The Figure of Płanetnik in the Old Folklore Beliefs and in the Awareness of Modern Highlanders from Zagórze Region

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2022.3601.15
Keywords: Zagórze population, folklore beliefs, magic practies, intergenerational transmission

Abstract

The area of folklore beliefs, even for autochthons, is still considered as not fully discovered and very often not understandable part of cultural heritage. Meanwhile, the folklore perception of the world is mostly determined by local practices and beliefs which roots are connected with pre-Christian cultural space. One of the figures present in beliefs of highlanders from Zagórze region is płanetnik. The aim of the article is to present the characteristic of beliefs and also to examine the level of knowledge about this figure among modern highlanders. Research material includes: Ethnographic publications, legends obtained recently and the results of survey conducted among the youth from high schools in Mszana Dolna. The diversity of the analysed sources will able to recreate the evolution of folklore beliefs about płanetnik during the second half of the 20 th century, moreover, it will answer the question if płanetnik and connected with him beliefs are still the part of heritage for people from Zagórze region.

Author Biography

Łukasz Zapała, Podhalańska Państwowa Uczelnia Zawodowa w Nowym Targu

Pracownik Podhalańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Targu (absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego na kierunku polonistyka – komparatystyka), dokumentalista, współautor Zagórzańskiej czytanki. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się wokół kultury ludowej, poezji współczesnej, teorii literatury, regionalnej literatury Podtatrza i dialektologii.

References

Chmielowski, E. (1987). Czarownice, strzygi, mamony czyli wierzenia i zabobony ludu galicyjskiego. Nowy Sącz: Sądecka Oficyna Wydawnicza.

Dziedzina-Wiwer, A. (2013). Wyłonacka; Słownik gwary szczawnickiej. Kraków, Wydawnictwo Astraia.

Flizak, S. (1954). Materiały etnograficzne i historyczne z terenu Zagórzan. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.

Gieysztor, A. (1982). Mitologia Słowian. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Hodorowicz, S. (2005). Słownik gwary górali skalnego Podhala. Nowy Targ: Wydawnictwo PPUSZ.

Kaleciak, P. (1971). Przemiany w wiedzy i wierzeniach ludowych, dotyczących zjawisk astronomicznych, dokonane w XIX i XX wieku we wsiach powiatu limanowskiego ze szczególnym uwzględnieniem Kasiny Wielkiej. W: P. Kaleciak (red.), Materiały etnograficzne z powiatu limanowskiego. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.

Kaleciak, P. (1976). Irracjonalne i racjonalne aspekty meteorologii ludowej w powiecie limanowskim. W: P. Kaleciak (red.), Materiały etnograficzne z powiatu limanowskiego. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 54–76.

Karłowicz, J. (1906). Słownik gwar polskich. T. 4. Kraków: Akademia Umiejętności.

Karłowicz, J., Kryński A. i Niedźwiedzki W. (1908). Słownik języka polskiego. T. 4. Warszawa: Nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego.

Kąś, J. (2011). Słownik gwary orawskiej. T. 2. Kraków: Księgarnia Akademicka.

Kąś, J. (2018). Ilustrowany Leksykon Gwary i Kultury Podhalańskiej. Kraków: Małopolskie Centrum Kultury Sokół.

Kobylińska, J. (2001). Słownik gwary gorczańskiej (zagórzańskiej). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.

Krasnowolski, A. i Niedźwiedzki, W. (1920). Słownik staropolski. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.

Łomnicka-Dulak, W. (2018). Nadpopradzka dawność; gwara i kultura górali z okolic Piwnicznej. Nowy Sącz: Małopolskie Centrum Kultury Sokół.

Mayda, A. (2003). Stanisława Vincenza antropologia kultury huculskiej. W: M. Jakitowicz (red.), W kręgu folkloru, literatury i języka. Prace ofiarowane prof. Janowi Kasjanowi w 70. rocznicę urodzin. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 65–89.

Mitarski, J. (1992). Demonologia lęku. W: A. Kępiński (red.), Lęk. Warszawa: Sagittarius, 321–327.

Orkan, W. (1953). Wybór nowel. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Simonides, D. (1984). Śląski horror, o diabłach, skarbnikach, utopcach i innych strachach. Katowice: Śląski Instytut Naukowy.

Stopa, S. (2007). Kurkowe opowieści. Konina: Gminne Centrum Kultury. Strzelczyk, J. (1998). Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.

Szyjkowski, A. (2004). Religia Słowian. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Published
2022-03-30
How to Cite
[1]
Zapała, Łukasz 2022. The Figure of Płanetnik in the Old Folklore Beliefs and in the Awareness of Modern Highlanders from Zagórze Region. Perspectives on Culture. 36, 1 (Mar. 2022), 231-246. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2022.3601.15.
Issue
Vol. 36 No. 1 (2022): The Ottoman Empire and Turkey: History, Literature and Culture
Section
Varia

Copyright (c) 2022 Jesuit University Ignatianum in Krakow

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.