Father Mateusz Bembus’, S.J., Views on Church Schism and Proposals for Reconciliation with the Orthodox Church
Abstract
The Synod of the Greek Catholic Bishops in Lviv of 1629 was one of the attempts to bring about an agreement between two Eastern-rite Christian denominations in the Polish-Lithuanian Commonwealth – the Orthodox Church, which had been present in Ruthenia for centuries, and the newly established Greek Catholic Church which stemmed from the proclamation of the Brest Union (1596). Efforts for the union undertaken by Metropolitan Józef Welamin Rutski and King Sigismund III Wasa did not bring abouot the expected results, and one of the few concrete effects of the congress was the sermon of the Jesuit from Krakow, Mateusz Bembus, preached on the day of the opening of the synod. The text of the speech is known from two 17th-century editions, which were published just a few months apart in Kraków and Lviv. In this work, the Jesuit included a number of threads concerning the history of Christianity and a proposal on how to break the church schism. The content has been put into the classic structure of rhetorical speech, expressed in vivid language and unusual arguments. The paper is a structural and content analysis of Bembus’ work presented against the background of historical events.
References
Bembus, M. (1619). Kometa to jest pogróżka z nieba na postrach, przestrogę i upomnienie ludzkie. Kraków: Drukarnia Andrzeja Piotrkowczyka.
Bembus, M. (1629). Wzywanie do jedności katolickiej narodu ruskiego, religiej greckiej, z Kościołem rzymskim. Kraków: Drukarnia Andrzeja Piotrkowczyka.
Bembus, M. (1630a). Wzywanie do jedności katolickiej narodu ruskiego, religiej greckiej, z Kościołem rzymskim. Lwów: Drukarnia Jana Szeligi.
Bembus, M. (1630b). Ormiańskie nabożeństwo i wzywanie ludzi narodu tego zacnego do jedności w wierze i w miłości Kościoła św. katolickiego rzymskiego… Kraków: Drukarnia Andrzeja Piotrkowczyka.
Bembus, M. (2009). Kometa, to jest pogróżka z nieba na postrach, przestrogę i upomnienie ludzkie (1619), oprac. S. Baczewski i A. Nowicka-Struska. Lublin: Wydawnictwo UMCS („Lubelska Biblioteka Staropolska”, t. 6).
Bednarski, S. (1935). Bembus Mateusz. W: Polski Słownik Biograficzny, t. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 419–420.
Buszewicz, E. (2017). Koncepcja jedności Kościoła i idea Polski katolickiej w twórczości pisarzy potrydenckich. W: J. Dąbkowska-Kujko (red.), Formowanie kultury katolickiej w dobie potrydenckiej: powszechność i narodowość katolicyzmu polskiego. (=Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości, t. VI). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 388–434.
Darowski, R. (1985). Mateusz Bembus S.J. (1567–1645), profesor filozofii w Poznaniu. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 31, 214–217.
Długosz, T. (1938). Niedoszły synod unicko-prawosławny we Lwowie 1629 r. Collectanea Theologica, 19/4, 479–506.
Encyklopedia (1996). Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy, 1564–1995, oprac. L. Grzebień SJ przy współpracy zespołu jezuitów. Kraków: Wydawnictwo WAM, 35, 608.
Estreicher, K. (1891). Bibliografia polska, t. 12 (cz. 3, t. 1). Kraków: Wydawnictwo UJ, 456–461.
Grzebień, L. (1981). Mateusz Bembus (1567–1645). W: E.H. Wyczawski (red.), Słownik polskich teologów katolickich, t. 1. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 124–126.
Harasiewicz, M. (1862). Annales ecclesiae Ruthenae. Leopoli: Typis Instituti Rutheni Stauropigiani, 445–448.
Kempa, T. (2012). Protopop słucki Andrzej Mużyłowski – antagonista unii brzeskiej z pierwszej połowy XVII wieku. W: M.R. Drozdowski, W. Walczak i K. Wiszowata-Walczak (red.), Od Kijowa do Rzymu. Z dziejów stosunków ze Stolicą Apostolską i Ukrainą. Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 745–772.
Mironowicz, A. (2001). Kościół prawosławny w dziejach dawnej Rzeczypospolitej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Mironowicz, A. (2003). Kościół prawosławny w państwie Piastów i Jagiellonów. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Nowy Korbut (1964). Bibliografia literatury polskiej. Nowy Korbut, t. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 19–20.
Paszenda, J. (1985). Kościół św. Barbary w Krakowie z domem zakonnym księży Jezuitów. Historia i architektura. Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
Pelczar, J. (1896). Zarys dziejów kaznodziejstwa w kościele katolickim. Cz. 2, Kaznodzieje polscy. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 159–161.
Przekop, E. (1984). Sprawa synodu unicko-prawosławnego we Lwowie (1629). Studia Warmińskie, t. XXI, 248–264.
[Przyłęcki S.] (1854). Xiądz Mateusz Bembus i pisma jego. (Wyciąg z Księgoznawstwa polskiego Stanisława Przyłęckiego). Dziennik Literacki (Lwów), nr 23, 24, 25, 29, 30, 31.
Stradomski, J. (2003a). Model Kościoła starożytnego jako fundament prawdziwej jedności w literaturze polemicznej okresu unii brzeskiej. W: A.W. Mikołajczak i M. Walczak-Mikołajczakowa (red.), Tradycja łacińska i bizantyńska wobec idei jedności europejskiej. Gniezno: Wydawnictwo Collegium Europaeum Gnesnense, 111–121.
Stradomski, J. (2003b). Spory o „wiarę grecką” w dawnej Rzeczypospolitej. Kraków: Wydawnictwo „Scriptum”.
Teresińska, I. (2002). Mateusz Bembus. W: Dawni pisarze polscy: od początków piśmiennictwa do Młodej Polski: przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. 1: A–H, oprac. R. Loth. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 48–49.
Wielewicki, J. (1889). Dziennik spraw domu zakonnego OO. Jezuitów u św. Barbary w Krakowie od r. 1620 do r. 1629 (włącznie). Kraków: Wydawnictwo UJ. Witkowski, W. (1989). Mateusz Bembus. W: Encyklopedia katolicka, t. 2. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 212–213.
Załęski, S. (1900). Jezuici w Polsce, t. 1: Walka z różnowierstwem 1555–1608. Cz. 1: 1555–1586; Cz. 2: 1587–1586. Lwów: drukiem i nakładem Drukarni Ludowej.
Załęski, S. (1901). Jezuici w Polsce, t. 2: Praca nad spotęgowaniem ducha wiary i pobożności 1608–1648. Lwów: drukiem i nakładem Drukarni Ludowej.
Copyright (c) 2022 Jesuit University Ignatianum in Krakow
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
