Kłopotliwe dziedzictwo wieszczów – romantyzm i paradoksy propagandy niepodległościowej w publicystyce (około)literackiej z lat 1914–1918
Słowa kluczowe:
kłopotliwe dziedzictwo, dyskurs narodowy, I wojna światowa, romantyzm polski, propaganda
Abstrakt
W artykule przedstawiono problem „kłopotliwych” związków między polskim romantyzmem a polityką obozu niepodległościowego w latach I wojny światowej. Na przykładzie dwóch polemik literackich toczonych między publicystami i pracownikami aparatu propagandy niepodległościowej a przedstawicielami obozu pasywistów (Henryk Elzenberg i Ludwik Szczepański, Julia Kisielewska i Wiktor Gomulicki) omówiono paradoksy dyskursu propagandowego tego obozu oraz strategie, za pomocą których publicyści radzili sobie z atakami ideologicznych przeciwników. Romantyzm i powiązane z nim symbole oraz postawy okazują się w tych dyskusjach „kłopotliwym dziedzictwem”, które zostaje poddane rewizji w perspektywie przyszłości i nowego kształtu polskiego patriotyzmu oraz w odniesieniu do realiów współczesnej polityki. Polemiki te obrazują, że romantyzm jest wciąż w dyskursie narodowym słowem kluczem (ponieważ jest rodzajem metajęzyka tego dyskursu), jednak u progu niepodległości jego znaczenie staje się coraz bardziej rozmyte.
Bibliografia
Bielik-Robson, A. (2004). Duch powierzchni. Rewizja romantyczna i filozofia, Kraków: Universitas.
Billig, M. (2008). Banalny nacjonalizm. Tłum. M. Sekerdej. Kraków: Znak.
Buryła, S. (2017). Rozrachunki z wojną. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Chołoniewski, A. (1915). Wszystko i nic. Głos Narodu, nr 199 (21 kwietnia), 1.
Chrzanowski, I. (1918). Z epoki romantyzmu. Studia i szkice. Kraków: J. Czernecki.
Dzikowski S. (1917). U brygadiera Piłsudskiego [wywiad z Józefem Piłsudskim]. Tygodnik Ilustrowany, nr 1, 5–7.
Elzenberg, H. (1966). Próby kontaktu. Eseje i studia krytyczne. Kraków: Znak.
Elzenberg, H. (1990). Naród i wojna. Etyka, 67–86.
Feldman, W. (1919). Współczesna literatura polska 1864–1917. Cz. 3: 1907– 1918. Warszawa–Lwów: Towarzystwo Wydawnicze, Wydawnictwo Polskie.
Gomulicki, W. (1915). Sen o potędze (impresja). Dziennik Polski, nr 264, 3.
Górski, A. (1918). Na nowym progu. Warszawa–Lublin: Wydawnictwo M. Arcta.
Hüppauf, B. (2014). Literature (Germany). Pozyskano z: (dostęp: https:// encyclopedia.1914-1918-online.net/article/literature_germany 1.04.2020).
Janion, M. (1996). Zmierzch paradygmatu. W: tejże, „Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś?”. Warszawa: „Sic”, 5–22.
Janion, M. i Żmigrodzka M. (1978). Romantyzm i historia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kielak, D. (2001). Wielka Wojna i świadomość przełomu. Literatura polska lat 1914–1918. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Kisielewska, J. [pseud. Oksza]. (1916). Legiony a Romantyzm, Wiadomości Polskie [Piotrków], nr 63, 2.
Kloch, Z. (1986). Poezja pierwszej wojny. Tradycja i konwencje. Wrocław–Warszawa: Wydawnictwo PAN.
Lorentowicz, J. (1917). Polska pieśń niepodległa. Zarys literacki. Kraków–Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze.
Niemojewski, A. (1915). Przez muzeum. Myśl Niepodległa, nr 322, 548–549.
Nogal, A. (2017). Emigracja wewnętrzna jako postawa polityczna. Henryk Elzenberg (1887–1967), Przegląd Filozoficzny. Nowa seria, nr 4, 143–153.
Olszewska, M.J. (2004). Człowiek w świecie Wielkiej Wojny. Literatura polska z lat 1914–1918 wobec I wojny światowej. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Piwińska, M. (1973). Legenda romantyczna i szydercy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Purchla, J. (2017). Kwestia dojrzałości. Z profesorem Jackiem Purchlą rozmawia Łukasz Galusek. Herito, nr 4, 12–16.
Radlińska, H. (1917). Zadania pracy kulturalnej. Kultura Polski, nr 1, 2.
Srokowski, K. (1916). Na przełomie. Kraków: Centralne Biuro Wydawnictw Naczelnego Komitetu Narodowego.
Tatarkiewicz, W. (1971). Romantyzm, czyli rozpacz semantyka. Pamiętnik Literacki, z. 4, 3–21.
Ujejski, J. [pseud. U.J.]. (1915). Oby na czasie. Głos Narodu, nr 208, 1–2.
Walas, T. (2001). Zmierzch paradygmatu – i co dalej? Dekada Literacka, nr 5/6 (175/176), 50–73.
Walas, T. (2003). Zrozumieć swój czas. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Walicki, A. (2009). Trzy patriotyzmy. W: tegoż, Prace wybrane, t. 1: Naród. Nacjonalizm. Patriotyzm. Wstęp A. Mencwel. Kraków: Universitas, 343–397.
Walicki, A. (2011). Stanisław Brzozowski – drogi myśli. Kraków: Universitas.
Wasilewski, Z. (1914). O szczerość widzenia. Słowo Polskie, nr 551, 1.
Wasilewski, Z. (1916). Orjentacja wewnętrzna. Luźne kartki. Moskwa: Gazeta Polska.
Waśko, A. (2012). Romantyzm polityczny Adama Mickiewicza w latach 1832– 1833. W: J. Kloczkowski (red.), Temat polemiki: Polska. Najważniejsze polskie spory ideowo-polityczne. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
Welsch, W. (2005). Estetyka poza estetyką. Tłum. K. Guczalska. Kraków: Universitas, 31–73.
Zabiełło, J. (1916). Poezya polska w latach wielkiej wojny. Rok Polski, nr 8, 32–34, nr 10, 38–70.
Zabiełło, J. [Ludwik Szczepański] (1917). Nowy romantyzm w poezji polskiej czasu Wielkiej Wojny, Kraków: Gebethner i Wolff.
Zagórski, A. (1916). Na przełomie: szkic dziejów polskiej myśli politycznej w latach 1914–1915. Piotrków: Departament Wojskowy Naczelnego Komitetu Narodowego.
Zajas, P. (2016). Niemilknące muzy. Wydawcy, pisarze, tłumacze i pośrednicy kulturowi na frontach Wielkiej Wojny. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 135–139.
Żeromski, S. (1916). Literatura a życie polskie. W: tegoż, Sen o szpadzie i sen o chlebie. Zakopane–Poznań: Księgarnia Podhalańska A.S. Zembatego i M. Niemirkiewicza w Poznaniu, 48–75.
Żuławski, J. (1915). Na czasie. Wiadomości Polskie, nr 32 (31 maja), 9.
Billig, M. (2008). Banalny nacjonalizm. Tłum. M. Sekerdej. Kraków: Znak.
Buryła, S. (2017). Rozrachunki z wojną. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Chołoniewski, A. (1915). Wszystko i nic. Głos Narodu, nr 199 (21 kwietnia), 1.
Chrzanowski, I. (1918). Z epoki romantyzmu. Studia i szkice. Kraków: J. Czernecki.
Dzikowski S. (1917). U brygadiera Piłsudskiego [wywiad z Józefem Piłsudskim]. Tygodnik Ilustrowany, nr 1, 5–7.
Elzenberg, H. (1966). Próby kontaktu. Eseje i studia krytyczne. Kraków: Znak.
Elzenberg, H. (1990). Naród i wojna. Etyka, 67–86.
Feldman, W. (1919). Współczesna literatura polska 1864–1917. Cz. 3: 1907– 1918. Warszawa–Lwów: Towarzystwo Wydawnicze, Wydawnictwo Polskie.
Gomulicki, W. (1915). Sen o potędze (impresja). Dziennik Polski, nr 264, 3.
Górski, A. (1918). Na nowym progu. Warszawa–Lublin: Wydawnictwo M. Arcta.
Hüppauf, B. (2014). Literature (Germany). Pozyskano z: (dostęp: https:// encyclopedia.1914-1918-online.net/article/literature_germany 1.04.2020).
Janion, M. (1996). Zmierzch paradygmatu. W: tejże, „Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś?”. Warszawa: „Sic”, 5–22.
Janion, M. i Żmigrodzka M. (1978). Romantyzm i historia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kielak, D. (2001). Wielka Wojna i świadomość przełomu. Literatura polska lat 1914–1918. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Kisielewska, J. [pseud. Oksza]. (1916). Legiony a Romantyzm, Wiadomości Polskie [Piotrków], nr 63, 2.
Kloch, Z. (1986). Poezja pierwszej wojny. Tradycja i konwencje. Wrocław–Warszawa: Wydawnictwo PAN.
Lorentowicz, J. (1917). Polska pieśń niepodległa. Zarys literacki. Kraków–Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze.
Niemojewski, A. (1915). Przez muzeum. Myśl Niepodległa, nr 322, 548–549.
Nogal, A. (2017). Emigracja wewnętrzna jako postawa polityczna. Henryk Elzenberg (1887–1967), Przegląd Filozoficzny. Nowa seria, nr 4, 143–153.
Olszewska, M.J. (2004). Człowiek w świecie Wielkiej Wojny. Literatura polska z lat 1914–1918 wobec I wojny światowej. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Piwińska, M. (1973). Legenda romantyczna i szydercy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Purchla, J. (2017). Kwestia dojrzałości. Z profesorem Jackiem Purchlą rozmawia Łukasz Galusek. Herito, nr 4, 12–16.
Radlińska, H. (1917). Zadania pracy kulturalnej. Kultura Polski, nr 1, 2.
Srokowski, K. (1916). Na przełomie. Kraków: Centralne Biuro Wydawnictw Naczelnego Komitetu Narodowego.
Tatarkiewicz, W. (1971). Romantyzm, czyli rozpacz semantyka. Pamiętnik Literacki, z. 4, 3–21.
Ujejski, J. [pseud. U.J.]. (1915). Oby na czasie. Głos Narodu, nr 208, 1–2.
Walas, T. (2001). Zmierzch paradygmatu – i co dalej? Dekada Literacka, nr 5/6 (175/176), 50–73.
Walas, T. (2003). Zrozumieć swój czas. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Walicki, A. (2009). Trzy patriotyzmy. W: tegoż, Prace wybrane, t. 1: Naród. Nacjonalizm. Patriotyzm. Wstęp A. Mencwel. Kraków: Universitas, 343–397.
Walicki, A. (2011). Stanisław Brzozowski – drogi myśli. Kraków: Universitas.
Wasilewski, Z. (1914). O szczerość widzenia. Słowo Polskie, nr 551, 1.
Wasilewski, Z. (1916). Orjentacja wewnętrzna. Luźne kartki. Moskwa: Gazeta Polska.
Waśko, A. (2012). Romantyzm polityczny Adama Mickiewicza w latach 1832– 1833. W: J. Kloczkowski (red.), Temat polemiki: Polska. Najważniejsze polskie spory ideowo-polityczne. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
Welsch, W. (2005). Estetyka poza estetyką. Tłum. K. Guczalska. Kraków: Universitas, 31–73.
Zabiełło, J. (1916). Poezya polska w latach wielkiej wojny. Rok Polski, nr 8, 32–34, nr 10, 38–70.
Zabiełło, J. [Ludwik Szczepański] (1917). Nowy romantyzm w poezji polskiej czasu Wielkiej Wojny, Kraków: Gebethner i Wolff.
Zagórski, A. (1916). Na przełomie: szkic dziejów polskiej myśli politycznej w latach 1914–1915. Piotrków: Departament Wojskowy Naczelnego Komitetu Narodowego.
Zajas, P. (2016). Niemilknące muzy. Wydawcy, pisarze, tłumacze i pośrednicy kulturowi na frontach Wielkiej Wojny. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 135–139.
Żeromski, S. (1916). Literatura a życie polskie. W: tegoż, Sen o szpadzie i sen o chlebie. Zakopane–Poznań: Księgarnia Podhalańska A.S. Zembatego i M. Niemirkiewicza w Poznaniu, 48–75.
Żuławski, J. (1915). Na czasie. Wiadomości Polskie, nr 32 (31 maja), 9.
Opublikowane
2020-06-30
Jak cytować
[1]
Niewiarowska, J. 2020. Kłopotliwe dziedzictwo wieszczów – romantyzm i paradoksy propagandy niepodległościowej w publicystyce (około)literackiej z lat 1914–1918. Perspektywy Kultury. 29, 2 (cze. 2020), 95-112. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2020.2902.08.
Dział
Romantyzm i jego dziedzictwo
Copyright (c) 2020 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
