Fałtynowicz (eds.), Ludzie – rzeczy – obrazy. Studia i szkice o epoce Marii Konopnickiej. Suwałki: Muzeum w Suwałkach, 49–58.

Jauss, H.R. (1986). Wzorce interakcji w procesie identyfikacji z bohaterem. In: H. Orłowski (ed.), Współczesna myśl literaturoznawcza w RFN. Antologia. Trans. M. Łukasiewicz, W. Bialik, & M. Przybecki. Warszawa: Czytelnik, 178–191.

Johnson, M. (2015) Znaczenie ciała. Estetyka rozumienia ludzkiego. Trans. J. Płuciennik. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Kazania o Męce i Śmierci Naszego Pana Jezusa Chrystusa Ułożone po Siedm na Każdy z Przydaniem Siedmiu Kazań o Współboleściach N.M. Panny (1916). vol. III. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.

Kienzler, I. (2014). Maria Konopnicka. Rozwydrzona bezbożnica. Warszawa: Bellona.

Konopnicka, M. (1911). List do A. Wodzińskiego. Kurier Warszawski, 1, 4. Konopnicka, M. (1974a). Anusia. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 176–197.

Konopnicka, M. (1974b). Banasiowa. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 166–175.

Konopnicka, M. (1974c). Dziady. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 256–264.

Konopnicka, M. (1974d). Jakton. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 317–326.

Konopnicka, M. (1974e). Jeszcze jeden numer. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 330–344.

Konopnicka, M. (1974f). Józefowa. Studium z natury. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 276–287.

Konopnicka, M. (1974g). Józik Srokacz. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 119–134.

Konopnicka, M. (1974h). Ksawery. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 60–74.

Konopnicka, M. (1974i). Mendel Gdański. Obrazek. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 288–316.

Konopnicka, M. (1974j). Na rynku. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 238–243.

Konopnicka, M. (1974k). Nasza szkapa. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 327–366.

Konopnicka, M. (1974l). Na werandzie. Obrazek. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 226–237.

Konopnicka, M. (1974m). Onufer. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. III. Warszawa: Czytelnik, 345–362.

Konopnicka, M. (1974n). Panna Florentyna. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. III. Warszawa: Czytelnik, 95–133.

Konopnicka, M. (1974o). Podług księgi. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. III. Warszawa: Czytelnik, 316–329.

Konopnicka, M. (1974p). Pod prawem. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. I. Warszawa: Czytelnik, 321–460.

Konopnicka, M. (1974q). Ultimus. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. I. Warszawa: Czytelnik, 283–320.

Konopnicka, M. (1974r). Urbanowa. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 16–25.

Konopnicka, M. (1974s). U źródła. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. II. Warszawa: Czytelnik, 209–225.

Konopnicka, M. (1974t). Z włamaniem. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. I. Warszawa: Czytelnik, 304–315.

Konopnicka, M. (1976a). Miłosierdzie gminy. Kartka z Höttingen. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. IV. Warszawa: Czytelnik, 32–57.

Konopnicka, M. (1976b). Terka. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. IV. Warszawa: Czytelnik, 499–504.

Konopnicka, M. (1976c). Za kratą. In: A. Brodzka (ed.), Pisma zebrane. Nowele, opowiadania, szkice, obrazki, vol. IV. Warszawa: Czytelnik, 58–101.

Konopnicka, M. (2005). Listy do Ignacego Wasiłowskiego, ed. J. Nowak. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.

Konopnicka, M. (2010). Listy do synów i córek, ed. L. Magnone. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN – Żarnowiec: Muzeum Marii Konopnickiej.

Kowalczyk, S. (2009). Ciało człowieka w refleksji filozoficznej. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Kudasiewicz, J. (1999). Ewangelie synoptyczne dzisiaj. Ząbki: Apostolicum. Lanzoni, S. (2018). From Eifühlung to Empathy. In: S. Lanzoni, Empathy. A History. New Haven–London: Yale University Press, 46–67.

Łebkowska, A. (2011). Jak ucieleśnić ciało: o jednym z dylematów somatopoetyki. Teksty Drugie, 4, 11–27.

Machnacz, J. (2010). Rozumienie ciała przez fenomenologów. Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne, vol. 9, 2 (15), 107–123.

Maciejczak, M. (2001). Świat według ciała w fenomenologii percepcji M. Merleau-Ponty’ego. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Magnone, L. (2011). Maria Konopnicka. Lustra i symptomy. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria.

Nowak, J. (2010). „Gdzie jest mój skarb? Ach, gdzie jest gniazdo moje?”. O Marii i Jarosławie Konopnickich, z dodatkiem listów poetki do męża. Pamiętnik Literacki, z. 1, 153–186.

Nussbaum, M.C. (2010). Not For Profit: Why Democracy Needs the Humanities. Oxford: Princeton University Press.

Obsulewicz-Niewińska, B.K. (2008). „Nieobałamucona” wrażliwość. Pisarze okresu pozytywizmu o filantropii i miłosierdziu. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Olszewski, D. (1996). Polska kultura religijna na przełomie XIX i XX wieku. Warszawa: Instytut Tomistyczny Ojców Dominikanów.

Olszewski, D. (2014). Kultura i życie religijne społeczeństwa polskiego w XIX wieku. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Pastwa, R.J. (2020). Ekologia w komunikowaniu religijnym. Tematyka ekologiczna na łamach głównych katolickich tygodników opinii w Polsce w kontekście ogłoszenia encykliki Laudato si’. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Pękala, T. (2004). Co ciało wie, co ciało pamięta – wokół kategorii cielesnej obecności. Sztuka i Filozofia, vol. 24, 24–29.

Płuciennik, J. (2002). Literackie identyfikacje i oddźwięki. Poetyka a empatia. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Pokropski, M. (2008). Opis czasowych aspektów cielesności na podstawie fenomenologii E. Husserla i M. Merleau-Ponty’ego. Fenomenologia, 6, 67–92.

Pokropski, M. (2011). Ciało. Od fenomenologii do kognitywistyki. Przegląd Filozoficzno-Literacki, 4(32), 119–137.

Przymuszała, B. (2009). Granica między literaturą a religią – „Księga pytań” Edmunda Jabèsa. In: S. Wysłouch & B. Przymuszała (eds.), Ruchome granice literatury. W kręgu teorii kulturowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 243–245.

Ravasi, G. (2004). Jak długo, Panie? Wędrówka przez tajemnicę cierpienia i zła. Trans. K. Stopa. Kielce: Jedność.

Ricard, M. (2015). Altruism. The Power of Compassion to Change Yourself and the World. Trans. C. Mandell & S. Gordon. New York–Boston–London: Little, Brown and Company.

Rybicki, A. (2009). Compassio Mariae w chrześcijańskim życiu duchowym. Studium na przykładzie polskiej średniowiecznej literatury i sztuki religijnej. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Skalický, K. (2001). Fundacyjne wydarzenie chrześcijaństwa: ukrzyżowanie i zmartwychwstanie Jezusa z Nazaretu. In: M. Rusecki (ed.), Chrześcijaństwo jutra. Materiały II Międzynarodowego Kongresu Teologii Fundamentalnej Lublin, 18–21 września 2001. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Smulewicz-Zucker, G.R. (2012). Introduction. In: G.R. Smulewicz-Zucker (ed.), Strangers to Nature. Animal Lives and Human Ethics. Lanham–Boulder–New York–Toronto–Plymouth, UK: Lexington Books, 1–7.

Stein, E. (2014). O zagadnieniu wczucia. Trans. D. Gierulanka & J.F. Gierusa. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych.

Świętochowski, A. (1873). Praca u podstaw. V: Parafia. Przegląd Tygodniowy, 16, 121–123.

Waal, F. de (2019). Wiek empatii. Jak natura uczy nas życzliwości. Trans. Ł. Lamża. Kraków: Copernicus Center Press.

Walton, K.L. (2015). In Other Shoes. Music, Metaphor, Empathy, Existence. Oxford: Oxford University Press.

Węgrzyn, I. (2011). Maria Konopnicka – kłopoty z biografią. In: O. Płaszczewska (ed.), Czytanie Konopnickiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 11–26.

Witczyk, H. (2002). Od Ewangelii o Jezusie pełnym mocy do Ewangelii Krzyża. Verbum Vitae, vol. 2, 201–222.

Opublikowane
2022-12-27
Jak cytować
[1]
Obsulewicz, B.K. i Pastwa, R.J. 2022. Gospel, Maria Konopnicka, secularization, literature, somatic sympathy, sympathy. Perspektywy Kultury. 39, 4 (grudz. 2022), 261-282. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2022.3904.18.
Numer
Tom 39 Nr 4 (2022): Dwór królowej w średniowieczu i w epoce nowożytnej - ludzie, relacje, wpływy
Dział
Varia

Copyright (c) 2022 Akademia Ignatianum w Krakowie

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.