The Symbol of the Sacred Heart above the Presbytery of the Jesuit Church in Kraków

New Research

Keywords: Sacred Heart devotion, Franciszek Mączyński, Sainte-Chapelle, Mogilany, native artistic current

Abstract

This article presents the latest research on the symbol of the Sacred Heart crowning the presbytery of the Jesuit church in Kraków (Fig. 1). This sculpture has not previously been the subject of scholarly attention. Source analysis, historical research, comparative studies, and iconographic examination made it possible to identify the model (Fig. 6) for both the original design for the eastern part of the church (Figs. 2–5) and the final project by Franciszek Mączyński (Fig. 10). The study revealed the reasons why the architect replaced the original concept with the motif ultimately realized. In this shift of the element’s ideological concept, one can observe, as in a lens, the process of the artist’s creative evolution, moving from Neo-Gothic and Parisian inspirations toward native and Neo-Baroque motifs transformed in the spirit of Modernism. The article also establishes the period of the work’s creation and identifies the previously unknown maker of the metal sculpture, Jan Tokarz, who is additionally documented in a photograph recording the construction of the building (Fig. 8). An analysis of the symbolism of the heart with a crucifix in the context of its placement reveals the profound ideological meaning of this unique motif.

Author Biography

Barbara Hryszko, Ignatianum University in Cracow

Doktor nauk humanistycznych w zakresie historii sztuki (Uniwersytet Jagielloński), adiunkt w Instytucie Kulturoznawstwa i Dziennikarstwa Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie. Jej zainteresowania naukowe są zogniskowane wokół europejskiej ikonografii religijnej i mitologicznej. Autorka monografii pt. Le Peintre du Roi. Aleksander Ubelski oraz publikacji m.in. w: Barok, Artibus et Historiae, Rocznik Historii Sztuki, Source: Notes in the History of Art, Folia Historiae Artium, Il Capitale Culturale: Studies on the Value of Cultural Heritage, Early Modern French Studies, French History, Biuletyn Historii Sztuki, Intersections (Brill).

References

Archiwum Societatis Jesu w Krakowie:

- ASJ Kr 5002-6, 36. Franciszek Mączyński, (Projekt I.) Projekt kościoła oo. Jezuitów na Wesołej w Krakowie, 15 XII 1907. Widok główny (od ul. Kopernika.

- ASJ Kr 5002-5, 32. Franciszek Mączyński, (Projekt II. Wersja A) Projekt kościoła oo. Jezuitów na Wesołej w Krakowie, 31 III 1908. Widok perspektywiczny od ulicy Kopernika.

- ASJ Kr. Franciszek Mączyński, (Projekt II. Wersja B) Projekt kościoła oo. Jezuitów na Wesołej w Krakowie. Album fotograficzny drewnianego modelu wykonanego w maju 1908 r.

- ASJ Kr 5002-22, 179. Franciszek Mączyński, (Projekt III. Wersja B - ostateczna) Projekt kościoła oo. Jezuitów na Wesołej w Krakowie, kwiecień 1909. Widok perspektywiczny od ulicy Kopernika.

Archiwum Parafii Mogilany:

- APMog. [Piotrowski, ks. W., et alii] Historyja kościoła miejscowego i parafii mogileńskiej oraz spis wszystkich księży, którzy od r[oku] 1440 aż dotąd jako proboszczowie, administratorzy, wikariusze pracowali i pracują. W: Liber memorabilium ecclesiae parochali in Mogilany, rkp.

Budowa (1911). Budowa kościoła Serca P. Jezusa. Posłaniec Serca Jezusowego, 39, kwiecień, 97-98.

Jonas, R. (2000). France and the Cult of the Sacred Heart. An Epic Tale for Modern Times. Berkeley: University of California Press.

Kontkowski, L. (1985). Jezuicki kościół Serca Jezusa w Krakowie. Nasza Przeszłość, 64, 113-165.

Kontkowski, J. L. (1988). Jezuicki kościół Serca Jezusowego w Krakowie. [Maszynopis. pracy doktorskiej – Archiwum BUIK].

Kontkowski, J. L. (1994). Jezuicki kościół Serca Jezusa w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Kontkowski, J. L. (2022). Jezuicki kościół pw. Serca Jezusa w Krakowie. W: S. Cieślak, M. Stankiewicz-Kopeć, M. Wenklar (red.) Z powrotem w Krakowie. 150 lat jezuitów przy ul. Kopernika (1868-2018). Kraków, IPN, Akademia Ignatianum w Krakowie, 69-80.

Lenfant, C. i Finance, L. de (2013). Geoffroy-Dechaume restaurateur : de l’objet au monumental. W: Dans l’intimité de l’atelier, Geffroy-Dechaume (1816-1892) [catalogue d’exposition]. Arles: Cité de l’architecture et du patrimoine / Éditions Honoré Clair, 175-205.

Mange, Ch. (1992). Bernard Bénézet et l’iconographie du Sacré-Cœur au XIXe siècle. Histoire de l'art, 20,‎ 79-87.

Mączyński, F. (1931). Po drodze. Ze szkicowników architektonicznych. Kraków: Drukarnia Narodowa.

Nekanda-Trepka, J. (1923). Dekoracja artystyczna kościoła Najśw. Serca Jezusowego w Krakowie. Przegląd Powszechny, 40/158, 193-214.

Odrzywolski, S. (1909). Unarodowienie nowoczesnej produkcji architektonicznej polskiej. Przegląd Techniczny, 35/12, 147-148.

Odrzywolski, S. (1911). Katedra Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków: Drukarnia „Czasu”.

Paszenda, J. (1983). Cztery wieki jezuitów w Krakowie. W: Studia z historii jezuitów, Kraków: Towarzystwo. Jezusowe, 155-161.

Réédification (1854). Réédification de la flèche de la Sainte-Chapelle. L’Illustration, Journal universel, 1er avril, 197.

Rejowicz, J. (1913). Pierwotna Kaplica Serca Jezusowego w Krakowie na Wesołej. Kraków: Kollegium OO. Jezuitów na Wesołej.

Samek, J. (1967). Refleksy kultu Cordis Jesu w polskim rzemiośle artystycznym. Biuletyn Historii Sztuki, 29/2, 164-170.

Solewski, R. (2005). Franciszek Mączyński (1874-1947) krakowski architekt. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.

Stęchły, J. (2023). Drzwi i bramy w architekturze świeckiej miasta Jarosławia od końca wieku XVIII do roku 1939. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Stoch, E. (1987). Bazylika Najśw. Serca Pana Jezusa w Krakowie (Księża Jezuici). Kraków: Księża Jezuici.

Stoch, E. i Kontkowski, J. L. (2001). Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa. W: T. Kukułka, (red.), Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie i Jezuickie dzieła. Na 80-lecie konsekracji bazyliki. Kraków: Wydawnictwo WAM, 5-28.

Stoch, E. i Rożek, M. (2007). Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie. Przewodnik. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Stosław. (1912). Nowy kościół Jezuitów w Krakowie. Świat, 43, 7.

Published
2025-12-30
How to Cite
[1]
Hryszko, B. 2025. The Symbol of the Sacred Heart above the Presbytery of the Jesuit Church in Kraków: New Research. Perspectives on Culture. 51, 4 (Dec. 2025), 143-158. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2025.5104.11.
Section
The Jesuit Cultural Heritage of Cracow and Małopolska Region