Ochrona dziedzictwa kulturowego na przykładzie polskich tańców narodowych – praktyki depozytariusza Henryka Dudy

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.4001.08
Słowa kluczowe: tańce narodowe, kodyfikacja, kanon, dziedzictwo kultury niematerialnej, depozytariusz

Abstrakt

Taniec charakteryzuje się słabiej bądź mocniej skonwencjonalizowanymi formami scenicznymi, jak np. tańce narodowe każdego niemal państwa na świecie. Przekazywane międzypokoleniowo stanowią dziedzictwo danego narodu i podlegają dalszej transmisji. Niniejszy tekst traktuje polskie tańce narodowe jako element dziedzictwa niematerialnego kultury. Opisuje proces kształtowania się kanonu tańców w wersji scenicznej w dwudziestoleciu międzywojennym i powojennej Polsce; ma na celu zwrócenie uwagi na systematyzowanie się tej dziedziny. To proces powstały dzięki środowisku artystów-tancerzy w Polsce, choreografom i pedagogom tańca, ale również muzykom, badaczom i etnografom. Szczególną uwagę skupiono na Henryku Dudzie – choreografie, który odegrał ważną rolę w procesie ustalania kanonu polskich tańców narodowych. Ponieważ na jego działalność mieli wpływ inni, szczególnie pedagożki i choreografki, w pracy zostały przedstawione także ich sylwetki. Dobre praktyki poprzedniczek i osobowość Henryka Dudy jako depozytariuszy stanowią przykład dobrego modelu ochrony dziedzictwa tańców narodowych.

Biogram autora

Agnieszka Wargowska-Dudek, Fundacja Sztuki, Przygody i Przyjemności ARTS

Menadżerka kultury z doświadczeniem w instytucjach samorządowych, organizacjach pozarządowych i zespołach folklorystycznych. Pedagożka tańca, choreografka ze specjalizacją taniec ludowy. Członkini Rady przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego (do roku 2015) oraz Małopolskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego (do roku 2013). Od 2008 roku prezeska i założycielka Fundacji ARTS, realizuje projekty sieciujące, międzysektorowe, międzynarodowe i badawcze. Współzałożycielka Komitetu na rzecz ratowania drewnianej bożnicy w Wiśniowej z początku XX w.

Bibliografia

Adamowski, J. i Smyk, K. (red.). (2013). Niematerialne dziedzictwo kulturowe w Polsce i jego ochrona, t. 1. Lublin–Warszawa: UMCS i Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Bednarzowa, B. (1983). Taniec w programach i systemach wychowania fizycznego. Tańce: rytm – ruch – muzyka. Wybór dla potrzeb wychowania fizycznego. Warszawa: Sport i Turystyka.

Brodziński, K. (1829). O tańcach polskich. Melitele, nr 1.

Brodziński, K. (1829). Wyjątek z pisma o tańcach przez Kazimierza Brodzińskiego. Melitele, nr 1, 174–175.

Brodziński, K. (1874). Pisma. T. VII. Poznań. Pozyskane z: http://rcin.org.pl/ Content/46039/PDF/WA248_39210_F-353_brodz-pisma7_o.pdf (dostęp: 06.12.2022).

Burszta, J. (1974). Kultura ludowa – Kultura narodowa. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Burszta, J. (1985). Chłopskie źródła kultury. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Chodkowski, A. (2001). Encyklopedia muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Cierniak, J. (1963). Źródła i nurty polskiego teatru ludowego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Czerniawski, K. (1847). Charakterystyka tańców przez Karola Czerniawskiego. Warszawa.

Czerniawski, K. (1860). O tańcach narodowych naszych z poglądem historycznym i estetycznym na tańce różnych narodów, a w szczególności na tańce polskie. Warszawa.

Dokument z Nara o autentyzmie (1994). Pozyskano z: www.icomos.org/char- ters/nara-e.pdf (dostęp: 17.11.2022).

Duda, H. (1957). Polskie tańce narodowe. Wokół teatru. Kraków. Guzy, M. (2003). Polskie tańce narodowe. Kraków.

Hajduk-Nijakowska, J. (2013). Ochrona dziedzictwa czy postfolkloryzm narodowy? W: J. Adamowski i K. Smyk (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona. Lublin – Warszawa.

Hanna, J.L. (1987). To Dance is Human. A Theory of Nonverbal Communication. Chicago: University of Chicago Press.

Hryniewiecka, J. (1961). Pięć tańców polskich. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury

Hryniewiecka, J. i Ostrowska, I. (1967). Polskie tańce narodowe w formie towarzyskiej. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego

Iwańska, A. (2014). Polski taniec modern 1918–1939 (na tle reformatorskich prądów w europejskiej sztuce tanecznej). Kultura Etner, 06, 60.

Komorowska, M. (2018). Polskie Tańce Narodowe. Słownik tańca XX i XXI wieku. Pozyskano z: http://slowniktanca.uni.lodz.pl/polskie-tance-naro- dowe/ (dostęp: 06.11.2022).

Kwaśnicowa, Z. (1933). Ogólne wytyczne przy opracowaniu i nauczaniu polskich tańców ludowych. Wychowanie Fizyczne, nr 1–2, 21–28.

Lange, R. (1938). Polskie tańce ludowe. Wychowanie Fizyczne, nr 2, 63–72.

Łukaszewska-Haberkowa, J. (2021). Krakowska koronka klockowa. Teoria i praktyka niematerialnego dziedzictwa kulturowego. W: A. Niedźwiedź i I. Okręglicka (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce. Kraków: Muzeum Krakowa, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.

Mamontowicz-Łojek, B. (1972). Terpsychora i lekkie muzy. Taniec widowiskowy w Polsce w okresie międzywojennym (1918–1939). Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne.

Nowak, T. (2017a). Klasyfikacja i kategorie stosowane na portalu – próba opisu i objaśnienia. Pozyskano z: http://www.tance.edu.pl/pl/o-projekcie/klasyfi- kacja (dostęp: 15.11.2022).

Nowak, T. (2017b). Hryniewiecka Jadwiga. Słownik tańca XX i XXI wieku. Pozyskano z: http://slowniktanca.uni.lodz.pl/hryniewiecka-jadwiga/ (dostęp: 5.11.2022).

Nowak, T. (2017c). Klasyfikacja i kategorie stosowane na portalu – próba opisu i objaśnienia. Pozyskano z: http://www.tance.edu.pl/pl/o-projekcie/klasyfi- kacja (dostęp: 15.11.2022).

Nowak, T. (2019). Taniec narodowy w polskim kanonie kultury. Źródła, geneza, przemiany. Warszawa: Bel Studio Sp. z o.o.

Piasecki, E. (1935). Zarys teorii wychowania fizycznego. Lwów: Wydawnictwo Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich.

Rembowska, A. (2009). Teatr Tańca Piny Bausch. Sny i rzeczywistość. Warszawa: Wydawnictwo Trio.

Roesler-Żeromska, O. (1949). Taniec w teatrze amatorskim. Poradnik Świetlicowy, nr 111/112.

Sroka, C. (1990). Polskie tańce narodowe – systematyka. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury.

Stęszewska, Z. (1960). Z zagadnień historii poloneza. Muzyka, nr 2, 77–90. Turska, I. (1983). Krótki zarys historii tańca i baletu. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne.

Twórcy Śląska. Pozyskano z: https://web.archive.org/web/20070810094305/ http:/www.zespolslask.pl/portal/index.php?option=com_content&task= view&id=14&Itemid=63 (dostęp: 03.11.2022).

Waganowa, A. (1952). Zasady tańca klasycznego. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne.

Opublikowane
2023-03-30
Jak cytować
[1]
Wargowska-Dudek, A. 2023. Ochrona dziedzictwa kulturowego na przykładzie polskich tańców narodowych – praktyki depozytariusza Henryka Dudy. Perspektywy Kultury. 40, 1 (mar. 2023), 95-108. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2023.4001.08.
Numer
Tom 40 Nr 1 (2023): Ochrona dziedzictwa kulturowego
Dział
Ochrona dziedzictwa kulturowego

Copyright (c) 2023 Akademia Ignatianum w Krakowie

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.