Od „tradycji” do „niematerialnego dziedzictwa”

Przykład szopkarstwa krakowskiego

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.4001.05
Słowa kluczowe: dziedzictwo-w-tworzeniu, szopkarstwo krakowskie, niematerialne dziedzictwo kulturowe, UNESCO

Abstrakt

Artykuł prezentuje trzy główne etapy historii szopkarstwa krakowskiego. Pierwszy – to etap sprzed instytucjonalizacji, obejmujący najstarsze dzieje szopki krakowskiej. Drugi – to etap instytucjonalizacji, zapoczątkowany zorganizowaniem w 1937 r. pierwszego konkursu na najpiękniejsze szopki krakowskie. Trzeci – to etap UNESCOizacji, zainicjowany wpisaniem szopkarstwa krakowskiego na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO w 2018 r.

Biogram autora

Alicja Soćko-Mucha, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

Doktor etnologii, adiunkt w IAE PAN, interesuje się antropologią humoru i śmiechu oraz antropologią niematerialnego dziedzictwa kulturowego, autorka książki Wokół bachtinowskiej teorii śmiechu. Perspektywa antropologiczna (Warszawa 2020).

Bibliografia

Adell, N., Bendix, R.F., Bortolotto, Ch. i Tauschek, M. (2015). Introduction. W: N. Adell, R. F. Bendix, Ch. Bortolotto i M. Tauschek (red.), Between imagined communities and communities of practice: participation, territory and the making of heritage. Göttingen Studies in Cultural Property, Volume 8, Universitätsverlag Göttingen, 7–21.

Bendix, R. (2009). Heritage between economy and politics. An assessment from the perspective of cultural anthropology. W: L. Smith i N. Akagawa (red.), Intangible heritage. London and New York: Routledge Falmer, 253–269.

De Cezari, Ch. (2013). Thinking through heritage regimes. W: R.F. Bendix, A. Eggert i A. Peselmann (red.), Heritage regimes and the state. Göttingen Studies in Cultural Property, Volume 6, Universitätsverlag Göttingen, 399–413.

Fryś-Pietraszkowa, E. (1972). Szopkarze krakowscy a konkursy szopek. Polska Sztuka Ludowa – Konteksty, t. 26, z. 1, 57–58.

Hajduk-Nijakowska, J. (2013). Ochrona dziedzictwa czy postfolkloryzm narodowy? W: J. Adamowski i K. Smyk, Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona. Lublin – Warszawa: Wydawnictwo UMCS, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 65–74.

Kearney A. (2009). Intangible culture heritage. Global awareness and local interest. W: L. Smith i N. Akagawa (red.), Intangible heritage. London and New York: Routledge Falmer, 209–225.

Kocój, E. (2019). Między mainstreamem a undergroundem. Dziedzictwo regionalne w kulturze europejskiej – odkrywanie znaczeń. W: E. Kocój, T. Kosiek i J. Szulborska-Łukaszewicz (red.), Dziedzictwo kulturowe w regionach europejskich. Odkrywanie, ochrona i (re)interpretacja. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 19–38.

Kwiecińska, M. (2017). Szopkarstwo krakowskie w procesach kształtowania dziedzictwa miasta. Prace Etnograficzne, t. 45, z. 3, 333–350, https://doi. org/10.4467/22999558.PE.17.016.8360.

Kwiecińska, M. (2018). Sam Wyspiański zachęcał krakowskich szopkarzy do inspirowania się architekturą miasta (wywiad). Pozyskano z: https://dzieje. pl/aktualnosci/dr-kwiecinska-sam-wyspianski-zachecal-krakowskich-szopkarzy-do-inspirowania-sie (dostęp: 09.04.2019).

Meyer, B. i van de Port, M. (2018). Introduction. W: B. Meyer i M. van de Port (red.), Sense and Essence: Heritage and the Cultural Production of the Real. New York – Oxford: Berghahn Books, 1–39.

Reinfuss, R. (1958). Szopki krakowskie. Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”.

Soćko-Mucha, A. (2019). From “tradition” to “intangible heritage”: Kraków’s nativity-scene craft. Etnografia Polska, t. 63, z. 1–2, s. 205–226, https://doi. org/10.23858/EP63.2019.013.

Szałapak, A (2012). Szopka krakowska jako zjawisko folkloru krakowskiego na tle szopki europejskiej. Studium historyczno-etnograficzne. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.

Zawiła, M. (2019). Dziedziczynienie przedwojennych cmentarzy na terenach postemigracyjnych Polski. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

https://ich.unesco.org/en/RL/nativity-scene-szopka-tradition-in-krakow-01362 (wniosek o wpis szopkarstwa krakowskiego na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO wraz z załącznikami i decyzją Komitetu ds. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO) (dostęp: 09.04.2019).

https://muzeumkrakowa.pl/aktualnosci/80-jubileuszowy-konkurs-szopek-krakowskich (dostęp: 07.01.2023).

https://muzeumkrakowa.pl/aktualnosci/wyniki-80-jubileuszowego-konkursu-na-najpiekniejsza-szopke-krakowska (dostęp: 07.01.2023).

https://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=14257 (dostęp: 09.01.2023). Materiały multimedialne (MM)

Jubileuszowy Konkurs Szopek Krakowskich, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa 2017 (film na płycie DVD), reż. Dagmara Merecik i in.

Opublikowane
2023-03-30
Jak cytować
[1]
Soćko-Mucha, A. 2023. Od „tradycji” do „niematerialnego dziedzictwa”: Przykład szopkarstwa krakowskiego. Perspektywy Kultury. 40, 1 (mar. 2023), 43-58. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2023.4001.05.
Numer
Tom 40 Nr 1 (2023): Ochrona dziedzictwa kulturowego
Dział
Ochrona dziedzictwa kulturowego

Copyright (c) 2023 Akademia Ignatianum w Krakowie

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.