Kulturowo‑ językowy tygiel, czyli o tureckich potrawach i ich nazwach
Abstrakt
Kuchnia turecka słynie w świecie jako wyśmienita, wytworna i zdrowa, a w oczach ekspertów zajmuje jedno z czołowych miejsc obok kuchni francuskiej i chińskiej. Na jakość, finezję i smak tureckich potraw pracowały pokolenia i to nie tylko przedstawicieli świata tureckiego, ale też różnych innych nacji, które na przestrzeni wieków tworzyły wieloetniczne państwo osmańskie. Można zatem przyjąć, że kuchnia turecka reprezentująca część szeroko rozumianej kultury świata tureckiego nie jest homogeniczna pod względem pochodzenia potraw i ich nazw. Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi, z perspektywy lingwistycznej, na zagadnienie tureckiego nazewnictwa kulinarnego i na przykładzie wybranych nazw tureckich potraw prześledzenie ich pochodzenia oraz struktury gramatycznej. Już pobieżna analiza przykładowych tureckich terminów kulinarnych pokazuje, że część z nich tworzą słowa rodzimego pochodzenia, inne zaś są obcymi zapożyczeniami przystosowanymi fonetycznie do potrzeb języka tureckiego. Niektóre z przedstawionych nazw zbudowane z dwóch lub więcej wyrazów są formami mieszanymi, w których jeden z elementów jest rodzimego, tureckiego pochodzenia, inny natomiast – obcego. Skoro zatem nazwy tureckich potraw są swoistego rodzaju lustrem odzwierciedlającym wielowiekowe przenikania kulturowe, czy można mówić o tureckości kuchni tureckiej, czy raczej należy ją nazwać kulturowo-językowym tyglem?
Bibliografia
Akalın, Ș.H. (red.) (2011). Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aksoy, Ö.A. (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. 1. Atasözleri Sözlüğü. 2. Deyimler Sözlüğü. Istanbul: Inkilâp Kitabevi Sanayi ve Ticaret A.Ș.
Baturo, I., Baturo, W., Binkowska, M., Graboń, P., Kosiba, E. i Podolska-Frej, E. (2001). Praktyczny przewodnik. Turcja. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal SA.
Berthier, A. i Yerasimos, S. (oprac.). (2002). Albertus Bobovius ya da Santuri Ali Ufki Bey’in Anıları. Topkapı Sarayı’nda Yaşam. Istanbul: Kitap Yayınevi.
Beşoğul, I. (1981). Izahlı Yemek Kitabı. Istanbul: Bedir Yayınevi.
Çiçek, K. (red.). (2000). The Great Ottoman Turkish Civilisation. 4. Culture and Arts. Ankara: Yeni Türkiye.
Fijałek, J. (oprac.). (1967). Władysław Jabłonowski. Pamiętniki z lat 1851–1893. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Halbański, M. (1978). Potrawy z różnych stron świata. Warszawa: Wydawnictwo „Watra”.
Hensel, W. (1986). Stambuł i okolice. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Kelek, N. (2011). Słodko-gorzka ojczyzna. Raport z serca Turcji. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Kieżun, B. (2020). Stambuł do zjedzenia. Warszawa: Buchmann. Korsak, W. (2008). Przewodnik Turcja. Kraj czterech mórz. Kraków: Wydawnictwo Bezdroża.
Kozłowska, M. (2006). Słownik turecko-polski. Türkçe-Lehçe Sözlük. Warszawa: Maria Kozłowska „eMKa”.
Lewis, R. (1984). Życie codzienne w Turcji osmańskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Niewiara, A. (2000). Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI–XIX wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Pollak, R. (opr). (1957). R.S. z Rusieckich Pilsztynowa. Proceder podróży i życia mego awantur. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Redhouse Yeni Türkçe Ingilizce Sözlük . New Redhouse Turkish-English Dictionary (1981). Istanbul: Redhouse Yayınevi.
Reychman, J. (1973). Historia Turcji. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Rycaut, P. (1678). Monarchia Turecka, opisana przez Ricota sekretarza posła angielskiego u Porty Ottomanskiey residuiącego z francuskiego ięzyka na polski przetłumaczona przez Szlachcica Polskiego Kłokockiego y do druku podana. Słuck.
Siemieniec-Gołaś, E. i Filipowska, S. (oprac.). (2018). Obraz osiemnastowiecznej Turcji w „Obserwacjach politycznych państwa tureckiego…” Józefa Mikoszy (1787). Kraków: Księgarnia Akademicka.
Siemieniec-Gołaś, E. i Pawlina, A. (oprac.). (2018). Marcin Paszkowski i jego
„Dzieje tureckie i utarczki kozackie z Tatary…” (1615). Kraków: Księgarnia Akademicka.
Stachowski, M. (2009). Gramatyka języka tureckiego w zarysie. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Tryjarski, E. (1993). Kultura ludów tureckich w świetle przekazu Mahmūda z Kaszgaru (XI.). Warszawa: Polska Akademia Nauk, Instytut Archeologii i Etnologii, Komitet Nauk Orientalistycznych.
Turkey 2002. Ankara: Nurol Matbaacılık ve Ambalaj San. A. Ș.
Walaszek, A. (oprac.) (1980). Trzy relacje z polskich podróży na Wschód muzułmański w pierwszej połowie XVII wieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Wężyk, E. (red.). (2008). Kuchnia turecka. Podróże kulinarne. Tradycje, smaki, potrawy. Kraków: Rzeczpospolita.
Wiśniewska-Grabarczyk, A.Ż.M. (2015). Pragmatographia de legitimo usu ambrozji tureckiej czyli rozważania Tadeusza Krusińskiego o kawie. Przegląd Orientalistyczny, nr 3–4 (255–256), 161–178.
https://foodinlove.pl/gwiazdki-michelin-statystyki/ (dostęp: 25.01.2022)
Copyright (c) 2022 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Akademii Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
