Postać św. Teresy z Ávila jako inspiracja dla artystów

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2024.4401.23
Słowa kluczowe: Św. Teresa z  Ávila, sztuka, muzyka religijna, Marc Antoine Charpentier, retoryka muzyczna

Abstrakt

Św. Teresa z Ávila, mistyczka, doktor Kościoła, kobieta niezwykła, osoba czynu i kontemplacji, reformatorka zakonu karmelitańskiego, przez wieki w sposób niesłabnący oddziałuje na kolejne pokolenia, co znalazło odzwierciedlenie nie tylko w refleksji teologicznej, ale i wpłynęło znacząco na wyobraźnię artystów. W artykule przedstawione zostały dzieła inspirowane postacią św. Teresy z różnych dziedzin sztuki: malarstwa, rzeźby, filmu, fotografii czy muzyki. Szczególne miejsce zajmuje bliższe omówienie jednego z motetów okolicznościowych M.-A. Charpentiera: Pour Sainte Thérèse. Przeprowadzone analizy dowodzą, że za sprawą artystycznej twórczości możemy kontemplować dzieło św. Teresy odkrywane w nowych kontekstach historycznych, do czego zachęca m.in. Sobór Watykański II w swojej koncepcji aggiornamento polegającej na dostosowaniu Kościoła do przemian współczesnego świata.

Biogram autora

Marek Skrukwa, Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

Adiunkt badawczo-dydaktyczny na Uniwersytecie Ignatianum w Krakowie, teolog, muzyk instrumentalista, badacz historii duchowości katolickiej i protestanckiej oraz semantyki języka muzycznego i pokrewieństwa sztuk. Posiada doktorat nauk teologicznych uzyskany w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie (aktualnie Uniwersytet Papieski Jana Pawła II). Autor artykułów z pogranicza teologii i muzyki. Wykładał w Karmelitańskim Instytucie Duchowości „Teresianum” w Krakowie, a obecnie w Karmelitańskim Instytucie Duchowości „Carmelitanum” w Warszawie. Ukończył także dwa kierunki studiów na Wydziale Instrumentalnym Akademii Muzycznej w Krakowie: kontrabas i violę da gamba. Jako muzyk instrumentalista od kilkunastu lat bierze czynny udział w życiu koncertowym. Prowadził zajęcia dydaktyczne w Międzyuczelnianym Instytucie Muzyki Kościelnej (Akademia Muzyczna/Uniwersytet Papieski Jana Pawła II) w Krakowie. Współpracuje z różnymi zespołami muzyki dawnej, m.in. Camerata Cracovia, The Flowery Plain Baroque Ensemble. Występował podczas Wieczorów Wawelskich, Muzycznych Wieczorów na Salwatorze oraz na festiwalach: Muzyka w Starym Krakowie, Festiwal Muzyki Dawnej w Starym Sączu, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Dawnej im. Mikołaja z Radomia, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej w Leżajsku, Międzynarodowa Dekada Muzyki Organowej, Chóralnej i Kameralnej w Cieszynie, VII Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej w Giewartowie, Karmelitańskie spotkania z muzyką organową i kameralną w Krakowie.

Bibliografia

Bochnak A., Historia sztuki nowożytnej, t. II, PWN, Kraków 1970.

Craughwell T. J., Święci, którzy odmieniają Twoje życie, tłum. A. K. Kosek, Wydawnictwo Rafael, Kraków 2013.

Dzidek T., Funkcje sztuki w teologii, Wydawnictwo WAM, Kraków 2013.

Green E., La parole baroque, Wydawnictwo Desclée de Brouwer, Paris 2001.

Hitchcock H. W., Marc-Antoine Charpentier, [w:] Dictionnaire de la musique en France aux XVIIe et XVIIIe siècles, red. M. Benoit, Wydawnictwo Fayard 1992, s. 129-134.

Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”, [w:] Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 2002, s. 526-606.

Konstytucja o liturgii świętej „Sacrosanctum Concilium”, [w:] Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 2002, s. 48-78.

Kramiszewska A., Święta Teresa z Ávila, doktor Kościoła, [w:] Święci według mistrzów, red. E. Olczak, Wydawnictwo Demart, Warszawa 2009, s. 238-239.

Kucharski B. J., Powołanie artysty według Jana Pawła II, [w:] Przestrzeń słowa w twórczości literackiej Karola Wojtyły – Jana Pawła II, red. Z. Zarębianka, J. Machniak, Wydawnictwo św. Stanisława BM, Kraków 2006, s. 447-453.

Marecki J., Rotter L., Jak czytać wizerunki świętych. Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2009.

Mazurczak U. M., Ekstaza św. Teresy z Ávila Gianlorenzo Berniniego na tle tradycji ikonograficznej świętych, [w:] Mistrzynie świętości i prawdy. Katarzyna ze Sieny. Teresa z Ávila, red. J. Misiurek, A. J. Nowak, J. M. Popławski, KUL, Lublin 1997, s. 177-187.

Pasierb J. St., Teoria sztuki sakralnej w postanowieniach Vaticanum II, [w:] Collectanea Theologica 40/3 (1970), s. 5-26.

Pérez J., Teresa z Ávila i XVI-wieczna Hiszpania, tłum. C. Nowicka-Czerwińska, Wydawnictwo Flos Carmeli, Poznań 2017.

Skwarnicki M., Słowo wstępne, [w:] K. Wojtyła, Poezje i dramaty, Wydawnictwo Znak, Kraków 1979.

Sonak D., Doświadczenie małżeństwa mistycznego Świętej Teresy od Jezusa i próba jego ekranizacji w filmie fabularnym Raya Lorigi „Święta Teresa”, [w:] Sacrum w mediach, red. M. Chmielewski, M. Jodkowski, D. Sonak, KUL, Lublin 2015, s. 187-198.

Tagliafico A., Ignacy Loyola, Teresa z Ávila. Dwie drogi duchowe, tłum. Karmelitanki Bose z Tarnowa, Wydawnictwo Flos Carmeli, Poznań 2015.

św. Teresa od Jezusa, Księga życia, tłum. H. P. Kossowski, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2020.

św. Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2019.

Teresa od Jezusa. Życie, nauka, czasy, red. P. Hensel, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2016.

Żychniewicz T., Żywoty, t. I, Wydawnictwo Calvarianum, Kalwaria Zebrzydowska 1985.

Strony internetowe:

Charpentier M. A., Motet Pour Sainte Thérèse (H 342), partytura (cztery kolejne strony rękopisu):

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b55008223c/f12.item, dostęp: 04.06.2023.

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b55008223c/f13.item, dostęp: 04.06.2023.

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b55008223c/f14.item, dostęp: 04.06.2023.

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b55008223c/f15.item, dostęp: 04.06.2023.

Jan Paweł II, List do artystów, https://docer.pl/doc/ex1n1xv, dostęp: 07.06.2023.

Tonalités et Affects d'après Charpentier, Mattheson, Rameau & Schubart: https://francisjacoblesite.files.wordpress.com/2014/10/cc-tons-affect-des-tonalitecc81s1.pdf, dostęp: 04.06.2023.

Nagrania CD:

Recital Teresiano. Recital de poemas de Teresa de Jesús, Juan de la Crus y Ana de San Bartolomé sobra música popular española del siglo XVI (CD, M-28503-2014, Dulcimer Songs S. L. 2014).

Charpentier M. A., Messe pour le Port Royal (CD, E 8912, Naïve 2007).

Opublikowane
2023-09-28
Jak cytować
[1]
Skrukwa, M. 2023. Postać św. Teresy z Ávila jako inspiracja dla artystów. Perspektywy Kultury. 44, 1 (wrz. 2023), 337-352. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2024.4401.23.
Numer
Tom 44 Nr 1 (2024): Kultura w mediach, media w kulturze
Dział
Varia

Copyright (c) 2024 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.