Baroque Icons in Podlasie. A Reconnaissance
Abstract
Icons in the Podlasie region are among the most interesting cultural phenomena there, but their history has not been researched to this day. This conclusion applies to the icons of the baroque period. Most of them are probably icons intended for Uniate Churches. The author discusses several of such icons.
References
AP – Archiwum Parafialne, Bielsk Podlaski, Zespół wizytacji cerkwi Bohojawleńskiej-Michajłowskiej z lat 1759–1810.
AP – Archiwum Parafialne, Czyże, Zespół inwentarzy z lat 1759–1799. APL, CHKGK – Archiwum Państwowe, Chełmski Konsystorz Greckokatolicki, Protokoły wizytacyjne i wizytacja generalna cerkwi w diecezji chełmskiej, bełskiej i brzeskiej.
AWUOZ – Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, Białystok. Episkop Iosif (Sokolov) – Епископ Иосиф (Соколов). (1899). Гродненский православно-церковный календарь, или Православие в Брестско-Гродненской земле в конце XIX в. Воронеж.
KZSP, 1996 – Katalog zabytków sztuki w Polsce. Seria nowa: Województwo białostockie, t. 12, z. 1: Siemiatycze, Drohiczyn i okolice, oprac. M. Kałamajska-Saeed. Warszawa: Instytut Sztuki PAN.
KZSP, 2016 – Katalog zabytków sztuki w Polsce. Seria nowa, t. 12, z. 3: Województwo podlaskie. Powiat białostocki, red. M. Zgliński i K. Kolendo-Korczak. Warszawa: Instytut Sztuki PAN.
KZSP, 2019 – Katalog zabytków sztuki w Polsce. Seria nowa, t. 12, z. 4: Województwo podlaskie (białostockie). Powiat bielski, oprac. aut., red. Z. Michalczyk, D. Piramidowicz, K. Uchowicz i M. Zgliński, t. I–II. Warszawa: Instytut Sztuki PAN.
Lietuvos mokslų akademijos. Vrublevskių biblioteka, Wilno, Wizytacja generalna Aleksandra Jodki z 1759 r.
LVIA – Lietuvos valstybės istorijos archyvas, Wilno, Zbiór duchownego konsystorza litewskich unitów.
Maroszek, J. i Wilczewski, W.F. (oprac.) (1996). Księga wizyty dziekańskiej dekanatu podlaskiego przeze mnie księdza Bazylego Benedykta Guttorskiego dziekana podlaskiego, plebana golniewskiego w roku 1773 miesiąca Novembra dnia 17 iuxta vetus kalendarza sporządzona. Guttorski Bazyli Benedykt. Białystok: Białostockie Towarzystwo NaukoweNarodowy Instytut Dziedzictwa w Warszawie, Teki Glinki.
Synod prowincialny ruski w mieście Zamościu roku 1720 odprawiony. a w r. 1724 (…) łacińskim językiem w Rzymie (…) wydany. (…) na polski przez J.X. Polikarpa Filipowicza (…) przewiedziony. (…) Pamiętnikiem przedrukowany Roku Pańskiego 1785. Wilno: Drukarnia OO. Bazylianów.
Borowski, E. (1985). Działalność Zgromadzenia Misji w Siemiatyczach (1719–1832). Studia Teologiczne, t. III, 171–216.
Ciołka, D. (2015). Latynizacja Kościoła unickiego w Rzeczypospolitej po synodzie zamojskim. Białystok: Libra.
Czajkowski, J. (red.) (1998). Ikona karpacka. Album wystawy. Sanok: Muzeum Budownictwa Ludowego.
Deluga, W. i Casino-Minkiewicz, M. (1999). L’évolution de l’iconographie dans l’Église gréco-catholique au XVIII siècle, à la lumière des sources écrites. Revue des Etudes Slaves, t. LXXI, f. 2, 225–242.
Gronek, A. (1998–1999). Wpływ grafiki zachodniej na ilustracje ukraińskich druków liturgicznych w XVII i XVIII w. Krakowskie Zeszyty Ukrainoznawcze, t. VII–VIII, 313–337.
Gronek, A. (2001). Recepcja niderlandzkich wzorów graficznych w siedemnastowiecznych cyklach pasyjnych w cerkwiach Zaśnięcia Matki Bożej i św. Piatnic we Lwowie. W: Ars Graeca – Ars Latina, Studia dedykowane Profesor Annie Różyckiej – Bryzek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 231–244.
Gronek, A. (2009). Inspiracje twórców zachodnioruskich grafiką niemiecką w XVI–XVII w. W: A. Gronek, Wokół Ukrzyżowanego. Studia nad tematem Pasji w ukraińskim malarstwie ikonowym. Warszawa: Neriton, 50–75.
Gronek, A. (2012). Stopień adaptacji cech renesansowych we lwowskim malarstwie cerkiewnym w pierwszej połowie XVII w. W: M. Janocha (red.), Bizancjum a renesansy. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 359–368.
Janocha, M. (2000a). Obraz i ikona. O spotkaniu dwóch języków w malarstwie sakralnym na kresach Rzeczypospolitej w XVI–XVII w. na przykładzie tematu Chrztu Chrystusa i Zesłania Ducha św. W: E. Woźniak (red.), Inspiracje chrześcijańskie w kulturze Europy, cz. II. Materiały z konferencji 11–14 maja 1999. Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, 297–322.
Janocha, M. (2000b). Unia brzeska a malarstwo ikonowe XVII w. Dialog wyznań czy dialog kultur? W: J. Harasimowicz (red.), Sztuka i dialog wyznań w XVI i XVII w. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Wrocław, listopad 1999. Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 399–415.
Janocha, M. (2008). Białoruskie malarstwo ikonowe. Ethos, R. 21, nr 1, 127–135.
Janocha, M. (2019). Ikony w Polsce. Od średniowiecza do współczesności. Warszawa: Arkady.
Kalinowski, E. (2019). Przestrzeń religijna przestrzenią konfliktu. Spór pomiędzy wyznawcami katolicyzmu (greckiego i rzymskiego) oraz prawosławia w Bielsku Podlaskim za panowania Władysława IV Wazy (1632– 1648). W: J. Dobrzański (red.), Juchnowieckie szepty historii, t. 4. Juchnowiec Kościelny, 9–19.
Konończuk, W. (2016). W kręgu dworu Branickich – podlaska gałąź rodu Węgierskich herbu Wieniawa. Bielski Almanach Historyczny, t. 1, 7–45.
Kronika polska Marcina Bielskiego nowo przez Joach(ima) Bielskiego syna iego wydana (1597). Kraków: w drukarni J. Siebeneychera.
Matus, I. (2013). Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach trzydziestych XIX w. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Matus, I. (2017). Klasztor w Supraślu (od unii do prawosławia). Acta Neophilologica, t. XIX nr 1, 179–196.
Milovidov, A. – Миловидов, A. (1910). Рукописное отделение Виленской публичной библиотеки: его история и состав. Вильна: тип. „Русский Почин”.
Mironowicz, A. (1998). Życie monastyczne na Podlasiu. Białystok: Białoruskie Towarzystwo Historyczne.
Likowski, E. (1906). Dzieje Kościoła unickiego na Litwie i Rusi w XVIII i XIX w., uważane głównie ze względu na przyczyny jego upadku, t. I. Warszawa: Skład Główny Gebethnera i Wolfa.
Nowakowski, P. (2018). Synod zamojski 1720 r. i społeczno-polityczne życie kościelne Ukrainy. Vìsnik Agrarnoï Istorìï Naukovij Zurnal, nr 25–26.
Pokrovskij, F. – Покровский, Ф. (1895). Apxeoлогическая карта Гродненской губернии. Вильна: Типография А.Г. Сыркина.
Pucko, V.G. – Пуцко, В.Г. (2001). Сакральное искусство Беларуси между Воcтоком и Западом. W: Хрысцiянстваiбeлаpуская культура, Maтерыяы III Miжнароднага кангреса беларусiстаў „Беларуская культура ў дыялогу цывилізацій”. Miнск, 138–140.
Ryszkiewicz, A. (1993). Mirys Augustyn. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, t. V. Warszawa: Instytut Sztuki PAN.
Sosna, G. (1979). Szczyty. Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, nr 1–2.
Sosna, G. (1989). Rys historii parafii prawosławnej w Siemiatyczach. W: H. Majecki (red.), Studia i materiały do dziejów Siemiatycz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Sosna, G. i Fionik, D. (1995). Dzieje cerkwi w Bielsku Podlaskim. Białystok: Białoruskie Towarzystwo Historyczne.
Sosna, G. i Fionik, D. (1999). Parafia Ryboły. Bielsk Podlaski – Ryboły – Białystok: Białoruskie Towarzystwo Historyczne, 51–63.
Sosna, G. i Fionik, D. (2005). Szczyty, Dzieje wsi i parafii. Bielsk Podlaski – Ryboły – Białystok: Białoruskie Towarzystwo Historyczne.
Sosna, G. i Troc-Sosna, A. (2001). Święte miejsca i cudowne ikony. Prawosławne sanktuaria na Białostocczyźnie. Białystok: Orthdruk.
Stalończyk, L. (1996). Zabytki ruchome zakonserwowane w latach 1980– 1985. Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego, nr 2, 99–109.
Stalończyk, L. (1999). Z dziejów nieistniejącej cerkwi w Czyżach. Zabytki sztuki i ich konserwacja. Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego, nr 5, 7–66.
Stawecka, K. (2017). Najważniejsze zmiany w wyposażeniu cerkwi Zwiastowania Bogarodzicy w Supraślu po wprowadzeniu unii brzeskiej. Latopisy Akademii Supraskiej, Cerkiew a asymilacja, Swój i obcy, t. VIII, 131–150.
Sysoeva, L.L. – Сысоева, Л.Л. (2008). Произведeния могилевской школы иконописи XVII–XVIII вв. в собрании НХМ РБ. Паведамленні Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь: навукова-інфармацыйнае выданне, t. VII, 221–228.
Tomalska, J. (2013a). Najstarsze ikony na Podlasiu – relikty z XVI w. W: Sztuka sakralna pogranicza, t. II. Materiały z konferencji naukowej II Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Sakralnej Pogranicza Przemyśl 11–12.10.2013. Przemyśl, 85–98.
Tomalska, J. (2013b). Nieznana ikona z Mielnika. Przyczynek do dziejów ikony na Podlasiu. Studia Podlaskie, t. XXI, 113–126.
Tomalska, J. (2015). W poszukiwaniu najstarszych ikon prawosławia polskiego – Czyże. Studia Podlaskie, t. XXIII, 31–49.
Tomalska, J. (2019). Warsztat ikonowy w Lipsku nad Biebrzą w XVII w. W: A. Gronek i A.Z. Nowak (red.), Studia o kulturze cerkiewnej w dawnej Rzeczypospolitej, t. II. Kraków: Księgarnia Akademicka, 151–168.
Vysockaâ, N.F – Высоцкая, Н.Ф. (2001). Роль белорусcкой иконописи в развитии христианского искусcтва. W: В. Скалабан (red.), Гiсторыя, культурологiя, мастацтвазнаўсва. Матэрыялы III Мижнароднага кангрэса беларусiстаў „Беларуская культура ў дыялогу цывiлізацый”. Мiнск: Беларускі кнігазбор, 282–284.
Copyright (c) 2022 Jesuit University Ignatianum in Krakow
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
