Transformacja systemowa a postkomunistyczne społeczeństwo

Prywatyzacja i reprywatyzacja w polskiej opinii publicznej po 1989 roku

Abstrakt

Artykuł analizuje stosunek polskiego społeczeństwa do procesów prywatyzacji i reprywatyzacji w gospodarce, nieodłącznie związanych z przejściem z gospodarki kolektywistyczno-planowej do systemu kapitalistycznej gospodarki mieszanej. Autorzy tekstu odpowiadają na pytanie, w jaki sposób procesy upowszechniania własności prywatnej (prywatyzacji we wszystkich jej formach) oraz zwrotu własności znacjonalizowanej przez komunistów po wojnie (reprywatyzacja) były przyjmowane przez wchodzące w sposób nieświadomy w transformację, a następnie coraz lepiej poznające zasady funkcjonowania gospodarki rynkowej polskie społeczeństwo. Z artykułu wynika, iż prywatyzacja i reprywatyzacja odbierane były przez obywateli w omawianym okresie ambiwalentnie. Prywatyzacja, jako proces obiektywnie widoczny i mogący stać się przedmiotem ocen wynikających z jej przebiegu, w pierwszych miesiącach transformacji była przyjmowana pozytywnie. Z czasem oceny te stały się w przeważającej części negatywne, co wynikało z wielu niekorzystnych zjawisk z prywatyzacją się kojarzących. Dopiero gdy podstawowe procesy prywatyzacyjne zostały zakończone, a społeczeństwo przestało być bombardowane doniesieniami o nieprawidłowościach i aferach z nimi związanych, ich ocena stała się ponownie bardziej pozytywna. W sposób zbliżony, mimo braku systemowego rozwiązania kwestii reprywatyzacji, kształtowały się poglądy opinii publicznej na problem zwrotu znacjonalizowanej własności dawnych właścicielom bądź ich spadkobiercom. Dość stabilne poparcie dla takiego rozwiązania widoczne w ostatniej dekadzie XX w. przerodziło się później w przewagę przeciwników reprywatyzacji. Mimo zatem powszechnie dostrzeganego powodzenia transformacji w Polsce opinia publiczna raczej sceptycznie oceniała niezbędne z punktu widzenia tego sukcesu zmiany własnościowe, traktując je raczej jako zło konieczne, a nie integralną część składową procesu przemian.