Kultura komunikacji na skalę masową
Starożytne igrzyska rzymskie i metody komunikacji z widownią
Abstrakt
Celem artykułu jest przeanalizowanie źródeł dotyczących masowej komunikacji werbalnej i pisemnej między organizatorami igrzysk (editores) a widzami w starożytnym Rzymie. Metody wykształcone przez Rzymian jako nadawców i odbiorców przekazywanych informacji stworzyły wachlarz możliwości do komunikowania potrzeb i preferencji, a także do wyrażania, często skrajnych, emocji. Model, którego wytworzenie wynikało z konieczności informowania widowni o nadchodzących wydarzeniach na arenie (przez organizatora spectaculum) oraz komunikowania doświadczanych odczuć i wrażeń (przez widza), stał się z czasem swoistą kulturą komunikacji funkcjonującą przed igrzyskami, w ich czasie, ale także już po ich zakończeniu. Ten komunikacyjny konstrukt społeczny typowy dla starożytnego Rzymu był niezbędny do sprawnego przekazywania komunikatów ustnych i tekstowych. Na podstawie zachowanych źródeł można stwierdzić, że model komunikacyjny uwzględniał: 1) informacje ustne przekazywane tłumom na widowni przez organizatorów igrzysk (za pomocą m.in. zapowiedzi ogłaszanych przez heroldów); okrzyki i skandowanie publiczności (zawierające zarówno krytykę, jak i pochwały); oraz 2) informacje pisemne organizatorów (edicta munerum reklamujące igrzyska przed ich wystawieniem i ogłoszenia przedstawione na zapisanych tablicach roznoszonych po teatrach i amfiteartach w czasie danego wydarzenia); acclamationes i graffiti, odpowiednio malowane i wyryte przez widzów po odbytych już spactacula. Artykuł ten ma za zadanie zdefiniować poszczególne rodzaje starożytnych metod komunikacji werbalnej i pisemnej, określić ich funkcje w zależności od kontekstu oraz ustalić ich skuteczność w dyskursie prowadzonym na skalę masową w starożytnym Rzymie.
Bibliografia
AE = L’Année Epigraphique
CIL IV = Corpus Inscriptionum Latinarum, Liber IV, Inscriptiones parietariae Pompeianae Herculanenses Stabianae
Aelian Nat. Anim. = De Natura Animalium
Aulus Gellius [Au. Gell.] NA = Noctes Atticae
Cassius Dio Cocceianus [Dio]
Cornelius Tacitus [Tac.]
Ann. = Annales
Decimus Iunius Iuvenalis [Iuv.] Sat. = Saturae
Eusebius of Caesarea [Euseb.] Hist. Eccl. = Historia Ecclesiastica
Gaius Petronius Arbiter [Petr.] Sat. = Satyricon liber
Gaius Plinius Caecilius Secundus [Plin.] Pan. = Panegyricus Traiani
Gaius Suetonius Tranquillus [Suet.] Aug. = Augustus Cal. = Caligula Claud. = Claudius Dom. = Domitian Iul. = Divus Iulius Nero = Nero Tib. = Tiberius Tit. = Titus Vit. = Vitellius
Lucius Annaeus Seneca Maior [Sen.] Contr. = Controversiae
Lucius Anneus Seneca Minor [Sen.] Epist. = Epistulae morales ad Lucilium
Marcus Tullius Cicero [Cic.] Att. = Epistulae ad Atticum Fam. = Epistulae ad familiars Phil. = Philippicae
Marcus Valerius Martialis [Mart.] Spect. = Liber spectaculorum Martyrium Polycarpi [Mart. Poly.]
P. Ovidius Naso [Ovid] Ars am. = Ars amatoria
Passio sanctarum Perpetuae et Felicitatis [Pass. Perp. et. Feli.]
Publius Papinius Statius [Stat.] Silv. = Silvae
Publius Vergilius Maro [Verg.] Aen. = Aeneid
Quintus Aurelius Symmachus [Symma.] Epist. = Epistulae
Strabo Geogr. = Geographica hypomnemata
Bowman, A.K. (1991). Literacy in the Roman Empire: Mass and Mode. In J.H. Humphrey (ed.), Literacy in the Roman World, Journal of Roman Archaeology Supplementary Series No. 3. Ann Arbor: University of Michigan Press, 119-131.
Campbell, V. (2015). The Tombs of Pompeii: Organization, Space and Society. London: Routledge.
Coleman, K.M. (1999). ‘Informers’ on Parade. In B. Bergmann & C. Kondoleon (eds.), The Art of Ancient Spectacle. New Haven: Yale University Press, 231–245.
Coleman, K.M. (2003). Euergetism in Its Place. In K. Lomas & T. Cornell (eds.), Bread and Circuses: Euergetism and Municipal Patronage in Roman Italy. London: Routledge, 61–88.
Connolly, J. (2007). The State of Speech: Rhetoric and Political Thought in Ancient Rome. Princeton: Princeton University Press.
Dominik, W.J. (1997). Roman Eloquence: Rhetoric in Society and Literature. New York: Routledge.
Fagan, G.G. (2011). The Lure of the Arena: Social Psychology and the Crowd at the Roman Games. Cambridge: Cambridge University Press.
Fleischer, M. (2007). Ogólna teoria komunikacji. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Fleischer, M. (2011). Reklama. Struktura i funkcje w wymiarze komunikacyjnym. Łódź: Primum Verbum.
Frampton, S.A. (2019). Empire of Letters: Writing in Roman Literature and Thought from Lucretius to Ovid. Oxford: Oxford University Press.
Franklin, J. (1991). Literacy and the Parietal Inscriptions of Pompeii. In: J.H. Humphrey (ed.), Literacy in the Roman World, Journal of Roman Archaeology Supplementary Series No. 3. Ann Arbor: University of Michigan Press, 77–98.
Hammer, D. (2010). Roman Spectacle Entertainments and the Technology of Reality. Arethusa, no. 43(1), 63–86.
Harris, W.V. (1983). Literacy and Epigraphy I. Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik, no. 52, 87–111.
Kaiser, A. (2011). What Was a Via? An Integrated Archaeological and Textual Approach. In K. Cole, M. Flohr, E. Poehler (eds.), Pompeii: Art, Industry and Infrastructure. Oxford: Oxford University Press, 115–130.
Kruschwitz, P. (2016). Inhabiting a lettered world: exploring the fringes of Roman writing habits. Bulletin of the Institute of Classical Studies, no. 59(1), 26–41.
Lewiński, P.H. (2008). Retoryka reklamy. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Miączewska, A. (2023). Advertising and Promotion of Gladiatorial Games in Ancient Pompeii (forthcoming).
Millar, F. (1998). The Crowd in Rome in the Late Republic. Ann Arbor: University of Michigan Press.
Nevett, T., Nevett. L. (1987). The Origins of Marketing: Evidence from Classical and Early Hellenistic Greece (500–300 B.C.). In T. Nevett & S.C. Hollander (eds.), Marketing in Three Eras: Proceedings of the Third Conference on Historical Research in Marketing. East Lansing: Michigan State University, 3–12.
Pobjoy, M. (2000). Building Inscriptions in Republican Italy: Euergetism, Responsibility, and Civic Virtue. Bulletin of the Institute of Classical Studies, no. 73, 77–92.
Sage, E.T. (1916). Advertising among the Romans. The Classical Weekly, no. 9(26), 202–208.
Susini, G. (1988). Spelling Out Along the Road: Anthropology of the Ancient Reader, or Rather, the Roman Reader. Alma Mater Studiorum, no. 1, 117–124.
Tempest, K. (2011). Cicero: Politics and Persuasion in Ancient Rome. London: Continuum International Publishing Group.
Tuck, S.L. (2008/2009). Scheduling Spectacle: Factors Contributing to the Dates of Pompeian munera. The Classical Journal, no. 104(2), 123–143.
Woolf, G. (2015). Ancient Illiteracy? Bulletin of the Institute of Classical Studies, no. 58(2), 31–41.
Copyright (c) 2022 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
