The Archeology of the Future According to Stanisław Lem

The Case of the Futurological Congress

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2025.5104.16
Keywords: Stanisław Lem, Futurological Congress, utopia, future, technology

Abstract

The article discusses Stanisław Lem’s Futurological Congress (1970). Issues related to the writer’s civilizational pessimism, utopian and dystopian thinking, and predictions regarding the incommensurability between rapid technological development and the evolution of the homo sapiens species are analyzed. Another aspect of the study is the confrontation of the writer’s futurological essays with the works of philosophers such as Georg Picht, Robert Nozick, Karl Mannheim and Fredric Jameson on these issues.

Author Biography

Karol Hryniewicz, Uniwersytet Warszawski

Historyk literatury i filozof, adiunkt w Zakładzie Literatury XX i XXI wieku na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się filozoficznymi kontekstami literatury. Autor książki Cogito i dubito. Dyskurs estetyczny w poezji Zbigniewa Herberta i Tadeusza Różewicza.

References

Arystoteles (2003). O Duszy, księga III. W: Tenże. Dzieła wszystkie. T. 3, przeł. P. Siwek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Braun, G., Lem, S. (2000[?]), Stanisław Lem vs. Grzegorz Braun. Pozyskano z: https://www.youtube.com/watch?v=37K-P77tZXo (dostęp: 16.12.2022).

Dostojewski, F. (1964). Notatki z podziemia. W: Tenże, Gracz. Opowiadania 1862–1869, przeł. G. Karski, W. Broniewski, J. Tuwim, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Dostojewski, F. (1970). Bracia Karamazow, przeł. A. Wat. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Fiałkowski, T., Lem, S. (2007). Świat na krawędzi, ze Stanisławem Lemem rozmawia Tomasz Fiałkowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie. Pozyskano z:

https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/ksiazki/168522,1,fragment-ksiazki-inny-punkt-widzenia.read (dostęp: 16.12.2022).

Jameson, F. (2011). Archeologie przyszłości. Pragnienie zwane utopią i inne fantazje naukowe, przeł. M. Płaza, M. Frankiewicz, A. Miszk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Jarzębski, J. (2003). Science fiction a polityka – wersja Stanisława Lema. W: Tenże. Wszechświat Lema. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 10-67.

Kandel, M., Lem, S. (2013). Sława i fortuna. Listy S. Lema do M. Kandla 1972–1987. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Lem, S. (1983). Kongres futurologiczny. Ze wspomnień Ijona Tichego. W: Tenże. Kongres Futurologiczny. Maska. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Lem, S. (1989). Fantastyka i Futurologia. T. II. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Lem, S. (2010). Summa Technologiae. Warszawa: Agora.

Lem, S. (2021). Niezwyciężony. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Leś, M.M. (1998). Stanisław Lem wobec utopii. Białystok: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza.

Mannheim, K. (2008). Ideologia i utopia, przeł. J. Miziński. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.

Miecugow, G. (2005). Inny punkt widzenia. Rozmowy o współczesnym świecie. Gliwice: Wydawnictwo Helion. Pozyskano z: https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/ksiazki/168522,1,fragment-ksiazki-inny-punkt-widzenia.read (dostęp: 16.12.2022).

More, T. (1993). Utopia, przeł. K. Abgarowicz. Lublin: Daimonion.

Morson, G.S. (1981). The Boundaries of Genre. Texas: University of Texas Press.

Nozick, R. (2010). Anarchia, państwo i utopia, przeł. P. Maciejko i M. Szczubiałka. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.

Picht, G. (1989). Odwaga utopii, wybrał K. Maurin, wstęp B. Suchodolski, przeł. K. Maurin, K. Michalski, K. Wolicki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Platon (1997). Państwo, przeł. W. Witwicki. Kęty: Wydawnictwo ANTYK.

Płaza, M. (2006). O poznaniu w Twórczości Stanisława Lema. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Szacki, J. (2000). Spotkania z utopią. Warszawa: Wydawnictwo „Sic!”

Published
2025-12-30
How to Cite
[1]
Hryniewicz, K. 2025. The Archeology of the Future According to Stanisław Lem: The Case of the Futurological Congress. Perspectives on Culture. 51, 4 (Dec. 2025), 245-258. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2025.5104.16.
Issue
Vol. 51 No. 4 (2025): The Jesuit Cultural Heritage of Cracow and Małopolska Region
Section
Varia

Copyright (c) 2025 Perspectives on Culture

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.