Nowy paradygmat – „średniowiecze bez kataryzmu” a świadectwo źródeł inkwizycyjnych

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2020.3104.08

Abstrakt

Artykuł podejmuje dyskusję z coraz popularniejszą w ostatnich czasach rady­kalną opcją interpretacyjną kataryzmu, której zwolennicy zakładają, że here­zja ta nie istniała nigdy realnie na południu dzisiejszej Francji, będąc jedynie konstruktem katolickich duchownych. Obraz dobrze zorganizowanej i spój­nej doktrynalnie herezji dualistycznej miał zostać stworzony przez polemi­stów katolickich na podstawie starożytnych pism antyheretyckich (głównie antymanichejskich św. Augustyna), a następnie wmówiony niewinnym prze­słuchiwanym podczas procedury inkwizycyjnej. Zwolennicy tej interpretacji (opartej na rozumieniu źródeł inkwizycyjnych) proponują całkowitą zmianę spojrzenia na kataryzm, napisanie jego historii od nowa i zastąpienie dotych­czasowych ustaleń nowym paradygmatem – „średniowiecze bez katary­zmu”. Głównym celem artykułu jest weryfikacja tych śmiałych twierdzeń na podstawie analizy źródeł inkwizycyjnych i udzielenie odpowiedzi na pyta­nia: Czy faktycznie obraz kataryzmu w nich zawarty pokrywa się z obrazem znanym z katolickich polemik? Czy można odnieść wrażenie, że został on narzucony przesłuchiwanym przez inkwizytorów? Czy jest to obraz dobrze zorganizowanego kontr-Kościoła, jak utrzymują zwolennicy wyżej opisanej interpretacji.

Biogram autora

Piotr Czarnecki, Uniwersytet Jagielloński

Employee of the Institute of Religious Studies at the Jagiellonian University. Involved mainly in research of medieval here­sies, including dualistic ones (Catharism, Bogomilism, Paulicianism). Author of books: Kataryzm włoski. Historia i doktryna (2013) and Geneza i doktrynalny charakter kataryzmu francuskiego (XII–XIV w.) (2017), on top of many scientific articles on dualistic heresy.

Bibliografia

Alain de Lille (n.d.). De fide catholica contra haereticos sui temporis (Vol. 210). Patrologia Latina.

Arnold, J. (2016). The Cathar Middle Ages as a Methodological and Histo­riographical Problem. In A. Sennis (Ed.), Cathars in Question. York: York Medieval Press.

Barber, M. (2006). Northern Catharism. In M. Frasetto (Ed.), Heresy and the Persecuting Society in the Middle Ages: Essays on the Work of R. I. Moore. Leiden–Boston: Brill.

Biget, J.L. (2001). Réflexions sur «l’hérésie» dans le Midi de la France au Moyen Âge. Heresis, 36–37.

Biller, P. (2016). Goodbye to Catharism? In A. Sennis (Ed.), Cathars in Que­stion. York: York Medieval Press.

Biller, P. & Bruschi, C. (Eds.). (2011). Inquisitors and Heretics in Thirteenth­-Century Languedoc. Leiden–Boston: Brill.

Brenon, A. (1993). Les fonctions sacramentelles du consolament. Heresis, 20.

Brenon, A. (1995). Les hérésies de l’an mil: Nouvelles perspectives sur les ori­gines du catharisme. Heresis, 24.

Chiu, H. (2011). Alan of Lille’s Academic Concept of the Manichee. Journal of Religious History, 35.

Douais, C. (Ed.). (1900). Depositions contre Pierre Garcias du Bourguet-Nau de Toulouse. In Documents pour servir à l’histoire de l’Inquisition dans le Languedoc (Vol. 2). Paris: Libraire Renouard.

Drakopoulos, T. (2010). L’unité de Bogomilo-Catharisme d’après quatre textes latins analysés à la lumière des sources byzantines. Geneva. Retrieved from https://archive-ouverte.unige.ch/unige:12233 (access: 5.06.2020).

Durandus de Huesca. (1967). Liber antiheresis. In K.V. Selge (Ed.), Die ersten Waldenser. Mit Edition des Liber Antiheresis des Durandus von Osca (Vol. 2). Berlin: Walter de Gruyter & Co.

Duvernoy, J. (Ed.). (n.d.). Le manuscrit 609 De la bibliothèque municipale de Toulouse (Vols. 1–2). Retrieved from http://jean.duvernoy.free.fr/text/pdf/ ms609_a.pdf (access: 6.1.2020).

Duvernoy, J. (Ed.). (1965). In Le registre d’inquisition de Jacques Fournier (1318–1325) (Vols. 1–3). Toulouse.

Duvernoy, J. (Ed.). (1980). Registre de geoffroy d’Ablis, Ms Latin 4269 Bibliotheque Nationale Paris. Retrieved from http://jean.duvernoy.free.fr/text/ pdf/geoffroi_d_ablis.pdf (access: 5.12.2020).

Duvernoy, J. (Ed.). (1988). Cahiers de Bernard de Caux. Ms Doat XXII B. N. Paris. Agen–Cahors–Toulouse. Retrieved from http://jean.duvernoy.free. fr/text/pdf/bdecaux.pdf.

Eckbertus Abbas Schonaugensis. (1855). Sermones contra catharos (Vol. 195). Paris: Patrologia Latina.

Ermengaudus. (1855). Contra haereticos (J.P. Migne, Ed., Vol. 204). Paris: Patrologia Latina.

Etienne de Bourbon. (1877). Anecdotes historiques, légendes et apologues (A.L. de La Marche, Ed.). Paris: Libraire Renouard.

Feuchter, J. (2016). The ‘heretici’ of Languedoc: Local holy men and women or organized religious group? New evidence from Inquisitorial, notarial, and historiographical sources. In A. Sennis (Ed.), Cathars in Question. York: York Medieval Press.

Goffredo di Auxerre. (1970). Super Apocalypsim: Temi e Testi (F. Gastaldelli, Ed., Vol. 17). Rome: Edizioni di Storia e letteratura.

Gui, B. (1964). Manuel de l’inquisiteur (G. Mollat, Ed., Vol. 1). Paris: Société d’édition Les Belles Lettres.

Gui, B. (2002). Les sentences, Texte et traduction (Vol. 1). In A. Pales-Gobilliard (Ed.), Le livre des sentences de l’inquisiteur Bernard Gui: 1308–1323. Paris: CNRS Editions

Guillelmus de Nangiaco. (1840). Chronicon. In M. Bouquet (Ed.), Recueil des historiens des Gaules et de la France (Vol. 20). Paris: Imprimerie Royale.

Jiménez, P. (2002). De la participation des cathares rhénans (1163) à la notion d’hérésie générale. Heresis, 36–37.

Jiménez-Sanchez, P. (2003). Catharisme ou catharismes? Variations spatiales et temporelles dans l’organisation et dans l’encadrement des communau­tés dites «cathares». Heresis, 39.

Jiménez-Sanchez, P. (2008). Les catharismes: modèles dissidents du christianisme médiéval, XIIe–XIIIe siècles. Rennes: Presses universitaires de Rennes.

Moore, R.I. (2007). The Formation of a Persecuting Society. Authority and Deviance in Western Europe, 950–1250. Malden: Blakwell.

Moore, R.I. (2012). The War on Heresy: Faith and Power in Medieval Europe. London: Profile Books.

Moore, R.I. (2016). Principles at Stake: The Debate of April 2013 in Retro­spect. In A. Sennis (Ed.), Cathars in Question. York: York Medieval Press.

Morghen, R. (1951). Medioevo cristiano. Bari: Laterza.

Morghen, R. (1966). Problèmes sur l’origine de l’hérésie au moyen âge. Revue historique, 236.

Pales-Gobilliard, A. (2002). Introduction. In Le livre des sentences de l’inquisiteur Bernard Gui: 1308–1323 (Vol. 1). Paris: CNRS Editions.

Pegg, M.G. (2001a). The Corruption of Angels: The Great Inquisition of 1245– 1246. Princeton: Princeton University Press.

Pegg, M.G. (2001b). On Cathars, Albigenses, and Good Men of Languedoc. Journal of Medieval History, 27.

Pegg, M.G. (2011). Albigenses in the Antipodes: An Australian and the Cathars. Journal of Religious History, 35.

Pegg, M.G. (2016). The Paradigm of Catharism: or, the Historians’ Illusions. In A. Sennis (Ed.), Cathars in Question. York: York Medieval Press.

Stoyanov, Y. (2016). Pseudepigraphic and Parabiblical Narratives in Medieval Eastern Christian Dualism, and Their Implications for the Study of Catha­rism. In A. Sennis (Ed.), Cathars in Question. York: York Medieval Press.

Stubbs, W. (Ed). (1869). Epistola Petri tituli Sancti Chrysogoni praesbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati. In Chronica magistri Rogeri de Houedene (Vol. 2). London: Longmans, Green and Co.

Théry, J. (2002). L’hérésie des bons hommes. Comment nommer la dissidence religieuse non vaudoise ni béguine en Languedoc (XIIe – début XIVe siècle)? Heresis, 36–37.

Thouzellier, C. (Ed.). (1977). Rituel cathare. Paris: Editions du Cerf.

Wakefield, W.L. (1967). Notes on Some Antiheretical Writings of the Thirte­enth Century. Franciscan Studies, 27.

Zbiral, D. (2019). Pokřtěni ohněm: Katarské křesťanství ve světle dobových pra­menů (12.-14. století). Prague: Argo.

Zerner, M. (Ed.). (1988). Inventer l’hérésie? Discours polémiques et pouvoirs avant l’Inquisition. Nice: Brepols.

Zerner, M. (Ed.). (2001). Compte rendu des interventions de M. Zerner, J.-L. Biget et J. Chiffoleau. In L’Histoire du catharisme en discussion. Le «concile» de Saint-Félix 1167. Nice: Brepols.

Opublikowane
2020-12-31
Jak cytować
[1]
Czarnecki, P. 2020. Nowy paradygmat – „średniowiecze bez kataryzmu” a świadectwo źródeł inkwizycyjnych. Perspektywy Kultury. 31, 4 (grudz. 2020), 89-108. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2020.3104.08.
Numer
Tom 31 Nr 4 (2020): Orient. Wczoraj i dziś
Dział
Orient. Wczoraj i dziś

Copyright (c) 2020 Akademia Ignatianum w Krakowie

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.