The Void in the Heart of the Heritage City
The Impact of Functional Transformations in Krakow’s City Center after 1989 on the City’s Social Life
Abstract
The city of Krakow has witnessed a rapid development of tourist services within the last three decades. The rapid increase in the number of individuals visiting the city, particularly its historic core, paralleled the growth observed in the number of hotels, short-term rental accommodations, and restaurants. Moreover, the tourist facilities of Krakow were reinforced by the expansion of the cultural sector organized in the model of amusement parks. The above-mentioned phenomena led to many functional and structural changes in the historic city center. One of them has been a significant decrease in the population size and the emergence of tourist-oriented monofunctional accommodation and dining services. The article aims to present the history of the development of the processes of “Disneyfication” and overtoursim of Krakow city center as well as to analyze the effects of the subsequent changes that led to these critical conditions.
References
Adamczyk-Arns, G., Wojnarowska, A., Feresztyn, E., Hultsch, F. i Hultsch, F. (2008). Lokalny Program Rewitalizacji Starego Miasta. Pozyskano z: rewitaliza-cja.krakow.pl/rewitalizacja/7346,artykul,miejski_program_rewitalizacji_krakowa_2008_-_dokument_archiwalny.html (dostęp: 31.08.2023).
Atlas statystyczny województwa małopolskiego (2018). Pozyskano z: stat.gov.pl/obszary-tematyczne/inne-opracowania/miasta-wojewodztwa/atlas-statystyczny-wojewodztwa-malopolskiego,13,1.html (dostęp: 31.08.2023).
Broński, K. (red.) (1992). Managing tourism in historic cities. International seminar Managing tourism in historic cities, Kraków, June 27 – July 1, 1992. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Bryman, A. (2004). The Disneyization of Society. Thousand Oaks: SAGE Publications Ltd.
Chwalba, A. (2004). Kraków w latach 1945–1989. W: J. Bieniarzówna i J.M. Małecki (red.), Dzieje Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Literac-kie.
Ciciora, B. i Krypczyk, A. (2019). Galeria Sztuki Polskiej XIX w. w Sukiennicach. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie.
Cymbranowicz, K. (2016). Prekariat – nowe zjawisko na rynku pracy w Polsce. Annales: etyka w życiu gospodarczym, vol. 19, nr 2, 17–30.
Das Venedig Prinzip, imdb.com/title/tt2608566/ (dostęp: 31.08.2023).
Dotacje na prace konserwatorskie i roboty budowlane przy zabytkach, https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=56142 (dostęp: 31.08.2023).
Dybała, B. (2023). Kraków. „Wygonił nas stamtąd hałas”. Urzędnicy i radni głowią się, jak przywrócić wyludniający się Kazimierz mieszkań-com. Gazeta Krakowska, 16.02.2023. Pozyskano z: gazetakrakow-ska.pl/krakow-wygonil-nas-stamtad-halas-urzednicy-i-radni-glowia-sie-jak-przywrocic-wyludniajacy-sie-kazimierz-mieszkancom/ar/c1-17290879 (dostęp: 31.08.2023).
Fandrejewska, A. (2023). Kraków płaci najlepiej. Zdetronizował Warsza-wę. Rzeczpospolita, 3.03.2023. Pozyskano z: rp.pl/wynagrodzenia/art38059841-krakow-placi-najlepiej-zdetronizowal-warszawe (dostęp: 31.08.2023).
Firlet, E. (2008). Zmiany przestrzenno-urbanistyczne Krakowa w latach 1939–2006. W: J. Wyrozumski (red.), Kraków. Nowe studia nad rozwo-jem miasta, Biblioteka Krakowska, 150. Kraków: Towarzystwo Miło-śników Historii i Zabytków Krakowa, 663–712.
Franaszek, P. (red.) (2020). Kampus 600-lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gołubiew, Z. i Wasilewski, P. (2020), Nasz wspólny dom. Muzeum Naro-dowe w Krakowie w latach 2000−2015, Biblioteka Narodowego Insty-tutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów 15, Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, Warszawa: Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów Kraków–Warszawa. Pozyskano z: https://nimoz.pl/files/publications/70/Nasz%20wsp%C3%B3lny%20dom%20MNK%20internet%202B%20%28002%29.pdf (dostęp: 31.08.2023).
Gospodarka Turystyczna w Krakowie – raport 2019–2021 (2022). Pozy-skano z: bip.krakow.pl/zalaczniki/dokumenty/n/367268/karta (dostęp: 31.08.2023).
Historic Centre of Kraków, whc.unesco.org/en/list/29/ (dostęp: 31.08.2023).
Hotel and Condo hotel market in Poland 2020 (2021). Pozyskano z: em-merson-evaluation.pl/en/read-our-publications/ (dostęp: 31.08.2023).
Kalęba, J. i Mrowiec, M. (2021). Pozostali w wyludniającym się centrum Krakowa. Jak żyje się na Starym Mieście? Dziennik Polski, 23.12.2021. Pozyskano z: https://plus.dziennikpolski24.pl/pozostali-w-wyludniajacym-sie-centrum-krakowa-jak-zyje-sie-na-starym-miescie/ar/c15-15967193 (dostęp: 31.08.2023).
Koens, K., Postma, A. i Papp, B. ‘Overtourism’? Understanding and Man-aging Urban Tourism Growth beyond Perceptions, World Tourism Or-ganization (UNWTO). DOI: 10.18111/9789284420070 (dostęp: 31.08.2023).
Krakowski Obszar Metropolitalny w latach 2014–2018 (2019). Pozyskano z: krakow.stat.gov.pl/publikacje-i-foldery/inne-opracowania/krakowski-obszar-metropolitalny-w-latach-2014-2018,7,3.html (dostęp: 31.08.2023).
Krasnowolski, B. (2017). Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa: geneza, doświadczenia. Ochrona Dziedzictwa Kulturowego, t. 4, 7–14.
Krasnowolski, B. (2020). Fenomen Społecznego Komitetu Odnowy Zabyt-ków Krakowa i jego sukcesy konserwatorskie. W: Z. Noga i J. Purchla (red.), Dziedzictwo Krakowa w procesie transformacji. Kraków w Dziejach Narodu, 39. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 95–134.
Kruczek, Z. (2018). Turyści vs. mieszkańcy. Wpływ nadmiernej frekwencji turystów na proces gentryfikacji miast historycznych na przykładzie Krakowa. Turystyka Kulturowa, nr 3, 29–41.
Kruczek, Z., Walas, B. i Chromy, J. (2019). Od euforii do irytacji. Analiza postaw mieszkańców Krakowa, hotelarzy i restauratorów wobec dal-szego rozwoju turystyki. W: M. Zowisło i J. Kosiewicz (red.), Monogra-fia nr. 43, Sport i turystyka w perspektywie nauk społecznych: tradycja i współczesność. Kraków: AWF Kraków.
Kultura w 2019 r. Culture in 2019, Główny Urząd Statystyczny (2020). Pozyskano z: stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/kultura-w-2019-roku,2,17.html (dostęp: 31.08.2023).
Liczba ludności w Krakowie od roku 2000 z prognozą do roku 2050. Pozy-skano z: arc-gis.com/apps/dashboards/06f7496273614c588f97560cdcef0010 (do-stęp: 31.08.2023).
Luterek, T. (2016). Reprywatyzacja. Źródła problemu. Warszawa: Insty-tut Studiów Politycznych PAN.
Małecki, J.M. (red.) (2007). Świat przed katastrofą: Żydzi krakowscy w dwudziestoleciu międzywojennym /A world before a catastrophe: Krakow’s Jews between the wars. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Miasto literatury, miastoliteratury.pl (dostęp: 31.08.2023).
Micek, G., Działek, J. i Górecki, J. (2010). Centra usług w Krakowie i ich relacje z otoczeniem lokalnym. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Murzyn, M. (2006). Kazimierz. Środkowoeuropejskie doświadczenie rewi-talizacji. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Nowakowski, R. (2023). Między euforią a rozczarowaniem. Czyli trudne narodziny samorządu Krakowa. W: Z. Noga i J. Purchla (red.), Samo-rząd krakowski. W trzydziestolecie odrodzenia. Kraków w Dziejach Na-rodu, 40. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Kra-kowa, 73–90.
Pałac Czeczotka, palacczeczotka.pl (dostęp 31.08.2023).
Pechlaner, H., Innerhofer, E. i Erschbamer, G. (red.) (2020). Overtourism: Tourism Management and Solutions. London: Routledge.
Plan ogólny Miasta Krakowa 1994 – nieobowiązujący. Pozyskano z: bip.krakow.pl/?sub_dok_id=49209 (dostęp: 31.08.2023).
Polityka zrównoważonej turystyki Krakowa na lata 2021–2028. Diagnoza i rekomendacje (2021). Urząd Miasta Krakowa. Pozyskano z: bip.krakow.pl/zalaczniki/dokumenty/n/327249/karta (dostęp: 31.08.2023).
Porębska, A., Barnaś, K., Dendura, B. i Kania, O. (2021). Lockdown in a disneyfied city: Kraków Old Town and the first wave of the Covid-19 pandemic. Urban Design International, 26(1), 315–331. DOI: 10.1057/s41289-021-00175-5 (dostęp: 31.08.2023).
Purchla, J. (2023). Kraków 1989 and since. W: J. Purchla (red.), Urban Change in Central Europe. The Case of Kraków. London–New York: Routledge, 5–16. DOI: 10.4324/9781003252757.
Purchla, J. (1996). Miasto niepokorne. Znaczenie okresu 1945–1956 dla rozwoju Krakowa po drugiej wojnie światowej. W: K. Broński, J. Pur-chla i J. Szpak (red.), Kraków–Małopolska w Europie środka. Studia ku czci profesora Jana M. Małeckiego w 70 rocznicę urodzin. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 269–284.
Purchla, J. (2020). Dziedzictwo kulturowe jako zasób prorozwojowy Kra-kowa. W: Z. Noga i J. Purchla (red.), Dziedzictwo Krakowa w procesie transformacji. Kraków w Dziejach Narodu, 39. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 25–44.
Purchla, J. Szmygin, B. Siwek, A. Wosiński i M. Wosińska, M. (2022). Plan Zarządzania Miejscem Światowego Dziedzictwa UNESCO dla Histo-rycznego Centrum Krakowa. Wnioski i zalecenia, obywatel-ski.krakow.pl/zalacznik/408453 (dostęp: 31.08.2023).
Raport o stanie gminy 2022 (2023). Pozyskano z: www.bip.krakow.pl/?dok_id=111327&_ga=2.219067161.1050003691.1655964929-1091547941.1601461632 (dostęp: 31.08.2023).
Raport o stanie miasta 2000 (2001). Pozyskano z: www.bip.krakow.pl/?dok_id=28994 (dostęp: 31.08.2023).
Raport o stanie miasta 2019 (2020). Pozyskano z: www.bip.krakow.pl/zalaczniki/dokumenty/n/287199/karta (dostęp: 31.08.2023).
Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2020 (2021). Pozyskano z: stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-rzeczypospolitej-polskiej-2020,2,20.html (dostęp: 31.08.2023).
Romańczyk, K. (2018). Pułapki rewitalizacji. Przypadek Krakowa. Studia Regionalne i Lokalne, nr 4(74), 5–25. Pozyskano z: stu-dreg.uw.edu.pl/dane/web_sril_files/625/2018_4_romanczyk.pdf (do-stęp: 31.08.2023).
Seweryn, R., Berbeka, J., Niemczyk, A. i Borodako, K. (2016). Wpływ eko-nomiczny turystyki na gospodarkę Krakowa. Badania zrealizowane przez Małopolską Organizację Turystyczną dla Urzędu Miasta Krako-wa. Kraków: Małopolska Organizacja Turystyczna. Pozyskano z: www.bip.krakow.pl/plik.php?zid=194378&wer=0&new=t&mode=shw (dostęp: 31.08.2023).
Sprawozdanie z wykonania Budżetu Miasta Krakowa za 2020 rok (2021). Pozyskano z: www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=139477 (dostęp: 31.08.2023).
Strategia rozwoju turystyki w Krakowie na lata 2014–2020 (2014). Pozy-skano z: www.bip.krakow.pl/plik.php?zid=127397&wer=0&new=t&mode=shw, (dostęp: 31.08.2023).
The 15th World Congress of the OWHC. Pozyskano z: www.ovpm.org/congress/2019-krakow-poland/ (dostęp 31.08.2023).
Tourism Management and Solutions. London–New York: Routledge.
Uchwała nr CX/2970/23 Rady Miasta Krakowa z dnia 17 maja 2023 r. w sprawie wprowadzenia na terenie Gminy Miejskiej Kraków ograni-czeń w godzinach nocnej sprzedaży napojów alkoholowych. Pozyskano z: bip.krakow.pl/?dok_id=167&sub_dok_id=167&sub=uchwala&query=id%3D23611%26typ%3Du&metka=1 (dostęp: 31.08.2023).
Uchwała nr CXV/1547/10 Rady Miasta Krakowa z dnia 3 listopada 2010 r. w sprawie utworzenia parku kulturowego pod nazwą Park Kulturowy Stare Miasto. Pozyskano z: https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=167&sub_dok_id=167&sub=uchwala&query=id%3D18477%26typ%3Du (dostęp: 31.08.2023).
Uchwała nr LVII/1657/21 Rady Miasta Krakowa z dnia 5 maja 2021 r. zmieniająca uchwałę nr LIX/1288/16 w sprawie przyjęcia aktualizacji Miejskiego Programu Rewitalizacji Krakowa. Pozyskano z: bip.krakow.pl/_inc/rada/uchwaly/show_pdf.php?id=119021 (dostęp: 31.08.2023).
Uchwała nr LXXXIV/853/05 Rady Miasta Krakowa z dnia 7 lipca 2005 r. w sprawie określenia zasad udzielania dotacji celowych na prace kon-serwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, położonych na obszarze Gminy Miej-skiej Kraków nie stanowiących jej własności. Pozyskano z: bip.krakow.pl/?dok_id=167&sub_dok_id=167&sub=uchwala&query=id%3D16563%26typ%3Du (dostęp: 31.08.2023).
Walas, Ł. (2012). Podziemia Rynku Głównego. Trasa turystyczna. Śladem europejskiej tożsamości Krakowa. Kraków: Muzeum Historyczne Mia-sta Krakowa.
Wijesuriya, G., Thompson, J. i Young, Ch. (2013). Managing Cultural World Heritage. UNESCO/ ICCROM/ ICOMOS/ IUCN. Pozyskano z: https://whc.unesco.org/en/managing-cultural-world-heritage/ (do-stęp: 31.08.2023).
Wiśniewski, M. (2022). Architektura w międzywojennym Krakowie. W: D. Leśniak-Rychlak, M. Wiśniewski i M. Karpińska (red.), Moder-nizm, socrealizm, socmodernizm, postmodernizm: przewodnik po ar-chitekturze Krakowa XX wieku. Kraków: Fundacja Instytut Architektu-ry, 30–57.
Wiśniewski, M. (2023). Kraków Spatial Development after 1989. W: J. Purchla (red.), Urban Change in Central Europe: the Case of Kraków. London – New York: Routledge, 86–108. DOI: 10.4324/9781003252757.
Wolak, U. (2014). Z Rynku Głównego znika Księgarnia Hetmańska. Gazeta Krakowska, 9.01.2014. Pozyskano z: https://gazetakrakowska.pl/z-rynku-glownego-znika-ksiegarnia-hetmanska/ar/1083762 (dostęp: 31.08.2023).
Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki. Pozyskano z: bip.malopolska.pl/wawel,m,301181,frekwencja.html (dostęp: 31.08.2023).
Copyright (c) 2024 Ignatianum University in Cracow
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
