Szopkarstwo krakowskie – ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego z perspektywy muzealnej i antropologicznej
Abstrakt
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa (Muzeum Krakowa) podjęło się odpowiedzialnej roli opieki nad szopkarstwem krakowskim oraz jego promocji w kraju i na świecie. Dzięki muzealnym działaniom chroniącym, dokumentującym oraz popularyzującym fenomen szopkarstwa, tradycja ta w 2014 r. została wpisana na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego i w 2018 r., jako pierwsza z Polski, została umieszczona na liście reprezentatywnej niematerialnego dziedzictwa ludzkości UNESCO. Niniejszy artykuł ma na celu pokazanie, w jaki sposób ochronę lokalnego dziedzictwa podjęło Muzeum Krakowa, przez lata wypracowując formy relacji z depozytariuszami krakowskiej tradycji tworzenia szopek. Autorka skupiła się na pięciu ostatnich latach w zakresie ochrony szopkarstwa (2018–2022), jak również przybliżyła, jakie tematy kulturalno-społeczne pojawiły się ostatnio w krakowskich szopkach, czyli w jaki sposób twórcy opowiadali Kraków w swoich dziełach. Tekst koncentruje się zwłaszcza na sposobie organizacji Konkursu Szopek Krakowskich w trudnym czasie pandemii koronawirusa.
Bibliografia
Dobrzycki, J. (1929). Szopka krakowska, jej powstanie i znaczenie. Czas, nr 296, 25 XII.
Dobrzycki, J. (1945). Sprawa Muzeum Historycznego m. Krakowa 1945 r. Archiwum Zakładowe MHK, syg. 63/11
Barczewski, W. (2005). Szczypta iluzji, trochę kleju, czyli jak się robi szopkę krakowską. Kraków: Dom Wydawniczy Rafael.
Gryglewicz, F., Łukaszyk, R. i Sułowski, Z. (red). (1976). Encyklopedia katolicka, t. II. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski.
Janicka-Krzywda, U. (2013). Zwyczaje, tradycje, obrzędy. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Kitowicz, J. (1951). Opis obyczajów za panowania Augusta III, opracował R. Pollak. Wrocław: Biblioteka Narodowa.
Klekot, E. (2016). Dziedzictwo i jego antropologia. Rocznik Antropologii Historii, rok VI, (9), 7–13.
Kowalski, K. (2013). O istocie dziedzictwa europejskiego – rozważania. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Kozieł, A. i Kubiena, J. (2003). Betlejem krakowskie. Dzieje szopki krakowskiej. Kraków: Wydawnictwo J.M.
Kwiecińska, M. (2017). Szopkarstwo krakowskie w procesach kształtowania dziedzictwa miasta. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego Prace Etnograficzne, t. 45, z. 3, 333–350, https://doi.org/10.4467/22999558.
Ludwikowski, L. i Wroński, T. (1978). Tradycyjna szopka krakowska. Kraków: KAW.
Marlewski, F. (red). (1931). Rok Boży w liturgji i tradycji Kościoła świętego z uwzględnieniem obrzędów i zwyczajów ludowych oraz literatury polskiej. Katowice: Wydawnictwo Św. Stanisława.
Niedźwiedź, A. i Okręglicka, I. (red.). (2021). Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce. Kraków: Muzeum Krakowa, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Reinfuss, R. (1958). Szopki krakowskie. Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”.
Rouillard, P. (2005). Leksykon świąt chrześcijańskich na Zachodzie. Poznań: Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha.
Schreiber, H. (2014). Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003. W: K. Zalasińska (red.), Konwencje UNESCO w dziedzinie kultury. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer Polska SA, 392–463.
Schreiber, H. (2016). Patrymonializacja w stosunkach narodowych. Wybrane tendencje w międzynarodowej ochronie dziedzictwa kulturowego. W: M.F. Gawryc i in., Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Księga jubileuszowa z okazji 40-lecia Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa, 385–398. Starowieyski, M. (red.). (2003). Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne, t. 1. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Szałapak, A. (2012). Szopka krakowska jako zjawisko folkloru krakowskiego na tle szopki europejskiej: studium historyczno-etnograficzne. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.
Tokarczuk, O. (2012). Pstrąg w migdałach. W: Moment niedźwiedzia. Warszawa: Krytyka Polityczna.
https://niematerialne.nid.pl/Konwencja_UNESCO (dostęp: 31.12.2022).
https://www.unesco.pl/neste/1/article/1/78-konkurs-szopek-krakowskich-w-warunkach-pandemii/ (dostęp: 30.12.2022). http://kolorykrakowa.pl/index.php/2020/12/06/78-konkurs-szopek-krakowskich/(dostęp: 30.12.2022). https://opowiedzmimiasto.mhk.pl/osoby/wieslaw-barczewski/ (dostęp: 30.12.2022).
https://www.bip.krakow.pl/ Uchwała w sprawie „Planu wspierania ochrony szopkarstwa krakowskiego na obszarze Gminy Miejskiej Kraków” (dostęp: 29.12.2022).
Copyright (c) 2023 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
