Znaczenia usytuowane w kontekście rozproszonym

Tropami kulturowej historii postprawdy

Słowa kluczowe: postprawda, wielostronna obecność, kultura medialna, historia kulturowa, pytania kantowskie

Abstrakt

Postprawda analizowana jest jako fenomen kulturowy i forma dyspozytywu, wraz z postulatem aktualnego diagnozowania jego wielostronnej obecności, szczególnie w przestrzeni nowych mediów i nowych technologii. Omawia się przy tym historyczne i obecne konteksty znaczeniowe oraz obszary użytkowania tego konceptu, rozpatrując stwierdzenie stanowiące główny trop w historii kulturowej zjawiska postprawdy, iż jest to wątek długiego trwania w dziejach cywilizacji struktur politycznych, technonauki i więziotwórczej mocy mitu zarządzanej przez specjalistów technik perswazji, zaś nowe są tu tylko nowe media. W tym kontekście określa się najbliższy rodzaj medialnej polityki postprawdy, której różnicę gatunkową stanowią nowe technologie dezinformacji i podważania zaufania wobec nauki. Postawione na koniec pytania kantowskie: co można wiedzieć, co należy czynić i czego się spodziewać, są już częścią odpowiedzi w radzeniu sobie z „reżimem postprawdy”, zawartej w równaniu: kondycja wiedzy współczesnego człowieka = nowe media i nowe technologie, które stwarzając problem, dostarczają też sposobów jego rozwiązania.

Biogram autora

Ewa Solska, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Dr hab., adiunkt w Katedrze Humanistyki Cyfrowej i Metodologii Historii na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Obszary badań naukowych: metodologia nauki, współczesne teorie poznania historycznego, historia kulturowa, humanistyka głęboka, studia nad nauką i technologią. Jest autorką monografii: Duch liberalizmu a projekt europejskiej przestrzeni edukacyjnej (2011) oraz Czas kultury naukowej (2019). Współredaguje portal „ohistorie.eu”.

Bibliografia

Agamben, G. (2010). Czym jest urządzenie?, tłum. J. Majmurek. W: Zespół Krytyki Politycznej (red.), Agamben. Przewodnik Krytyki Politycznej. Warszawa: Krytyka Polityczna, 82–100.

Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (2021). Naprawić przyszłość. Sztuczna inteligencja a prawa podstawowe. Podsumowanie. Pozyskane z: https://fra.europa.eu/en/publication/2020/artificial-intelligence-and-fundamental-rights; https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/fra-2021-artificial-intelligence-summary_pl.pdf (dostęp: 23.06.2023).

Alcorn, G. (2014). Facts are futile in an era of post-truth politics, The Age. Pozyskane z: http://www.theage.com.au/comment/facts-are-futile-in-an-era-of-posttruth-politics-20140227-33m70.html (dostęp: 23.06.2023).

Al-Rodhan, N. (2017). Post-Truth Politics, the Fifth Estate and the Securitization of Fake News, Global Policy. Pozyskane z: https://www.globalpolicyjournal.com/blog/07/06/2017/post-truth-politics-fifth-estate-and-securitization-fake-news (dostęp: 23.06.2023).

Alterman, E. (2005). When Presidents Lie: A History of Official Deception and Its Consequences, New York: Viking Press.

d’Ancona, M. (2018). Postprawda, przeł. M. Sutowski Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Bendyk, E. (2017). Wielkie Post. Prolog. Niezbędnik inteligenta - Polityka nr 1, 6-11.

Blake, A. (2017). Kellyanne Conway says Donald Trump’s team has “alternative facts”. Which pretty much says it all. The Washington Post. Pozyskane z: https://www.washingtonpost.com/news/the-fix/wp/2017/01/22/kellyanne-conway-says-donald-trumps-team-has-alternate-facts-which-pretty-much-says-it-all/ (dostęp: 23.06.2023).

Carroll, R. (2016). Can mythbusters like Snopes.com keep up in a post-truth era? The Guardian. Pozyskane z: https://www.theguardian.com/technology/2016/aug/01/snopes-com-internet-fact-checker-post-truth-david-mikkelson (dostęp: 23.06.2023).

Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji. (2018). NIEwkręceni YOUTH vs DISINFO. Pozyskane z: https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=J-mcwZWEQwg (dostęp: 23.06.2023).

Cillizza, Ch. (2016). Donald Trump's post-truth campaign and what it says about the dismal state of US politics. The Independent. Pozyskane z: https://www.independent.co.uk/news/world/americas/donald-trump-campaign-republican-us-election-2016-what-it-says-about-a7022276.html (dostęp: 23.06.2023).

Committee on Artificial Intelligence (2023), Revised Zero Draft [framework] Convention on Artificial Intelligence, Human Rights, Democracy and the Rule of Law, Strasbourg: CAI. Pozyskane z: 0900001680a9c8f7 (coe.int). (dostęp: 23.06.2023).

Connor, J. (2014). Tony Abbott's carbon tax outrage signals nadir of post-truth politics. The Age. Pozyskane z: https://www.smh.com.au/opinion/tony-abbotts-carbon-tax-outrage-signals-nadir-of-posttruth-politics-20140717-ztz2b.html (dostęp: 23.06.2023).

Crouch, C. (2004). Colin, Post-democracy, Cambridge UK: Polity.

Czapliński, P. (2017). Niecała prawda o post-prawdzie. W: Wielkie Post Niezbędnik inteligenta – Polityka, nr. 1, 12-15.

Darnton, R. (2017). The true history of fake-news. The New York Review. Pozyskane z: https://www.nybooks.com/online/2017/02/13/the-true-history-of-fake-news/ (dostęp: 23.06.2023).

Davies, W. (2016). The Age of Post-Truth Politics, The New York Times. Pozyskane z: https://www.nytimes.com/2016/08/24/opinion/campaign-stops/the-age-of-post-truth-politics.html (dostęp: 23.06.2023).

Deacon, M. (2016). In a world of post-truth politics, Andrea Leadsom will make the perfect PM, The Daily Telegraph. Pozyskane z: https://www.telegraph.co.uk/news/2016/07/09/in-a-world-of-post-truth-politics-andrea-leadsom-will-make-the-p/ (dostęp: 23.06.2023).

Deleuze, G. (2003). Qu’est-ce qu’un dispositif?. W: D. Lapoujade (red.) Deux regimes de fous. Textes et entretiens 1975–1995. Paryż: Éditions de Minuit, 317–324.

Draguła, A. (2018) Postprawda i post-Kościół. Więź. Pozyskane z: http://wiez.com.pl/2018/05/09/postprawda-i-post-kosciol/ (dostęp: 23.06.2023).

Drezner,D.W. (2016). Why the post-truth political era might be around for a while. The Washington Post. Pozyskane z: https://www.washingtonpost.com/posteverything/wp/2016/06/16/why-the-post-truth-political-era-might-be-around-for-a-while/ (dostęp: 23.06.2023).

Dunt, I. (2016). Post-truth politics is driving us mad. Politics.co.uk. Pozyskane z: https://www.politics.co.uk/blogs/2016/06/29/post-truth-politics-is-driving-us-mad/ (dostęp: 23.06.2023).

Flood, A. (2016). Post-truth' named word of the year by Oxford Dictionaries. The Guardian. Pozyskane z: https://www.theguardian.com/books/2016/nov/15/post-truth-named-word-of-the-year-by-oxford-dictionaries (dostęp: 23.06.2023).

Foucault, M. (1980) Power/Knowledge Selected Interviews and Other Writings. New York: Pantheon Books. Pozyskane z: https://archive.org/details/unset0000unse_q8s9/page/n5/mode/2up (dostęp: 23.06.2023).

Freedland, J. (2016). Post-truth politicians such as Donald Trump and Boris Johnson are no joke. The Guardian. Pozyskane z: https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/may/13/boris-johnson-donald-trump-post-truth-politician (dostęp: 23.06.2023).

Glaser, E. (2016) Is Digital Culture Responsible for Post-Truth Politics? Open Transcripts. Pozyskane z: https://opentranscripts.org/transcript/post-truth-politics/ (dostęp: 23.06.2023).

Gillett, G. (2017) The myth of post-truth politics. Pozyskane z: https://www.google.com/amp/s/georgegillett.com/2017/04/20/the-myth-of-post-truth-politics/amp/(dostęp: 23.06.2023).

Gopalakrishnan, A. (2015). Life in post-truth times: What we share with the Brexit campaign and Trump. The Times of India. Pozyskane z: https://timesofindia.indiatimes.com/blogs/to-name-and-address/everything-but-the-truth-what-we-share-with-the-brexit-campaign-and-trump/ (dostęp: 23.06.2023).

Hajdu, D., Klingowá, K. (2018) From Democracy Defenders to Foreign Agents? GLOBSEC. Pozyskane z: https://bit.ly/2A4SVqD (dostęp: 23.06.2023).

Hajdu, D., Klingowá, K.(2018) From Online Battlefield to Loss of Trust? GLOBSEC. Pozyskane z: https://bit.ly/2ScvfHY. (dostęp: 23.06.2023).

Harsin, J. (2015). Regimes of Posttruth, Postpolitics, and Attention Economies. Communication, Culture & Critique, nr 8 (2), 327–333, https://doi.org/10.1111/cccr.12097.

Helfand, D.J. (2017). Surviving the Misinformation Age. Skeptical Inquirer, nr 41 (3). Pozyskane z: https://skepticalinquirer.org/2017/05/surviving-the-misinformation-age/ (dostęp: 23.06.2023).

Hen, J. (1998). Błazen – wielki mąż: opowieść o Tadeuszu Boyu-Żeleńskim. Warszawa: Iskry.

Holmes, J. (2016). The post-truth world: Yes, I'd lie to you. The Economist. Pozyskane z: https://www.economist.com/briefing/2016/09/10/yes-id-lie-to-you (dostęp: 23.06.2023).

Jeffery, T. (2016). Britain Needs More Democracy After the EU Referendum, Not Less. The Huffington Post. Pozyskane z: https://www.huffingtonpost.co.uk/tom-jeffery/britain-needs-more-democr_b_10699898.html (dostęp: 23.06.2023).

Joint Declaration on Freedom of Expression and “Fake News”, Disinformation and Propaganda (2017). Pozyskane z: Amid rise of 'fake news,' authorities should ensure truthful info reaches public – UN, regional experts, UN News https://news.un.org/en/story/2017/03/553122 (dostęp: 23.06.2023).

Kakutani, M. (2017). Why „1984” Is a 2017 Must-Read. The New York Times. Pozyskane z: https://www.nytimes.com/2017/01/26/books/why-1984-is-a-2017-must-read.html ((dostęp: 23.06.2023).

Kaźmierska, Brzeziński, A. W. (2018). Strefy cyberwojny, Warszawa: Oficyna 4eM.

Keyes, R. (2004). The Post-Truth Era: Dishonesty and Deception in Contemporary Life. New York: St. Martin's.

Kiedrzynek, A. (2016). Historia ruchu antyszczepionkowego. Pozyskane z: https://wyborcza.pl/10,82983,20200683,historia-ruchu-antyszczepionkowego.html (dostęp: 23.06.2023).

Kreitner, R. (2016). Post-Truth and Its Consequences: What a 25-Year-Old Essay Tells Us About the Current Moment. The Nation. Pozyskane z: https://www.thenation.com/article/archive/post-truth-and-its-consequences-what-a-25-year-old-essay-tells-us-about-the-current-moment/ (dostęp: 23.06.2023).

Larroche, V. (2019). The Dispositif: A Concept for Information and Communication Sciences. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons

Lutomski, J. (1997). Życie Galileusza, Encyklopedia Teatru Polskiego, Rzeczpospolita nr 26. Pozyskane z: https://encyklopediateatru.pl/artykuly/73654/zycie-galileusza# (dostęp: 23.06.2023).

Mantzarlis, A. (2016). No, we're not in a 'post-fact' era. Poynter. Pozyskane z: https://www.poynter.org/fact-checking/2016/no-were-not-in-a-post-fact-era/ (dostęp: 23.06.2023).

Mantzarlis, A. (2016). Fact check: This is not really a post-fact election. Washington Post. Pozyskane z: https://www.washingtonpost.com/opinions/fact-check-this-is-not-really-a-post-fact-election/2016/10/07/7ef5f8fa-85c0-11e6-92c2-14b64f3d453f_story.html (dostęp: 23.06.2023).

Nowicka, M. (2016). O użyteczności kategorii dyspozytywu w badaniach społecznych. Przegląd Socjologii Jakościowej, nr 1 (XII), 170-191.

Matteo Pasquinelli, M. (2015). What an Apparatus is Not: On the Archeology of the Norm in Foucault, Canguilhem, and Goldstein. Parrhesia, nr 22, 79-89.

Piotrowski, A.J. (2018). Węgiel to jest białko. Energetyka24. Pozyskane z: https://mobile.twitter.com/energetyka_24/status/966612397766168582 ((dostęp: 23.06.2023).

Polgovsky Ezcurra, M., Simoniti V., Fonsecha Suárez, C. (2018) Reality Machines: An Art Exhibition on Post-Truth. Mexico City: Tecolotl Press. Pozyskane z: Reality_Machines_WEB_COLWELL-1.pdf (virginiacolwell.com); Reality Machines: An Art Exhibition on Post-Truth | Mara Polgovsky and Vid Simoniti - Academia.edu. (dostęp: 23.06.2023).

Polgovsky Ezcurra, M. (2018). Reality Machines: Speaking Objects, Fake News, A Kaleidoscopic Real. W: Polgovsky Ezcurra, M., Simoniti V., Fonsecha Suárez, C. (2018) Reality Machines: An Art Exhibition on Post-Truth. Mexico City: Tecolotl Press.

Popkiewicz, M., Kardaś, A., Malinowski, Sz. (2018). Nauka o klimacie. Warszawa: Wydawnictwo Sonia Draga, Wydawnictwo Postfactum, Wydawnictwo Nieoczywiste.

Preston, P. (2012). Broadcast news is losing its balance in the post-truth era. The Guardian. Pozyskane z: https://www.theguardian.com/media/2012/sep/09/post-truth-politics-us-broadcasting (dostęp: 23.06.2023).

Reuben, A. (2016). Reality Check: Would Brexit mean extra £350m a week for NHS?, BBC News. Pozyskane z: https://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36040060 (dostęp: 23.06.2023).

Roberts, D. (2010). Post-Truth Politics, Grist. Pozyskane z: https://grist.org/article/2010-03-30-post-truth-politics/ (dostęp: 23.06.2023).

Rogalski, A. (1956). Bertold Brecht (1898-1956). Przegląd Zachodni, nr 9-10. Pozyskane z: C_II_472-C_II_473BP-1956_9-10_101.pdf (iz.poznan.pl) (dostęp: 23.06.2023).

Rotkiewicz, M. (2017). W królestwie Monszatana, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Schwartz, I. (2016). George Will: “Post-Factual Politics”. From Campaign Still Exists, Nixon More Of A Statesman Than Current Leadership. RealClearPolitics Pozyskane z: https://www.realclearpolitics.com/video/2016/11/28/george_will_post-factual_politics_from_campaign_nixon_statesman_trump.html#! (dostęp: 23.06.2023).

Scrutton, R. (2017). Post-truth, pure nonsense. The Spectator. Pozyskane z: https://www.spectator.co.uk/article/post-truth-pure-nonsense/ (dostęp: 23.06.2023).

Smith, G. (2023). Distrust: Big Data, Data-Torturing, and the Assault on Science. Oxford: Oxford Univ. Press.

Tett, G. (2016). Why we no longer trust the experts. Financial Times. Pozyskane z: https://www.ft.com/content/24035fc2-3e45-11e6-9f2c-36b487ebd80a (dostęp: 23.06.2023).

Byrne M. (ed.) (2016). The Iran-Contras Affair 30 Years Later: A Milestone in Post-Truth Politics. National Security Archive. Pozyskane z: https://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/iran/2016-11-25/iran-contra-affair-30-years-later-milestone-post-truth-politics (dostęp: 23.06.2023).

Tomala, L. (2015). Fizyka tweetów: naukowcy badają mechanizmy rozchodzenia się informacji. Pozyskane z: http://naukawpolsce.pap.pl/spoleczenstwo/news%2C406892%2Cfizyka-tweetow-naukowcy-badaja-mechanizmy-rozchodzenia-sie-informacji.html. (dostęp: 23.06.2023).

Truth vs Lies. The Science of Misinformation and Deception and How to Know What’s Real. (2022). Scientific American, vol. 31, Issue 5s. Pozyskane z: https://www.scientificamerican.com/issue/special-editions/2022/special-editions-volume-31-issue-5s/ (dostęp: 23.06.2023).

Wagenmakers E.-J. (2023). Is the biggest challenge to scientific thinking science itself? How science can fuel disinformation. Nature 617, 669-670. Doi: https://doi.org/10.1038/d41586-023-01709-3

Weinberger D. (2012), Too Big to Know: Rethinking Knowledge Now that the Facts aren’t the Facts, Experts are everythere, and the smartest person in the room is the room. New York: Basic Books.

Worrall, P. (2016) FactCheck: do we really send £350m a week to Brussels?. Channel 4 News. Pozyskane z: https://www.channel4.com/news/factcheck/factcheck-send-350m-week-brussels (dostęp: 23.06.2023).

Young, T. (2016). The truth about 'post-truth politics'. The Spectator. Pozyskane z: https://www.spectator.co.uk/article/the-truth-about-post-truth-politics/ (dostęp: 23.06.2023).

Opublikowane
2024-02-06
Jak cytować
[1]
Solska, E. 2024. Znaczenia usytuowane w kontekście rozproszonym: Tropami kulturowej historii postprawdy. Perspektywy Kultury. 44, 1 (luty 2024), 143-166.
Numer
Tom 44 Nr 1 (2024): Kultura w mediach, media w kulturze
Dział
Kultura w mediach, media w kulturze

Copyright (c) 2024 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.