The Protection and Promotion of Cultural Heritage Using the Example of Wood-fired Bread Ovens (piekarnioki)
Abstract
Since the 19th century, freestanding bread ovens were a characteristic feature of workers’ settlements and workers’ colonies in Upper Silesia created in connection with the intensive development of industry. These ovens, known as piekarnioki or piekaroki, were primarily used by the locals to bake bread and yeast kolaches. From the 1950s onwards, due to civilisational changes – deprived of care and protection – they began to disappear from the Silesian landscape. Nowadays, few examples of this type of post-industrial heritage architecture remain. Two such buildings, dating from the early 20th century, are located in Ruda Śląska. In the 2000s, they underwent a major renovation. One has been restored to its original function and is now an important site for the promotion and dissemination of Silesian tangible and intangible heritage, a tourist attraction and a venue for various municipal cultural events. The second building, however, has been converted into a chapel.
References
Becker, H.S. (2012). Czy fotografie mówią prawdę? W: M. Boguni-Borowska i P. Sztompka (red.), Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej. Kraków: Wydawnictwo Znak, 723–737.
Bożek, G. (red.). (2005). Historyczne osiedla robotnicze. Katowice: ŚCDK. Brzezińska, A.W. (2021). Rogale świetomarcińskie, poznańskie, czy listopadowe? W: A. Jełowicki (red.), Święty Marcin – żywa tradycja w Wielkopolsce. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie.
Clifford, J. (1997). Routes: Travel and Translation in the Late Twentieth Century. Cambridge–London: Harvard University Press.
Czerny, M. (2011). Geograficzne studia nad dziedzictwem – rola turystyki w postrzeganiu i użytkowaniu obiektów dziedzictwa. W: E. Puchnarewicz (red.), Dziedzictwo kulturowe regionów świata i jego znaczenie w turystyce. Warszawa: Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych, 32–42.
Czerwińska, K. (2018). Przepakować dziedzictwo. Przeszłość jako projekcja rzeczywistości – przypadki śląskie. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Drożdż, A. (2002). Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 7: Pomoc wzajemna. Współdziałanie społeczne i pomoc sąsiedzka. Wrocław–Cieszyn: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Gluch, J. (2000). Moja Ruda. Ruda Śląska: Muzeum Miejskie im. Maksymiliana Chroboka w Rudzie Śląskiej.
Gładyszowa, M. (1978). Górnośląskie budownictwo ludowe. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kopaliński, W. (2006). Słownik symboli. Warszawa: Wydawnictwo „Rytm”.
Korzeniowska, W. (1993). Codzienność społeczności wsi rejencji opolskiej w aspekcie zachodzących przemian. Opole: Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski.
Kowalski, P. (1998). Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie. Warszawa–Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kwaśniewski, K. (1963). Paleniska i piece w polskim budownictwie ludowym. Studium na podstawie materiałów etnograficznych z drugiej połowy XIX oraz XX wieku. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Małusecki, B. (2017). Czas budowy – architektura i jej twórcy. W: B. Piecha-van Schagen i M. Węcki (red.), Kolonie robotnicze w Zabrzu i ich mieszkańcy. Żyło się biednie, ale szczęśliwie. Zabrze: Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, 47–52.
Mateoszkowie, I. i A. (2003). Krzyże, figury i kapliczki przydrożne w Rudzie Śląskiej. Ruda Śląska: Muzeum Miejskie im. Maksymiliana Chroboka w Rudzie Śląskiej.
Matuszek, P. (2008). „Katowickie” osiedla potomków Gieschego. W: P. Matuszek, J. Tofilska i A. Zloty (red.), Nikiszowiec, Giszowiec i inne osiedla Katowic. Katowice: Drukarnia Archidiecezjalna, 15–34.
Nieroba, E., Czerner, A. i Szczepański, M.S. (2009). Między nostalgią a nadzieją. Dziedzictwo kulturowe jako dyskursywny obszar rzeczywistości społecznej. W: E. Nieroba, A. Czerner i M.S. Szczepański (red.), Między nostalgią a nadzieją. Dziedzictwo kulturowe w ujęciu interdyscyplinarnym. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 17–36.
Oreł, J. Piekarok w Rudzie Śląskiej jako zabytek i atrakcja? Będzie remont. Pozyskano z: https://rudaslaska.naszemiasto.pl/piekarok-w-rudzie-slaskiej-jako-zabytek-i-atrakcja-bedzie/ar/c13-1876650 (dostęp: 05.11.2022). Piecha-van Schagen, B. (2017). Zmienność przestrzeni. W: B. Piecha-van Schagen i M. Węcki (red.), Kolonie robotnicze w Zabrzu iich mieszkańcy. Żyło się biednie, ale szczęśliwie. Zabrze: Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.
Pomian, K. (2006). Historia. Nauka wobec pamięci. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Przymuszała, L. i Świtała-Trybek, D. (2021). Leksykon dziedzictwa kulinarnego Śląska. Opole: Wydawnictwo Uniwersyetu Opolskiego.
Rottermund, A. (2014). Wprowadzenie. W: A. Rottermund (red.), Dlaczego i jak w nowoczesny sposób chronić dziedzictwo kulturowe. Materiały pokonferencyjne. Warszawa: Polski Komitet do spraw UNESCO, 15–17.
Simonides, D. (2012). Szczęście w garści. Z familoka w szeroki świat. Opole: Wydawnictwo Nowik.
Świątkiewicz, W. (2005). Symbole górnośląskiej kultury. Gazeta Uniwersytecka. Miesięcznik Uniwersytetu Śląskiego (wydanie specjalne, czerwiec), 10–11.
Świtała-Trybek, D. (2002). Gołębiorze” na Górnym Śląsku. Rozważania o subkulturze hodowców gołębi. W: H. Rusek (red.), „Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, t. 6: Dawne i współczesne oblicza europejskie – jedność w różnorodności. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 237–249.
Tofilska, J. (2007). Katowice. Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic.
Tofilska, J. (2016). Giszowiec. Monografia historyczna. Katowice: Muzeum Historii Katowic.
Wieczorkiewcz, A. (2008). Apetyt turysty. O doświadczaniu świata podróży. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Żywirska, M. (1964). Pożywienie. W: J. Ligęza i M. Żywirska (red.), Zarys kultury górniczej. Górny Śląsk, Zagłębie Dąbrowskie. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 100–106.
Copyright (c) 2023 Jesuit University Ignatianum in Krakow
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
