Rags, Uniform and Lipstick
Women’s Clothing Transformations in the War Experiences of Polish Deportees (1939–1946)
Abstract
The study analyzes World War II experiences of hundreds of thousands of women deported after the Soviet aggression against Poland in 1939 and sent to labor camps in Siberia or Kazakhstan. An important novelty of this study is its concentration on the place of women’s clothing transformations along this path, from shoes to lipstick, as they were depicted in literary testimonies of these experiences (memoirs, novels, poetry). The deprivation of any choice in clothing, its reduction to the most basic utilitarian function: to keep warm in Siberia or to provide shade under the Kazakh steppe sun, is contrasted with the vibrant fashion market in pre-war Poland. The testimonies analyzed in the study are juxtaposed with contemporary debates about the importance of clothing “in the theater of social life” and its function as “an instrument for constructing and communicating individual identity”. An important question for future research is whether the war and the system of totalitarian oppression aimed at the destruction of human dignity, as experienced by the authors of the testimonies, completely abolish these meanings and functions, or – on the contrary – emphasize their importance through an element of longing (also traceable in the analyzed texts) for the recovery of the old, not only utilitarian meaning of clothing? No less interesting is a particular direction of these longings: for a uniform as a symbol of regained dignity and identity within a Polish, soldier community. At the same time: longing for “pre-war” functions of the outfit, emphasizing individual beauty, taste, and a possibility of “self-creation”.
References
Anders, W. (1995). Bez ostatniego rozdziału. Wspomnienia z lat 1939-1946. Lublin: Wydawnictwo „Test”.
Aulich M. (1997). [Pamiętnik stryjenki Marylki z zesłania do Kazachstanu]. W: Aulich, M., Habaj M., „Nowakowska” Drozdowa W., Polki na Syberii (seria „Tak było … Sybiracy”, t. 3). Kraków: Komisja Historyczna Związku Sybiraków Oddział w Krakowie. Pozyskano z: https://aulich.pl/index.php/pamietnik-maryliki-z-kazachstanu (dostęp: 10.08.2023).
Bobka, L. (1999). Jak było naprawdę [recenzja z: Colonna-Czosnowski, Karol. (1998). Beyond the Taiga. Memories of a Survivor, Londyn: PFK]. „Dziennik Polski” 22 11 1999, s. 4-5. Pozyskano z: https://kpbc.umk.pl/Content/179980/PDF/Andersowa_2462_WSK.pdf (dostęp: 10.08.2023).
Hort, W. (Hanna Ordonówna). (1948). Tułacze dzieci, Bejrut: Instytut Literacki.
Herbich, A. (2015). Dziewczyny z Syberii. Prawdziwe historie. Kraków: Znak Horyzont.
Jasionowicz, S. (S. Maria Teresa, nazaretanka). (2016) Pamiętam… I nie pamiętam. Wybór wspomnień. Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek
Jonkajtys-Luba, G. (2012). „…was na to zdies’ priwiezli, sztob wy podochli”. Kazachstan 1940-1946. Lublin: Norbertinum.
Konarski F. (1946)., Piosenki z plecaka Helenki, Rzym: nakł. Autora.
Krzyski, H. (1963). O teatrze wojskowym na Bliskim Wschodzie i we Włoszech. Pamiętnik Teatralny, nr 1-4, 333-343.
Naglerowa, H. (1958). Kazachstańskie noce, Londyn: Veritas.
Obertyńska, B. (1991). W domu niewoli. Warszawa: PAX.
Sobota, A. (1993). W stepach Kazachstanu. Warszawa-Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”.
Szablowska-Lutyńska, R. (2003). Z Wołynia do stacji Taincza. Z pamiętnika sybiraczki, lata 1939-1946. Kraków: Wydawnictwo Pijarów
Albrechsten, N. ( 2022). Moda vintage. Warszawa: Wydawnictwo Arkady.
Bokszańska, G. (2004). Ubiór w teatrze życia społecznego. Łódź: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej.
Chłap-Nowakowa J. (2004). Sybir, Bliski Wschód, Monte Cassino. Środowisko poetyckie 2. Korpusu i jego twórczość, Kraków: Arcana.
Dulik, L., Golec, W. (2010). Kresy w fotografii Henryka Poddębskiego. Lublin: Ad Rem.
M. Gawin, M. (2016). Morowa Panna –kim jest? Pozyskano z: http://www.teologiapolityczna.pl/magdalena-gawin-morowa-panna-kim-jest (dostęp: 10.08.2023).
Koźmiński, J. (2018). Artyści Andersa. Scena i estrada. Warszawa-Londyn: Wydawnictwo nonomnis.pl.
Marcinkiewicz-Karczmarczyk A. (2021). Pomocnicza Służba Kobiet w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie (1940–1946). Aktualny stan badań i charakterystyka archiwaliów. W: Badania historii kobiet polskich na tle porównawczym. Kierunki, problematyka, perspektywy, red. M. Dajnowicz i A. Miodowski, Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, str. 179-191.
Mrowiński, P. M. (2018). Sztuka na froncie. Teatr Dramatyczny 2. Korpusu Polskiego oraz Teatr Wojska Polskiego – analiza porównawcza. W: Studia z historii najnowszej, red. R. Łatka, M. Szumiło, Warszawa: Wydawnictwo IPN, 44-64.
Mruk, J. (2017). Moda kobieca w okupowanej Polsce. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy.
Obarska M. (2019). Melpomena na piaskach: Teatr na szlaku Armii Andersa. Jak na pustyni Fredrę wystawiano. Pozyskano z: https://culture.pl/pl/superartykul/melpomena-na-piaskach-teatr-na-szlaku-armii-andersa (dostęp: 10.08.2023).
Pruszkiewicz, M. (2022). Szminka. O stylu, pięknie i moralności. Warszawa: Zwierciadło.
Romaniszyn, Z. (2019). Przedmowa. W: G. Żuchowska-Zimal, Ponowoczesne szaty kultury. Ubiór jako narzędzie konstruowania i komunikowania tożsamości jednostkowej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 9-14.
Rosalak, M. (2016). Z tułaczy żołnierze: wojsko i armia cywilów, i ci, co nie zdążyli. Warszawa: Wydawnictwo Edipresse Polska.
Rotter, L. (2015). Ubiór czy kostium. Znaczenie i funkcja stroju zakonnego. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.
Szubtarska, B. (2005). Ambasada polska w ZSRR w latach 1941-1943. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Waldorff, J. Wstęp. (1990). W: W. Hort, Tułacze dzieci. Warszawa: Polski Związek Niewidomych ‒ Zakład Wydawnictw i Nagrań.
Wróbel, J. (2003). Uchodźcy polscy ze Związku Sowieckiego 1942-1950. Łódź: IPN.
Żak, I., Sybiracy, Pozyskano z: https://tg.zsku-rzeszow.edu.pl/wp-content/uploads/2021/03/Sybiracy.pdf (dostęp: 10.08.2023).
Copyright (c) 2023 Perspectives on Culture
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.