The Turkish Army as an Awe-Inspiring Force in 17th Century Heroic Poetry
Abstract
The article analyzes the image of the Turkish army in the 17th-century heroic poetry of the Polish-Lithuanian Commonwealth. Contrary to the unequivocally negative stereotypes that depicted the Turks as pagans and barbarians, authors of poems of the time often portrayed the enemy ambivalently. In these works, Ottoman troops appear as powerful, numerous, well-armed and organized forces. Special attention is given to their wealth and material culture. This depiction not only heightens the drama and emphasizes the significance of Polish victories, but also affirms Sarmatian identity by portraying the defeated as a worthy adversary, thus enhancing the heroism of the Commonwealth’s soldiers. The author cites numerous quotations from voluminous epics (such as Wacław Potocki’s Transakcja wojny chocimskiej and Stefan Jan Slizien’s Haracz krwią turecką Turkom wypłacony) and smaller-volume occasional works dedicated primarily to the two Khotyn battles (1621, 1673). The article aims to extract motifs from these texts that reveal the complex and often admirable image of the Turkish army and to demonstrate their role in shaping the heroic and identity narratives of the Baroque era.
References
Backvis, C. (1975). Słowianie w obliczu „lekcji” tureckiej. W: idem, Szkice o kulturze staropolskiej. Wyb. i oprac. A. Biernacki. Warszawa: PIW.
Baranowski, B. (1950). Znajomość Wschodu w dawnej Polsce do XVIII wieku. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Bogucka, M. (1982). Szlachta polska wobec Wschodu turecko-tatarskiego: między fascyna¬cją a przerażeniem (XVI–XVIII w.). Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, z. 3–4, 185–193.
Bojanowski J. (1622), Naumachija chocimska do Jaśnie Wielmożnego Pana Jego Mości Pana Mikołaja Sieniawskiego, krajczego koronnego, najpierwszego komisarza wojennego na ekspedycyjej walnej przeciwko Turkom w Wołoszech roku 1621. Jarosław: w Drukarni Jana Szeligi. Bibl. Czar., sygn. 35397 II.
Buchwald-Pelcowa, P. (2011), „Imiona wasze wiek wiekowi podawać będzie…”. Kilka kartek z dziejów sławy wojny chocimskiej. W: W. Pawlak, M. Piskała (red.), Wojny, bitwy i potyczki w kulturze staropolskiej. Warszawa: IBL PAN.
Czechowicz, A. (2015). Wszytko to pod figurą: studia o miejscu alegorii w poematach heroicznych XVII wieku. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Jabłonowski, S.W. (2019), Pamiętne uprowadzenie wojska z cieśni bukowińskiej. Oprac. M. Piątek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa.
Kaczmarek, M. (1982). Sarmacka perspektywa sławy. Nad „Wojną chocimską” Wacława Potockiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Klimaszewski, B. (1983). Jan III Sobieski w literaturze polskiej i zachodnioeuropejskiej XVII i XVIII wieku. Warszawa: PWN.
Krzywy, R. (2016). Obraz Turcji i jej mieszkańców w Poselstwie wielkim (1732) Franciszka Gościeckiego na tle staropolskiego dyskursu antytureckiego. W: G. Czerwiński i A. Konopacki (red.), Wschód muzułmański w literaturze polskiej. Idee i obrazy. Białystok: Alter Studio.
Krzywy, R. (2020). Polska epika bohaterska przed i po Gofredzie. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, z. 20, 97–122.
Leszczyński, R. [b.d.w.]. Zwycięstwo niezwyciężonego narodu polskiego nad hardym Turczynem na polach chocimskich w r. 1673. [b.m.w.].
Morsztyn, Z. (1954). Sławna wiktoryja nad Turkami od wojsk koronnych i Wielkiego Księstwa Litewskiego pod Chocimem otrzymana w dzień świętego Marcina roku 1673. W: Z. Morsztyn, Muza domowa. T. 2, oprac. i przedmową opatrzył J. Dürr‑Durski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 107–133.
Nowicka‑Struska, A. (2011) „Dźwięk Marsa walecznego” Mateusza Kuligowskiego w kontekście utworów pochocimskich 1673 roku. Senoji Lietuvos Literatūra (Vilnius), t. 31, 83–104.
Piątek, M. (2017). „Cne Lachy wszędy sława wiekopomna głosi”. Wartości rycerskie w świetle literatury okolicznościowej, poświęconej bitwie chocimskiej 1621 roku. W: T. Banaś-Korniak i B. Stuchlik-Surowiak (red.), Ethos rycerski w kulturze. Tradycje i kontynuacje, t. II: Ethos sarmacki i jego tradycje. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Piątek, M. (2020). Kilka uwag na temat literackich przedstawień bitwy chocimskiej 1673 roku. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, z. 20, 123–134.
Podhorodecki, L. (1988). Chocim 1621. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
Potocki, W. (1924). Wojna chocimska. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
Ryba, R. (2014). Literatura staropolska wobec zjawiska niewoli tatarsko-tureckiej. Studia i szkice. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytety Śląskiego.
Ryba, R. (2017). Obraz kampanii chocimskiej z perspektywy litewskiego poety żołnierza. Stefan Jan Ślizień: Haracz krwią turecką Turkom wypłacony. Śląskie Studia Polonistyczne, nr 2(10), 51–65.
Sikorski, J. (1984). Problematyka walki z Turkami w polskiej literaturze wojskowej i politycznej XVI–XVII w. Studia i Materiały do Historii Wojskowości, t. 27, 147–156.
Ślizień, S.J. (1674). Haracz krwią turecką Turkom wypłacony. Wilno: w Drukarni Akademickiej Societatis Iesu.
Śliziński, J. (1979). Jan III Sobieski w literaturze narodów Europy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
Tafiłowski, P. (2013). „Imago Turci”. Studium z dziejów komunikacji społecznej w dawnej Polsce (1453–1572). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Tazbir, J. (2004). Polska przedmurzem Europy. Warszawa: Twój Styl.
Tazbir, J. (1998). Polskie przedmurze chrześcijańskiej Europy. Mity a rzeczywistość historyczna. Warszawa: Interpress.
Wagner M. (2009). Wojna polsko-turecka w latach 1672–1676, t. 1–2. Zabrze: Wydawnictwo Inforteditions.
Wiśniewska, H. (1997). Wartościowanie Turków w „Wojnie chocimskiej” Wacława Potockiego. Przegląd Humanistyczny, nr 1, 45–62.
Zimorowic, J.B. (2016). Pamiątka wojny tureckiej od Polaków w roku 1621 podniesionej. W: J.B. Zimorowic, Utwory młodzieńcze. Oprac. R. Krzywy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa.
Copyright (c) 2025 Perspectives on Culture
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
