Czy Polacy jadają łabędzie?

Franciszek Czech

doi:10.35765/pk.2023.410202.17

Franciszek Czech Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0001-9499-4007

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.410202.17

Słowa kluczowe: legendy miejskie, fałszywe informacje, relacje międzykulturowe

Abstrakt

Celem artykułu jest wykazanie, że kategorie legend miejskich oraz fałszywych wiadomości mogą znaleźć zastosowanie w badaniach nad relacjami międzykulturowymi. W pierwszej części przybliżono, czym są legendy miejskie i fałszywe informacje na tle innych problematycznych narracji, takich jak teorie spiskowe, panika moralna i makroplotki. Drugą część stanowi studium przypadku legendy miejskiej dotyczącej imigrantów łamiących tabu kulturowe polegające na spożywaniu mięsa łabędzi. Szczegółowa analiza tego przypadku pozwala w ostatniej części artykułu wykazać, jak legendy miejskie i fałszywe wiadomości kształtują za sprawą mechanizmów banalnego stereotypizowania relacje między różnymi grupami kulturowymi i mogą się przyczyniać do naruszenia bezpieczeństwa kulturowego.

Biogram autora

Franciszek Czech, Uniwersytet Jagielloński

Politolog i kulturoznawca, zatrudniony w Instytucie Studiów Międzykulturowych na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego zainteresowania badawcze obejmują problematykę kultury politycznej i związków kultury z polityką (m.in. problematyka teorii spiskowych), a także zagadnienia globalizacyjne i współczesne problemy Azji Południowo-Wschodniej (zwłaszcza Filipin). Opublikował monografie Spiskowe narracje i metanarracje (2015) oraz Koszmarne scenariusze. Socjologiczne studium konstruowania lęku w dyskursie globalizacyjnym (2010).

Bibliografia

Abu-Lughod, L. (2008). Writing against Culture. W: T. Oakes I P.L. Price (red.), The cultural geography reader. London: Routledge.

aga (2011). Kraków: Romowie zwinęli obóz w Płaszowie. Gazeta Krakow-ska, 5.07. Pozyskano z: https://gazetakrakowska.pl/krakow-romowie-zwineli-oboz-w-plaszowie/ar/423046 (dostęp: 25.02.2023).

Agaciak, A. (2011). Kraków: Romowie rozbili obóz. Żywią się łabędziami? Gazeta Krakowska, 3.07. Pozyskano z: https://gazetakrakowska.pl/krakow-romowie-rozbili-oboz-zywia-sie-labedziami/ar/422515 (dostęp: 25.02.2023).

Agaciak, A., ab. (2011). Służby zlikwidowały obozowisko Romów. Dziennik Łódzki, 5.07, https://dzienniklodzki.pl/sluzby-zlikwidowaly-obozowisko-romow/ar/423209 (dostęp: 25.02.2023).

Allan, S. (2006). Kultura newsów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Bąkiewicz, K. (2019). Wprowadzenie do definicji i klasyfikacji zjawiska fake news. Studia Medioznawcze, (3)78/20, 280–289.

Barber, M. (2007). Legendy miejskie. Warszawa: Wydawnictwo RM.

Billig, M. (2008). Banalny nacjonalizm. Kraków: Znak.

Bruce, S. i Yearley, S. (2006). The Sage Dictionary of Sociology. London: Sage.

Burrell, K. (2009). Migration to the UK from Poland: Continuity and Change in East-West European Mobility. W: K. Burrell (red.), Polish Migration to the UK in the “New”European Union. Farnham: Ashgate, 2009.

Bystroń, J.S. (1980). Tematy, które mi odradzano: pisma etnograficzne rozproszone. Warszawa: PIW.

Czech, F. (2006). Filmy jako teorie. Filmy Michaela Moore’a jako teorie spiskowe. W: M. Korczyński i P. Pluciński (red.), Dekonstrukcja czy konstrukcja rzeczywistości? Dylematy społecznego zaangażowania. Poznań: Wydawnictwo Bogucki, 85–102.

Czech, F. (2015). Spiskowe narracje i metanarracje. Kraków: Nomos.

Czech, F. i Ścigaj, P. (2020). Popularność narracji spiskowych w Polsce czasu pandemii COVID-19. Raport z reprezentatywnych badań son-dażowych, Kraków, http://www.ism.uj.edu.pl/wp-content/uploads/2020/07/covid-narracje-spiskowe.pdf

Czubala, D. (2005). Wokół legendy miejskiej. Bielsko-Biała: Wydawnictwo ATH.

Fine, G.A. (1980). The Kentucky Fried Rat: Legends and Modern Society. Journal of the Folklore Institute, 2, 220–243.

Gajdziński, P. (2000). Imperium plotki. Warszawa: Prószyński i s-ka.

Godzic, W. (2007). Znani z tego, że są znani. Celebryci w kulturze tabloi-dów. Warszawa: WAiP.

Goode, N. i Ben-Yehuda, E. (1994). Moral Panics: Culture, Politics and Social Construction. Annual Review of Sociology, 20/1, 49–71.

Greenslade, R. (2003). Dead meat? The Guardian, 01.12. Pozyskano z: http://www.guardian.co.uk/media/2003/dec/01/mondaymediasection9 (dostęp: 25.02.2023).

Harris, G. (2005). Composer may do bird for eating swan. The Times, 19.05. Pozyskano z: https://web.archive.org/web/20100601055622/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article431570.ece (dostęp: 25.02.2023).

Judd, T. (2003). Police baffled by stories of asylum-seekers barbecuing the Queen’s fowl. The Independent, 05.07. Pozyskano z: https://web.archive.org/web/20090504081246/http://www.independent.co.uk/news/uk/this-britain/police-baffled-by-stories-of-asylumseekers-barbecuing-the-queens-fowl-585846.html (dostęp: 25.02.2023).

Kołakowski, L. (2002). Pochwała niekonsekwencji: pisma rozproszone sprzed roku 1968, t. 3. Londyn: Puls.

Leapman, B. (2007). Ministers eye Her Majesty’s swans. Daily Telegraph, 08.07. Pozyskano z: http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1556808/Ministers-eye-Her-Majestys-swans.html (dostęp: 25.02.2023).

Hickley, M. (2007). Sorry, poached swan’s off: Calls for clampdown on river bandits from eastern Europe. The Daily Mail, 14.08. Pozyskano z: http://www.dailymail.co.uk/news/article-473578/Sorry-poached-swans-Calls-clampdown-river-bandits-eastern-Europe.html

Medic, N. (2004). How I took on The Sun – and lost. Daily Telegraph, 15.07. Pozyskano z: http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1467073/How-I-took-on-The-Sun-and-lost.html (dostęp: 25.02.2023).

Melnick, J. (2009). 9/11 Culture. Hoboken: Wiley-Blackwell.

Melosik, Z. (2002). Kultura instant: paradoksy pop-tożsamości. W: A. De Tchorzewski i W. Burszta (red.), Edukacja w czasach popkultury. Byd-goszcz: Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego, 11–32.

Mikkelson, D. (2016). The Claus That Refreshes, Fact Check, Holidays, Snopes. Pozyskano z: https://www.snopes.com/holidays/christmas/santa/cocacola.asp (dostęp: 25.02.2023).

Mould, T. (2018). Introduction to the special issue on fake news: Defini-tions and approaches. Journal of American Folklore, 131(522), 371–378.

Niedźwiedź, A. (2017). Globalny katolicyzm w polskiej scenografii. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne, t. 45, z. 3, 277–297.

Oliver, M. (2003). Missing swans may have been stolen for food, say po-lice. The Guardian, 04.07. Pozyskano z: http://www.guardian.co.uk/uk/2003/jul/04/markoliver (dostęp: 25.02.2023).

Pasieka, A. (2011). Historie kuchenne: czyli o religijności mieszkanek pol-skiej wsi. W: A. Palęcka, H. Szczodry i M. Warat (red.). Kobiety w społeczeństwie polskim. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ja-giellońskiego, 349–371.

Szacki, J. (2002). Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Szlendak, T. i Pietrowicz, K. (2005). Kultura konsumpcji jako kultura wy-zwolenia? Między krytyką konsumeryzmu a społeczeństwem opartym na modzie. Kultura i Społeczeństwo, 3, 97–99.

Sztompka, P. (2008). Życie codzienne – temat najnowszej socjologii. W: P. Sztompka i M. Bogunia-Borowska (red.), Socjologia codzienności. Kraków: Znak.

Zdybel, L. (2002). Idea spisku i teorie spiskowe w świetle analiz krytycz-nych i badań historycznych. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

http://bocktherobber.com/2008/02/gotcha

http://www.polishforums.com/polonia-uk-ireland-31/daily-mail-swans-back-20112/ http://uk.answers.yahoo.com/question/index;_ylt=AieS5BVvQ_M6uHdgDsYfXABJBgx.;_ylv=3?qid=20071101072743AAx6kPx http://uk.answers.yahoo.com/question/index;_ylt=AsgABJFmhuqhI91Li002DwpJBgx.;_ylv=3?qid=20071101073347AAGCDi5, http://uk.answers.yahoo.com/question/index;_ylt=Alzt7jj9AkC5cyuINZ4eO05JBgx.;_ylv=3?qid=20080228123256AACsGMG

http://www.airgunbbs.com/forums/showthread.php?t=260605&page=3

http://www.polishforums.com/polonia-uk-ireland-31/angry-swan-eater -british-media-28005/

http://www.pressgazette.co.uk/story.asp?storyCode=24624&sectioncode=1