O chlebie – surogaty chleba, dodatki i przyprawy

Słowa kluczowe: chleb, surogaty, kultura żywienia, historia żywności, chleb w tradycji

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na kwestię surogatów chleba, które w związku z problemami z dostępnością ziaren zbóż wpisały się w jadłospis ludności na ziemiach polskich. W zastępstwie mąki pszennej bądź żytniej pojawił się szereg dodatków, które finalnie miały umożliwić konsumentowi wypiek chleba, albo raczej jego namiastki. Na podstawie analizy literatury obejmującej okres od XIX do początku XXI w. pokazane zostały stosowane do wypieku chleba dodatki. Niektóre z tych składników dzisiaj uznalibyśmy za niejadalne, ale jeszcze do połowy XX w. były wykorzystywane. Uwzględniono także współczesne dylematy związane z dodatkami do chleba oraz zmiany jego składu, dzięki którym może on być spożywany również w przypadku szczególnych zaleceń dietetycznych.

Biogram autora

Maria Ujwary, Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

Asystent badawczo-dydaktyczny w Instytucie Kulturoznawstwa i Dziennikarstwa Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie. Prowadzi badania z zakresu kultury żywności i żywienia oraz higieny społecznej.

Bibliografia

Chleb nasz powszedni. Praktyczne przepisy wyrabiania dobrego chleba zdrowotnego bez drożdży i bez kwasu dla osób zdrowych i chorych, (1909), Berlin: Nakład Wydawnictwa „Przewodnika Zdrowia”.

Cybulski N. (1894), Próba badań nad żywieniem się ludu wiejskiego w Galicyi. Kraków: Nakładem Towarzystwa Opieki Zdrowia.

Cybulski N.,(1915).Pokarmy i ich surogaty. Kraków: Wydawnictwo Kursów Powszechnych Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Hertzka, G.. Strehlow ,W. (2022). Wielka apteka świętej Hildegardy, Kraków: Wydawnictwo AA.

J.Ż., (1848), Chleb pożywny dla ubogich, Tygodnik rolniczo-przemysłowy, nr9,s.81.

Jak różne narody chleb pieką.(1908). Gazeta Piekarska, nr 12, s.4.

Krauze. S., (1947). Kontrola nad żywnością i przedmiotami użytku w latach 1945-1946, Farmacja Polska, nr5, s.178-183.

Kowalski, P., (2000), Chleb nasz powszedni, o pieczywie w obrzędach, magii, literackich obrazach i opiniach dietetyków, Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum.

Kuźmiński, B.(1968). 100 wieków chleba, Warszawa: Książka i Wiedza.

Martwell L.,(1860) Surogaty chlebne. Gazeta Rolnicza.nr 26,s. 102-103.

Maurizio A., (1926) Pożywienie roślinne i rolnictwo w rozwoju dziejowym z 60 rycinami, Warszawa: Wydane z zasiłku Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego- Nakładem Kasy Mianowskiego

O chlebie i środkach jego zastąpienia, (Stanisława Janickiego kalendarz domowy i gospodarski na rok 1848, Warszawa),(1848), Tygodnik rolniczo-przemysłowy, nr 19,s. 157-161.

Pycia, K., Kapusta, I. (2020). Wpływ stopnia dojrzałości oraz wielkości dodatku orzechów laskowych i włoskich na właściwości fizykochemiczne i przeciwutleniające wzbogaconego chleba pszennego. Żywność Nauka Technologia Jakość, 27(2),s. 62-81

Rajewska. N., Lesiów T.(2015).Pieczywo jako żywność funkcjonalna na przykładzie produktu piekarni-cukierni „Adar”. Nauki inżynierskie i technologiczne, 2015, nr4, s.68-84.

Ruppert, H., (1919), O odżywianiu w ogóle i o wartości odżywczej chleba w szczególności. Zdrowie, z.1,s.5-19.

Tarnawski A., Tarnawska, R.,(1929) Kosowska Kuchnia Jarska, Warszawa: Wydawnictwo M.Arcta,

Wolska P. , Ceglinska A. , Zawadka K., (2011) Wpływ dodatków pochodzenia mlecznego na jakość pieczywa pszennego, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 44(3),s. 841-846.

Raport GUS „Budżety gospodarstw domowych w 2021r”,

L.K.(2023), Ceny chleba idą w górę, rząd wprowadza zniżkę na gaz dla piekarni. Co decyduje o kosztach wytwarzania pieczywa?, Pozyskano z : https://strefabiznesu.pl/ceny-chleba-ida-w-gore-rzad-wprowadza-znizke-na-gaz-dla-piekarni-co-decyduje-o-kosztach-wytwarzania-pieczywa/ar/c3-17256445, (dostęp:23.08.2023)

Piekarnia „Zmączeni” – www.zmaczeni.pl (dostęp:17.08.2023)

Świeżo Upieczona Piekarnia Rzemieślnicza – www.swiezo-upieczona.com.pl, (dostęp:17.08.2023)

Piekarnia „Cała w mące” – www.calawmace.pl, (dostęp:17.08.2023)

Produkty – Manufaktura Chleba – piekarnia bezglutenowa, www.manufakturachleba.pl, (dostęp:21.08.2023r.).

Opublikowane
2023-12-09
Jak cytować
[1]
Ujwary, M. 2023. O chlebie – surogaty chleba, dodatki i przyprawy. Perspektywy Kultury. 45, 2 (grudz. 2023), 341-352. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2024.4502.25.