Technological Escapism as a Contestation of Reality.

Analysis of the Series Tytus, Romek and A‘Tomek by Henryk J. Chmielewski

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2025.4801.05
Keywords: technology, technological escapism, poetic license, irony, contestation

Abstract

The article aims to analyze the phenomenon of technological escapism presented in the cult comic series Tytus, Romek i A‘Tomek by Henryk J. Chmielewski. Technological escapism served as the author’s response to the limitations of the oppressive system of the Polish People’s Republic and as a means for free intellectual and artistic expression, enabling both the characters and readers to symbolically and imaginatively cross boundaries. Referring to Isaiah Berlin’s concept (Berlin, 1991), the authors distinguished two types of this phenomenon: “technological escapism to” – which represents freedom and the liberty to travel, develop, and engage in social and cultural change – and “technological escapism from” – which signifies freedom from being confined to a single reality and the compulsion to conform to the political, economic and social system of the time. The article analyzes three main aspects of technological escapism in the comic series: (1) the axiological dimension, which allowed Henryk J. Chmielewski to promote values that contested the ideas of the socialist system, (2) the theme of travel in time and space, serving as a metaphorical escape from the uncomfortable reality of the People’s Republic of Poland, achieved by adapting and transforming mundane everyday objects into technologically advanced machines and devices capable of transporting the characters through time and space, (3) the original linguistic layer of the works, showcasing the author’s boundless literary imagination and technological foresight. By bringing innovative technological solutions to life, Chmielewski anticipated the possibility of their realization in the real, non-literary world.

Author Biographies

Małgorzata Bogunia-Borowska, Jagiellonian University

Socjolog, kulturoznawca i medioznawca. Pracownik naukowy w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalizuje się w tematyce socjologii codzienności, socjologii wizualnej, edukacji medialnej oraz kulturze mediów i filmu. Bada współczesne przemiany kulturowe i cywilizacyjne, w szczególności wszelkie aspekty życia w społeczeństwie konsumpcyjnym. Stypendystka Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Wielokrotna stypendystka rządu Republiki Włoskiej. Koordynatorka specjalizacji „Społeczeństwo cyfrowe” w Instytucie Socjologii UJ.

Justyna Kopczyńska, Uniwersytet Warszawski

Socjolog kultury, pracownik naukowy na Wydziale Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, wykładowca w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Badaczka współczesnej kultury, nowych technologii, kompetencji cyfrowych i rynku pracy przyszłości. Członkini Rady Programowej Kongresu Obywatelskiego, wieloletnia koordynatorka Programu Jobs and Skills for the Future w Laboratorium Gospodarki Cyfrowej DELab Uniwersytetu Warszawskiego.

References

Berlin Isaiah (1991). Dwie koncepcje wolności. Tłum. Bartoszewicz Hanna [w:] Dwie koncepcje wolności i inne eseje [red.] red. Jerzy Jedlicki, Wybór. Warszawa: „Res Publica”.

Bryant Levy (2014). Onto-Cartography An Ontology of Machines and Media, Edinburgh: Edinburgh University Press.

Chmielewska-Lehman Monique, Chmielewski Artur B. (2023). Papcio Chmiel udomowiony. Wywiad: Mroczkowska Karolina. Warszawa: Prószyński i S-ka.

Chmielewski Henryk J. (1957-2021). Tytus, Romek i A’Tomek, Księgi I-XXXI, Warszawa: Wydawnictwo Prószyński Media.

Grzegorzewski Krzysztof (2018). Obraz wartości PRL w komiksie Henryka Jerzego Chmielewskiego Tytus, Romek i A’Tomek (analiza ksiąg z lat 1966–1987). Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 41(3), 159–180. https://doi.org/10.18778/1505-9057.41.11

Masłowska Ewa (2012). Fantomy pamięci. Pamięć semantyczna pocałunku. [w:] J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Tradycja dla współczesności. Ciągłość i zmiana. T. 6. Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej (129-141). Lublin: Wydawnictwo UMCS. https://ispan.waw.pl/ireteslaw/bitstream/handle/20.500.12528/67/Fantomy%20pamieci.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Schiffer Michael (1992). The Portable Radio in American Life, Tucson: The University of Arizona Press.

Schulz Bruno (1957). Sanatorium pod klepsydrą, Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Schulz Bruno (1993). Mityzacja rzeczywistości, [w:] tenże, Republika marzeń, Warszawa: Wydawnictwo Chimera.

Skwarczyńska Stefania (1976). Wokół dawnych zachodnioeuropejskich paranteli teatralnych Stańczyka z „Wesela” Wyspiańskiego. [w:] Roczniki Humanistyczne, Tom XXIV, zeszyt 1. https://ojs.tnkul.pl/index.php/rh/article/view/1509

Stake Robert E. (2005). Case Studies. [w:] N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (eds.), Handbook of Qualitative Research, CA: Sage Publications, Thousand Oaks, London – New Delhi, ss. 445–446.

Suleyman Mustafa, Bhaskar Michael (2024). Nadchodząca fala. Sztuczna inteligencja, władza i najważniejszy dylemat ludzkości w XXI wieku. Tłumaczenie Justyn Hunia. Kraków: Szczeliny.

Tannenbaum Jerrold (1995). In Veterinary Ethics: Animal Welfare, Client Relations, Competition and Collegiality, Mosby, St. Louis MO.

Waśkiewicz, Andrzej (2020). Ludzie-rzeczy-ludzie. O porządkach społecznych, w których rzeczy łączą, a nie dzielą, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.

Wittgnestein, Ludwig (2006). Tractatus Logico-Philosophicus, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Wróblewska, Violetta (2020). Rzeczy w magicznych światach (o roli przedmiotów w bajkach ludowych i baśniach literackich). [w:] Literatura Ludowa 4-5:43-55. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=980994

Published
2025-03-30
How to Cite
[1]
Bogunia-Borowska, M. and Kopczyńska, J. 2025. Technological Escapism as a Contestation of Reality.: Analysis of the Series Tytus, Romek and A‘Tomek by Henryk J. Chmielewski. Perspectives on Culture. 48, 1 (Mar. 2025), 41-64. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2025.4801.05.
Issue
Vol. 48 No. 1 (2025): On Problems with Tytus: Comic Representations of Polish Social and Cultural Reality
Section
On Problems with Tytus

Copyright (c) 2025 Perspectives on Culture

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.