Transwersalna racjonalność jako teoria relacji międzykulturowych
Abstrakt
Przeobrażenia w sferze kulturowej – takie jak choćby globalizacja – powodują, że badacze są zmuszeni wypracować nowe, spójne podejście, aby w obliczu konfrontacji z innością/ różnorodnością religijną, językową, obyczajową, aksjologiczną nie zatracić odrębności kulturowej narodów. Rozwiązaniem tego problemu może być koncepcja, która z jednej strony będzie umożliwiać względną autonomię poglądów we wszystkich domenach ludzkiego życia, a z drugiej strony będzie poszerzać przestrzeń międzykulturowych dyskursów. Te dwa powody wydają się w sposób wystarczający uzasadniać wprowadzenie do teorii badań nad kulturą pojęcia transwersalnej racjonalności.
Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie tej właśnie koncepcji, której twórcą jest amerykański badacz C.O. Schrag. Możemy postawić tezę, że dzięki użyciu koncepcji transwersalnej racjonalności da się podjąć badania nad indywidualnym intelektualnym rozwojem człowieka, ale też może ona posłużyć do badań nad rozwojem kulturowym społeczności.
W koncepcji C.O Schraga transwersalność jest dynamiką, która napędza działanie komunikacyjne. Człowiek jako „wielowymiarowy sprawca” działa w obszarze sfer kulturowych, do których zaliczane są: religia, moralność, sztuka i nauka, tworząc wspólnotę mającą zawsze wymiar etyczny. Jak dowodzi Schrag, szereg interakcji (dyskursywnych, interpretacyjnych, transwersalnych) na poziomie mikro- i makrospołecznym buduje relacje międzykulturowe.
Bibliografia
Bauman, Z. (1999). Po co komu teoria zmiany? W: J. Kurczewska (red.), Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie. Warszawa: Wy-dawnictwo PWN.
Dąbrowski, K. (1964). O dezintegracji pozytywnej. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Gielarowski, A. (2016). Kryzys kultury, kryzys człowieka. Fenomenolo-giczna krytyka kultury: Husserl, Lévinas, Henry. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Guattari, F. (1984). Molecular Revolution. Psychiatry and Politics, red. R. Sheed. London: Penguin Books.
Jaskuła, S. i Korporowicz, L. (2017). Współczesne paradygmaty dialogu międzykulturowego. Edukacja Humanistyczna, nr 2(37), 121–138.
Jung, J.H. (2002). Transversality and Geophilosophy in the Age of Global-ization. W: M.B. Matuštik i W.L. McBride (red.), Calvin O. Schrag and the Task of Philosophy after Postmodernity. Evanston: Northwestern University Press.
Kopaliński, W. (2007). Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem. Warszawa: Rytm Oficyna Wydawnicza.
Korporowicz, L. (1995). Od konfliktu do spotkania kultur, czyli tożsamość jako reguła autotransformacji. W: A. Kapciak, L. Korporowicz i A. Tyszka (red.), Komunikacja międzykulturowa. Zbliżenia i impresje. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Korporowicz, L. (2017). Ku zintegrowanej teorii przestrzeni międzykultu-rowej. Relacje Międzykulturowe, nr 1(1), 59–60.
Kozielecki, J. (2002). Transgresja i kultura. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kruszyńska, S. (2020). Analiza religijnej niewiary – ku niemożliwościom dialogu. W: L. Grudziński (red.), Rzeczywistość dialogu. Dialog w filozofii. Filozofia dialogu. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Limont, W. (2011). Teoria dezintegracji pozytywnej Kazimierza Dąbrow-skiego a zdolności, twórczość, transgresja. Prace Psychologiczne LX – Acta Universitatis Wratislavensis, nr 335, 96–97.
Mrówka, A. (2017). Felix Guattari. Krytyka psychoanalizy i przypadek La Borda. Praktyka Teoretyczna, nr 3/26, 332.
Nikitorowicz, J. i Guzik-Tkacz, M. (2021). Wielokulturowość – międzykul-turowość – transkulturowoś? w?kontek?cie pedagogicznym. ć w kontekście pedagogicznym. Edukacja Międzykulturowa, nr 2/15, 23–36.
Paleczny, T. (2017). Wymiary analizy relacji międzykulturowych. Relacje Międzykulturowe, nr 1/1, 28–55.
Schrag, O.C. (1997). The Self after Postmodernity. New Haven: Yale Uni-versity Press.
Schrag, O.C. (2004). Convergence amidst difference. Philosophical Con-versations across National Boundaries. New York: State University of New York Press.
Smrokowska-Reichmann, A. (2011). Wolfganga Welscha koncepcja transwersalnego rozumu albo „Krytyka statycznego rozumu”. Folia Turistica. Filozofia podróży i turystyki, nr 24, 99–119.
Winiarska, P. (2020). Koncepcja ucieleśnionego podmiotu w filozofii Ca-lvina Schraga. Logos i Ethos, nr 2/55, 111–127.
Winiarska, P. (2022). Kultura – Dyskurs – Wspólnota. Calvina Orville’a Schraga koncepcja komunikacji. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.
Welsch, W. (1998). Nasza postmodernistyczna moderna, przeł. R. Kubicki, A. Zeidler-Janiszewska. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Welsch, W. (2004). Transkulturowość. Nowa koncepcja kultury. W: R. Kubicki (red.), Filozoficzne konteksty koncepcji rozumu transwer-salnego. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Wilkoszewska, K. (red.). (2004). Wstęp. Estetyka transkulturowa. Kraków: Universitas.
Copyright (c) 2023 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
