Differential Psychology in Search of ἀρχή

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.430402.32
Keywords: differential psychology, presocratic philosophy, ἀρχή / principle, trait, στοιχεῖον / element

Abstract

Certainly, there are various relations between psychology and philosophy as phenomena of human culture. In such a metatheoretical context, the main aim of this analysis is the question of the specificity of differential psychology as a field of research. The paper aims to provide a more precise epistemological formula for such specificity by embedding differential psychology, more strongly than before, in the tradition that can be traced back to presocratic philosophy, and by reconstructing some types of questions that can serve as guiding questions in this research area. Incidentally, the perspective of recognizing such a common ground between psychology and philosophy provides another opportunity to consider the question of whether these similarities are necessary as phenomena of the same culture, which would be in line with social constructivism, or whether they are due to other reasons.

Author Biography

Jacek Bielas, Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

Doktor nauk humanistycznych w zakresie psychologii, adiunkt w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie. Zajmuje się badaniami nad motorycznymi uwarunkowaniami procesów poznawczych, a w szczególności uwagą wzrokowo-przestrzenną i jej indywidualnym zróżnicowaniem, z uwzględnieniem szerszej perspektywy związków psychologii z innymi dyscyplinami badawczymi.

References

Allport, G. (1937). Personality: A Psychological Interpretation. New York: Holt.

Cattel, R.B. (1943). The description of personality: Basic traits resolved into clusters. Journal of Abnormal and Social Psychology, nr 38, 476–506.

Cloninger, C.R, Svrakic D.M., i Przybeck T.R. (1993). A psychobiological model of temperament and character. Archives of General Psychiatry, nr 50, 975–990.

Cornford (1942/2001). Czy filozofia jońska była naukowa? Przegląd Filozoficzny, nr 2(38), 5–15.

Costa P.T. Jr, i McCrac R.R. (1992). Four ways five factors are basic. Personality and Individual Differences, nr 13, 653–665.

Curd, P. (2020). Presocratic Philosophy, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, E.N. Zalta (red.). Pozyskano z: https://plato.stanford.edu/archives/fall2020/entries/presocratics.

Duffy, E. (1957). The psychological significance of the concept of “arousal” and “activation”. Psychological Review, nr 64, 265–275.

Eysenck, H.J. (1991). Dimensions of Personality: The Biosocial Approach to Personality. W: J. Strelau, i A. Angleitner (red.), Explorations in Temperament: International Perspectives on Theory and Measurement. New York: Plenum Press, 87–103.

Francuz, P. (2008). Podmiot w psychologii: próba systematyzacji. W: J. Bartmiński, i A. Pajdzińska (red.), Podmiot w języku i kulturze, 61–71.

Gray, J.A. (1981). A critique of Eysenck’s theory of personality. W: H.J. Eysenck (red.). A model for personality. Berlin: Springer-Verlag, 246–276.

Hebb, D.O. (1955). Drives and the C.N.S. (conceptual nervous system). Psychological Review, nr 62, 243–254.

Krzyżewski, K. (1987). O możliwych rozumieniach kategorii „cechy” jako kategorii opisu struktury osobowości. Zeszyty Naukowe UJ. Prace Psychologiczne, nr 4, 7–20.

Palmer, J. (2020). Parmenides, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, red. E.N. Zalta. Pozyskano z: https://plato.stanford.edu/archives/win2020/entries/parmenides/

Rothbart, M.K. i Derryberry, D. (1981). Development of individual differences in temperament. W: M.E. Lamb i A.L. Brown (red.), Advances in developmental psychology. Hillsdale, NJ: Erlbaum, 37–86.

Ingarden, R. (1972). O pytaniach esencjalnych. W: Z teorii języka i filozoficznych podstaw logiki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stern, W. (1938). General psychology from a personalistic standpoint. New York: Macmillan.

Strelau, J. (2001). Psychologia temperamentu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Strelau, J. (2002). Psychologia różnic indywidualnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Strelau, J., i Zawadzki, B. (1993). The Formal Charactersistics of Behavior – Temperament Inventory (FCB-TI): Theoretical assumptions and scale construction. European Journal of Personality, nr 7, 313–336. doi: 10.1002/per.2410070504.

Twardowski, K. (2020). Roman Witold Ingarden, „O pytaniach esencjalnych”, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie” 4, 3 (1924): 119-135. Ruch Filozoficzny, nr 76(1), 149–163.

Węgrzecki, A. (1996). Zarys fenomenologii podmiotu. Wrocław–Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Ossolineum.

Zuckerman, M. (1994). Behavioral Expressions and Biosocial Bases of Sensation Seeking. New York: Cambridge University Press.

Perspektywy Kultury tom 43/2
Published
2023-10-19
How to Cite
[1]
Bielas, J. 2023. Differential Psychology in Search of ἀρχή. Perspectives on Culture. 43, 4/2 (Oct. 2023), 575-590. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2023.430402.32.
Issue
Vol. 43 No. 4/2 (2023): Around Costume in Culture: Dressing Up, Concealing, Creating, Manifesting, Contesting. In Tradition and Modernity
Section
Varia

Copyright (c) 2023 Perspectives on Culture

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.