System odpowiedzialności mediów jako element systemu społecznego oraz dziennikarskiej kultury

Abstrakt

Systemy odpowiedzialności mediów to wszelkie środki pozarządowe, które są stosowane w celu czynienia mediów bardziej odpowiedzialnymi wobec odbiorców. Są one elementami szerszego systemu społecznego, a także kultury dziennikarskiej. Od ich uwarunkowań i specyfiki w znacznym stopniu zależy poziom ich efektywności, czyli rzeczywistego wywierania wpływu na zachowania dziennikarzy. Artykuł stanowi próbę przedstawienia uwarunkowań skuteczności tak całego systemu odpowiedzialności mediów w systemie medialnym, jak i poszczególnych jego elementów poprzez osadzenie rozważań w dwóch koncepcjach teoretycznych: w modelu homo agens-institutionalist oraz ekonomicznej teorii dziennikarstwa. W kontekście pierwszej z nich autor tekstu dochodzi do konkluzji, że proces kształtowania systemów odpowiedzialności mediów wymaga czasu i znacznie bardziej efektywne są systemy w krajach o długiej tradycji samoregulacji mediów, w których poszczególne ich elementy uległy zarówno instytucjonalizacji, jak i internalizacji, a tym samym względnie powszechnej akceptacji przez środowisko dziennikarskie. W kontekście drugiej z koncepcji natomiast autor dowodzi, że największą skutecznością charakteryzują się te elementy systemu odpowiedzialności mediów, które mają siłę oddziaływania na indywidualny interes dziennikarza, ten bowiem kieruje się w swoich zawodowych działaniach wysokim poziomem zarówno racjonalności, jak i troski o własne korzyści.