Dissonant Heritage of Prophets—Romanticism and the Paradoxes of Independence Propaganda in Literary Journalism during the Years 1914–1918
Keywords:
dissonant heritage, national discourse, World War I, Polish Romanticism, propaganda
Abstract
The work presents the problem of “dissonant” relations between Polish Romanticism and politics of the independence camp during World War I. Basing on the example of two literary polemics between publicists and members of the independence propaganda machine and those of the passivist group (Henryk Elzenberg and Ludwik Szczepański, Julia Kisielewska and Wiktor Gomulicki), the text discusses the paradoxes of the propaganda discourse of the camp and the strategies used by publicists to handle the attacks of ideological enemies. In these debates, Romanticism, as well as symbols and attitudes related to it, turn out to be a “dissonant heritage,” which is examined in view of future and new Polish patriotism, and in reference to the reality of contemporary politics. These polemics illustrate that Romanticism was still the key word in the national discourse (as a sort of metalanguage), but on the threshold of independence, its meaning gradually became vague.
References
Bielik-Robson, A. (2004). Duch powierzchni. Rewizja romantyczna i filozofia, Kraków: Universitas.
Billig, M. (2008). Banalny nacjonalizm. Tłum. M. Sekerdej. Kraków: Znak.
Buryła, S. (2017). Rozrachunki z wojną. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Chołoniewski, A. (1915). Wszystko i nic. Głos Narodu, nr 199 (21 kwietnia), 1.
Chrzanowski, I. (1918). Z epoki romantyzmu. Studia i szkice. Kraków: J. Czernecki.
Dzikowski S. (1917). U brygadiera Piłsudskiego [wywiad z Józefem Piłsudskim]. Tygodnik Ilustrowany, nr 1, 5–7.
Elzenberg, H. (1966). Próby kontaktu. Eseje i studia krytyczne. Kraków: Znak.
Elzenberg, H. (1990). Naród i wojna. Etyka, 67–86.
Feldman, W. (1919). Współczesna literatura polska 1864–1917. Cz. 3: 1907– 1918. Warszawa–Lwów: Towarzystwo Wydawnicze, Wydawnictwo Polskie.
Gomulicki, W. (1915). Sen o potędze (impresja). Dziennik Polski, nr 264, 3.
Górski, A. (1918). Na nowym progu. Warszawa–Lublin: Wydawnictwo M. Arcta.
Hüppauf, B. (2014). Literature (Germany). Pozyskano z: (dostęp: https:// encyclopedia.1914-1918-online.net/article/literature_germany 1.04.2020).
Janion, M. (1996). Zmierzch paradygmatu. W: tejże, „Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś?”. Warszawa: „Sic”, 5–22.
Janion, M. i Żmigrodzka M. (1978). Romantyzm i historia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kielak, D. (2001). Wielka Wojna i świadomość przełomu. Literatura polska lat 1914–1918. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Kisielewska, J. [pseud. Oksza]. (1916). Legiony a Romantyzm, Wiadomości Polskie [Piotrków], nr 63, 2.
Kloch, Z. (1986). Poezja pierwszej wojny. Tradycja i konwencje. Wrocław–Warszawa: Wydawnictwo PAN.
Lorentowicz, J. (1917). Polska pieśń niepodległa. Zarys literacki. Kraków–Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze.
Niemojewski, A. (1915). Przez muzeum. Myśl Niepodległa, nr 322, 548–549.
Nogal, A. (2017). Emigracja wewnętrzna jako postawa polityczna. Henryk Elzenberg (1887–1967), Przegląd Filozoficzny. Nowa seria, nr 4, 143–153.
Olszewska, M.J. (2004). Człowiek w świecie Wielkiej Wojny. Literatura polska z lat 1914–1918 wobec I wojny światowej. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Piwińska, M. (1973). Legenda romantyczna i szydercy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Purchla, J. (2017). Kwestia dojrzałości. Z profesorem Jackiem Purchlą rozmawia Łukasz Galusek. Herito, nr 4, 12–16.
Radlińska, H. (1917). Zadania pracy kulturalnej. Kultura Polski, nr 1, 2.
Srokowski, K. (1916). Na przełomie. Kraków: Centralne Biuro Wydawnictw Naczelnego Komitetu Narodowego.
Tatarkiewicz, W. (1971). Romantyzm, czyli rozpacz semantyka. Pamiętnik Literacki, z. 4, 3–21.
Ujejski, J. [pseud. U.J.]. (1915). Oby na czasie. Głos Narodu, nr 208, 1–2.
Walas, T. (2001). Zmierzch paradygmatu – i co dalej? Dekada Literacka, nr 5/6 (175/176), 50–73.
Walas, T. (2003). Zrozumieć swój czas. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Walicki, A. (2009). Trzy patriotyzmy. W: tegoż, Prace wybrane, t. 1: Naród. Nacjonalizm. Patriotyzm. Wstęp A. Mencwel. Kraków: Universitas, 343–397.
Walicki, A. (2011). Stanisław Brzozowski – drogi myśli. Kraków: Universitas.
Wasilewski, Z. (1914). O szczerość widzenia. Słowo Polskie, nr 551, 1.
Wasilewski, Z. (1916). Orjentacja wewnętrzna. Luźne kartki. Moskwa: Gazeta Polska.
Waśko, A. (2012). Romantyzm polityczny Adama Mickiewicza w latach 1832– 1833. W: J. Kloczkowski (red.), Temat polemiki: Polska. Najważniejsze polskie spory ideowo-polityczne. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
Welsch, W. (2005). Estetyka poza estetyką. Tłum. K. Guczalska. Kraków: Universitas, 31–73.
Zabiełło, J. (1916). Poezya polska w latach wielkiej wojny. Rok Polski, nr 8, 32–34, nr 10, 38–70.
Zabiełło, J. [Ludwik Szczepański] (1917). Nowy romantyzm w poezji polskiej czasu Wielkiej Wojny, Kraków: Gebethner i Wolff.
Zagórski, A. (1916). Na przełomie: szkic dziejów polskiej myśli politycznej w latach 1914–1915. Piotrków: Departament Wojskowy Naczelnego Komitetu Narodowego.
Zajas, P. (2016). Niemilknące muzy. Wydawcy, pisarze, tłumacze i pośrednicy kulturowi na frontach Wielkiej Wojny. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 135–139.
Żeromski, S. (1916). Literatura a życie polskie. W: tegoż, Sen o szpadzie i sen o chlebie. Zakopane–Poznań: Księgarnia Podhalańska A.S. Zembatego i M. Niemirkiewicza w Poznaniu, 48–75.
Żuławski, J. (1915). Na czasie. Wiadomości Polskie, nr 32 (31 maja), 9.
Billig, M. (2008). Banalny nacjonalizm. Tłum. M. Sekerdej. Kraków: Znak.
Buryła, S. (2017). Rozrachunki z wojną. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Chołoniewski, A. (1915). Wszystko i nic. Głos Narodu, nr 199 (21 kwietnia), 1.
Chrzanowski, I. (1918). Z epoki romantyzmu. Studia i szkice. Kraków: J. Czernecki.
Dzikowski S. (1917). U brygadiera Piłsudskiego [wywiad z Józefem Piłsudskim]. Tygodnik Ilustrowany, nr 1, 5–7.
Elzenberg, H. (1966). Próby kontaktu. Eseje i studia krytyczne. Kraków: Znak.
Elzenberg, H. (1990). Naród i wojna. Etyka, 67–86.
Feldman, W. (1919). Współczesna literatura polska 1864–1917. Cz. 3: 1907– 1918. Warszawa–Lwów: Towarzystwo Wydawnicze, Wydawnictwo Polskie.
Gomulicki, W. (1915). Sen o potędze (impresja). Dziennik Polski, nr 264, 3.
Górski, A. (1918). Na nowym progu. Warszawa–Lublin: Wydawnictwo M. Arcta.
Hüppauf, B. (2014). Literature (Germany). Pozyskano z: (dostęp: https:// encyclopedia.1914-1918-online.net/article/literature_germany 1.04.2020).
Janion, M. (1996). Zmierzch paradygmatu. W: tejże, „Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś?”. Warszawa: „Sic”, 5–22.
Janion, M. i Żmigrodzka M. (1978). Romantyzm i historia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kielak, D. (2001). Wielka Wojna i świadomość przełomu. Literatura polska lat 1914–1918. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Kisielewska, J. [pseud. Oksza]. (1916). Legiony a Romantyzm, Wiadomości Polskie [Piotrków], nr 63, 2.
Kloch, Z. (1986). Poezja pierwszej wojny. Tradycja i konwencje. Wrocław–Warszawa: Wydawnictwo PAN.
Lorentowicz, J. (1917). Polska pieśń niepodległa. Zarys literacki. Kraków–Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze.
Niemojewski, A. (1915). Przez muzeum. Myśl Niepodległa, nr 322, 548–549.
Nogal, A. (2017). Emigracja wewnętrzna jako postawa polityczna. Henryk Elzenberg (1887–1967), Przegląd Filozoficzny. Nowa seria, nr 4, 143–153.
Olszewska, M.J. (2004). Człowiek w świecie Wielkiej Wojny. Literatura polska z lat 1914–1918 wobec I wojny światowej. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Piwińska, M. (1973). Legenda romantyczna i szydercy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Purchla, J. (2017). Kwestia dojrzałości. Z profesorem Jackiem Purchlą rozmawia Łukasz Galusek. Herito, nr 4, 12–16.
Radlińska, H. (1917). Zadania pracy kulturalnej. Kultura Polski, nr 1, 2.
Srokowski, K. (1916). Na przełomie. Kraków: Centralne Biuro Wydawnictw Naczelnego Komitetu Narodowego.
Tatarkiewicz, W. (1971). Romantyzm, czyli rozpacz semantyka. Pamiętnik Literacki, z. 4, 3–21.
Ujejski, J. [pseud. U.J.]. (1915). Oby na czasie. Głos Narodu, nr 208, 1–2.
Walas, T. (2001). Zmierzch paradygmatu – i co dalej? Dekada Literacka, nr 5/6 (175/176), 50–73.
Walas, T. (2003). Zrozumieć swój czas. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Walicki, A. (2009). Trzy patriotyzmy. W: tegoż, Prace wybrane, t. 1: Naród. Nacjonalizm. Patriotyzm. Wstęp A. Mencwel. Kraków: Universitas, 343–397.
Walicki, A. (2011). Stanisław Brzozowski – drogi myśli. Kraków: Universitas.
Wasilewski, Z. (1914). O szczerość widzenia. Słowo Polskie, nr 551, 1.
Wasilewski, Z. (1916). Orjentacja wewnętrzna. Luźne kartki. Moskwa: Gazeta Polska.
Waśko, A. (2012). Romantyzm polityczny Adama Mickiewicza w latach 1832– 1833. W: J. Kloczkowski (red.), Temat polemiki: Polska. Najważniejsze polskie spory ideowo-polityczne. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
Welsch, W. (2005). Estetyka poza estetyką. Tłum. K. Guczalska. Kraków: Universitas, 31–73.
Zabiełło, J. (1916). Poezya polska w latach wielkiej wojny. Rok Polski, nr 8, 32–34, nr 10, 38–70.
Zabiełło, J. [Ludwik Szczepański] (1917). Nowy romantyzm w poezji polskiej czasu Wielkiej Wojny, Kraków: Gebethner i Wolff.
Zagórski, A. (1916). Na przełomie: szkic dziejów polskiej myśli politycznej w latach 1914–1915. Piotrków: Departament Wojskowy Naczelnego Komitetu Narodowego.
Zajas, P. (2016). Niemilknące muzy. Wydawcy, pisarze, tłumacze i pośrednicy kulturowi na frontach Wielkiej Wojny. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 135–139.
Żeromski, S. (1916). Literatura a życie polskie. W: tegoż, Sen o szpadzie i sen o chlebie. Zakopane–Poznań: Księgarnia Podhalańska A.S. Zembatego i M. Niemirkiewicza w Poznaniu, 48–75.
Żuławski, J. (1915). Na czasie. Wiadomości Polskie, nr 32 (31 maja), 9.
Published
2020-06-30
How to Cite
[1]
Niewiarowska, J. 2020. Dissonant Heritage of Prophets—Romanticism and the Paradoxes of Independence Propaganda in Literary Journalism during the Years 1914–1918. Perspectives on Culture. 29, 2 (Jun. 2020), 95-112. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2020.2902.08.
Section
Romantyzm i jego dziedzictwo
Copyright (c) 2020 Jesuit University Ignatianum in Krakow
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
