Ochrona i promocja dziedzictwa kulturowego na przykładzie pieców chlebowych (piekarnioków)
Abstrakt
Piece chlebowe, wolno stojące, od XIX w. stanowiły charakterystyczny element zabudowy osiedli i kolonii robotniczych na Górnym Śląsku powstałych w związku z intensywnym rozwojem przemysłu. Piece te nazywane piekarniokami, piekarokami służyły przede wszystkim mieszkańcom do wypieku chleba i kołaczy drożdżowych. W okresie powojennym (od lat 50.) w związku z przemianami cywilizacyjnymi – pozbawione opieki i ochrony – zaczęły znikać ze śląskiego krajobrazu. Współcześnie tego typu przykładów architektury dziedzictwa poprzemysłowego pozostało niewiele. Dwa takie obiekty, pochodzące z początku XX stulecia, znajdują się w Rudzie Śląskiej. W latach dwutysięcznych przeszły gruntowną renowację. Jednemu przywrócono pierwotną funkcję, dziś jest ważnym obiektem promowania i upowszechniania śląskiego dziedzictwa materialnego i niematerialnego, atrakcją turystyczną, miejscem organizacji rozmaitych miejskich przedsięwzięć kulturalnych. Drugi obiekt został natomiast przemianowany na kapliczkę.
Bibliografia
Becker, H.S. (2012). Czy fotografie mówią prawdę? W: M. Boguni-Borowska i P. Sztompka (red.), Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej. Kraków: Wydawnictwo Znak, 723–737.
Bożek, G. (red.). (2005). Historyczne osiedla robotnicze. Katowice: ŚCDK. Brzezińska, A.W. (2021). Rogale świetomarcińskie, poznańskie, czy listopadowe? W: A. Jełowicki (red.), Święty Marcin – żywa tradycja w Wielkopolsce. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie.
Clifford, J. (1997). Routes: Travel and Translation in the Late Twentieth Century. Cambridge–London: Harvard University Press.
Czerny, M. (2011). Geograficzne studia nad dziedzictwem – rola turystyki w postrzeganiu i użytkowaniu obiektów dziedzictwa. W: E. Puchnarewicz (red.), Dziedzictwo kulturowe regionów świata i jego znaczenie w turystyce. Warszawa: Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych, 32–42.
Czerwińska, K. (2018). Przepakować dziedzictwo. Przeszłość jako projekcja rzeczywistości – przypadki śląskie. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Drożdż, A. (2002). Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 7: Pomoc wzajemna. Współdziałanie społeczne i pomoc sąsiedzka. Wrocław–Cieszyn: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Gluch, J. (2000). Moja Ruda. Ruda Śląska: Muzeum Miejskie im. Maksymiliana Chroboka w Rudzie Śląskiej.
Gładyszowa, M. (1978). Górnośląskie budownictwo ludowe. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kopaliński, W. (2006). Słownik symboli. Warszawa: Wydawnictwo „Rytm”.
Korzeniowska, W. (1993). Codzienność społeczności wsi rejencji opolskiej w aspekcie zachodzących przemian. Opole: Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski.
Kowalski, P. (1998). Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie. Warszawa–Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kwaśniewski, K. (1963). Paleniska i piece w polskim budownictwie ludowym. Studium na podstawie materiałów etnograficznych z drugiej połowy XIX oraz XX wieku. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Małusecki, B. (2017). Czas budowy – architektura i jej twórcy. W: B. Piecha-van Schagen i M. Węcki (red.), Kolonie robotnicze w Zabrzu i ich mieszkańcy. Żyło się biednie, ale szczęśliwie. Zabrze: Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, 47–52.
Mateoszkowie, I. i A. (2003). Krzyże, figury i kapliczki przydrożne w Rudzie Śląskiej. Ruda Śląska: Muzeum Miejskie im. Maksymiliana Chroboka w Rudzie Śląskiej.
Matuszek, P. (2008). „Katowickie” osiedla potomków Gieschego. W: P. Matuszek, J. Tofilska i A. Zloty (red.), Nikiszowiec, Giszowiec i inne osiedla Katowic. Katowice: Drukarnia Archidiecezjalna, 15–34.
Nieroba, E., Czerner, A. i Szczepański, M.S. (2009). Między nostalgią a nadzieją. Dziedzictwo kulturowe jako dyskursywny obszar rzeczywistości społecznej. W: E. Nieroba, A. Czerner i M.S. Szczepański (red.), Między nostalgią a nadzieją. Dziedzictwo kulturowe w ujęciu interdyscyplinarnym. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 17–36.
Oreł, J. Piekarok w Rudzie Śląskiej jako zabytek i atrakcja? Będzie remont. Pozyskano z: https://rudaslaska.naszemiasto.pl/piekarok-w-rudzie-slaskiej-jako-zabytek-i-atrakcja-bedzie/ar/c13-1876650 (dostęp: 05.11.2022). Piecha-van Schagen, B. (2017). Zmienność przestrzeni. W: B. Piecha-van Schagen i M. Węcki (red.), Kolonie robotnicze w Zabrzu iich mieszkańcy. Żyło się biednie, ale szczęśliwie. Zabrze: Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.
Pomian, K. (2006). Historia. Nauka wobec pamięci. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Przymuszała, L. i Świtała-Trybek, D. (2021). Leksykon dziedzictwa kulinarnego Śląska. Opole: Wydawnictwo Uniwersyetu Opolskiego.
Rottermund, A. (2014). Wprowadzenie. W: A. Rottermund (red.), Dlaczego i jak w nowoczesny sposób chronić dziedzictwo kulturowe. Materiały pokonferencyjne. Warszawa: Polski Komitet do spraw UNESCO, 15–17.
Simonides, D. (2012). Szczęście w garści. Z familoka w szeroki świat. Opole: Wydawnictwo Nowik.
Świątkiewicz, W. (2005). Symbole górnośląskiej kultury. Gazeta Uniwersytecka. Miesięcznik Uniwersytetu Śląskiego (wydanie specjalne, czerwiec), 10–11.
Świtała-Trybek, D. (2002). Gołębiorze” na Górnym Śląsku. Rozważania o subkulturze hodowców gołębi. W: H. Rusek (red.), „Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, t. 6: Dawne i współczesne oblicza europejskie – jedność w różnorodności. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 237–249.
Tofilska, J. (2007). Katowice. Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic.
Tofilska, J. (2016). Giszowiec. Monografia historyczna. Katowice: Muzeum Historii Katowic.
Wieczorkiewcz, A. (2008). Apetyt turysty. O doświadczaniu świata podróży. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Żywirska, M. (1964). Pożywienie. W: J. Ligęza i M. Żywirska (red.), Zarys kultury górniczej. Górny Śląsk, Zagłębie Dąbrowskie. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 100–106.
Copyright (c) 2023 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
