Znaczenie niematerialnego dziedzictwa kulturowego dla jego depozytariuszy na przykładzie społeczności współpracujących z Muzeum Krakowa
Abstrakt
Głównym zagadnieniem będącym przedmiotem artykułu jest kwestia znaczenia wybranych zjawisk niematerialnego dziedzictwa kulturowego miasta Krakowa dla tożsamości osób je kultywujących (depozytariuszy). Muzeum Krakowa od ponad 70 lat współpracuje ze społecznościami, które podtrzymują lokalne krakowskie tradycje. Początkowo były to społeczności związane z pochodem Lajkonika, szopkarstwem krakowskim i bractwem kurkowym, do których w ostatnich latach dołączyli flisacy wiślani oraz koronczarki krakowskie. Społeczności te współpracują z Muzeum Krakowa w obszarze dotyczącym ochrony i popularyzacji ich niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Jednocześnie pracownicy Muzeum Krakowa (Centrum Interpretacji Niematerialnego Dziedzictwa Krakowa, a do 2020 r. Działu Folkloru i Tradycji Krakowa) realizowali w ostatnich latach projekty badawcze, których celem było dokładniejsze rozpoznanie wymienionych środowisk, obejmujące również znaczenie kultywowanego przez ich przedstawicieli niematerialnego dziedzictwa kulturowego dla ich tożsamości oraz rolę przekazu międzypokoleniowego. Zgromadzony w toku tych projektów materiał nie został jeszcze w pełni wykorzystany w naukowym dyskursie poświęconym niematerialnemu dziedzictwu kulturowemu. Przygotowywany artykuł będzie się opierał na tym obszernym materiale. Wnioski pomogą uzyskać odpowiedzi na pytania, jaki wpływ na życie osób i rodzin ma zaangażowanie w podtrzymywanie lokalnych tradycji, w jaki sposób odbywa się przekaz międzypokoleniowy oraz z jakimi wartościami łączy się niematerialne dziedzictwo dla jego depozytariuszy. Znaczenie tej kwestii wynika też bezpośrednio z definicji niematerialnego dziedzictwa kulturowego z konwencji z 2003 r., zgodnie z którą za niematerialne dziedzictwo mogą zostać uznane zjawiska będące źródłem poczucia tożsamości i ciągłości międzypokoleniowej.
Bibliografia
Beczek, A. i Soćko-Mucha, A. (2020). Portrety koronczarek krakowskich. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.
Despret, V. (2021). Wszystko dla naszych zmarłych. Kraków: Karakter.
Dziadowiec-Greganić, J. (2021). Pomiędzy praktykami niematerialnego dziedzictwa kulturowego a działaniami na jego rzecz. Krytyczna perspektywa prakseologiczna. W: A. Niedźwiedź i I. Okręglicka (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce. Kraków: Muzeum Krakowa, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, 11–26.
Haberkowa, J. (2021). Krakowska koronka klockowa. Teoria i praktyka niematerialnego dziedzictwa kulturowego. W: A. Niedźwiedź i I. Okręglicka, Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce. Kraków: Muzeum Krakowa, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, 89–97.
Kurin, R. (2003). Museums and Intangible Heritage: Culture Dead or Alive? ICOM News, no. 4, 7–9.
Kwiecińska, M. (2017). Szopkarstwo krakowskie w procesach kształtowania dziedzictwa miasta. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne, t. 45, z. 3, 333–350.
Kwiecińska, M. i Niechaj, M. (2012). Portrety twórców szopek krakowskich. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.
Lichończak-Nurek, G. (1997). „Tam na Celestacie…”. Przewodnik po wystawie stałej „Z dziejów Krakowskiego Bractwa Kukrowego”. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.
Miliszkiewicz, J. (1999). Jan Jelonek krakowski Lajkonik. W: J. Miliszkiewicz, Gniazda rodzinne, cz. 2. Warszawa: Wydawnictwo Veda, 141–150.
Niezabitowski, M. (2021). Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. 1899–1996– 2019. Kraków: Muzeum Krakowa.
Radecka, (2016). Osadzanie Chochoła. Pomiędzy tradycją ludową a literacką. W: M. Kwiecińska (red.), Niematerialne dziedzictwo miasta muzealizacja, ochrona, edukacja. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 202–212.
Schreiber, H. (2014). Konwencja UNESCO z 2003 roku: między prawniczą pewnością a antropologicznymi wątpliwościami (w 10-lecie istnienia konwencji: 2003–2013). W: B. Fatyga i R. Michalski (red.), Kultura ludowa: teorie, praktyki, polityki. Warszawa: Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, 375–406.
Schreiber, H. (2017). Dziesięć spostrzeżeń z okazji 10-lecia wejścia w życie Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku. W: H. Schreiber (red.), Niematerialne Dziedzictwo Kulturowe. Doświadczenia w ochronie krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chin 10-lecie wejścia w życie Konwencji UNESCO z 2003 roku w perspektywie zrównoważonego rozwoju. Warszawa, 465–503.
Schreiber, H. (2020). Squaring the Cirlce? In Search of Characteristics of the Relationship between Intangible Cultural Heritage, Museums, Europe and EU. Volkskunde, vol. 121, 357–379.
Soćko-Mucha, A. (2019), From “tradition” to “intangible heritage”: Kraków’s nativity-scene craft. Etnografia Polska, t. LXIII, z. 1–2, 205–226.
Sousa, F. (2020). Interview. W: Museum and Intangible Cultural Heritage. Towards a Third Space in the Heritage Sector. A Companion to discover Transformative Heritage Practices for the 21st Centtury, 32–35.
Szoka, A. (2016). Pochód Lajkonika. Między tradycją a kreacją. W: M. Kwiecińska (red.), Niematerialne dziedzictwo miasta muzealizacja, ochrona, edukacja. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 256–269.
Uchto, B. (2012). Kim jestem? – Pytania o tożsamość w dobie XXI wieku. Horyzanty Wychowania, t. 11, nr 22, 137–151.
Copyright (c) 2023 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
