Adaptacje filmowe polskiej literatury młodzieżowej XXI wieku jako system kodów kulturowych

Abstrakt

W artykule przeanalizowano adaptacje filmowe polskiej literatury młodzieżowej wydanej w XXI w. oraz wskazano kody kulturowe charakterystyczne dla współczesnych, polskich produkcji skierowanych do młodego odbiorcy. Interesujące wydały się cechy utworów najchętniej adaptowanych oraz tendencje widoczne w filmowych adaptacjach rozumianych jako reinterpretacje książkowych pre-tekstów.

Zastosowano metodę analizy źródeł (materiału filmowego, serwisów streamingowych) oraz case study. Ponadto posłużono się elementami metody statystycznej w odniesieniu do dostępności adaptacji filmowych i ich popularności wśród młodych odbiorców. Badanie przeprowadzono techniką ankiety, narzędziem był elektroniczny kwestionariusz skierowany w pierwszym przypadku do grupy wiekowej 14–16 lat. Drugi kwestionariusz był adresowany do studentów i zawierał zestaw do zapisywania skojarzeń. Analiza materiału obaliła hipotezę badawczą, jakoby współcześnie w Polsce chętnie sięgano po utwory literackie dla młodzieży i adaptowano je na potrzeby filmów pełnometrażowych. Okazało się, że nieliczne wyjątki to przede wszystkim adaptacje gatunków fantasy i science fiction. Analiza kodów kulturowych pokazała, że tworzą one zestaw wzajemnie powiązanych znaczeń. Na gruncie polskich adaptacji w tym systemie dominują relacje rodzinne i przyjacielskie, dom rodzinny, podróże, zegary symbolizujące upływający czas.