Conradowskie Zwierciadło morza, czyli glosa do nowoczesności
Abstrakt
Bogata spuścizna Josepha Conrada obejmuje wiele gatunków literackich, na których tle Zwierciadło morza wyróżnia się zarówno pod względem nietypowej formy, jak i treści. Pomimo niezwykłej popularności, jaką cieszyło się pierwsze wydanie Zwierciadła morza, utwór ten należy dziś do mniej znanych dzieł pisarza i zazwyczaj analizowany jest głównie pod względem formalnym jako przykład wczesnomodernistycznej autobiografii. Poniższy artykuł podejmuje próbę interpretacji nie formy, a przesłania zawartego w dygresjach o zmianach z przełomu XIX i XX w., których pierwsze symptomy zauważył Conrad. Obierając teorię „płynnej nowoczesności” sformułowaną przez Zygmunta Baumana za istotny punkt odniesienia dla podjętych rozważań, dowodzę, iż Zwierciadło morza można odczytać jako zapis doświadczenia przejścia ku nowej rzeczywistości, u której podstaw leży redefinicja czasoprzestrzeni. Namysł nad czasem i jego postrzeganiem stanowi punkt wyjścia dla przedstawionej poniżej interpretacji Conradowskiego Zwierciadła morza, którego spektrum rozważań najwyraźniej wybiega poza zainteresowania autobiografii jednostki: czerpiąc z bogactwa własnych wspomnień, jego autor formułuje refleksję na temat re-definicji czasu i przestrzeni. Takie odczytanie Zwierciadła morza pozwala uznać ten tekst za cenny komentarz do procesów zachodzących w obrębie percepcji czasu w dobie nowoczesności.
Bibliografia
Adamowicz-Pośpiech, A. (2005). The Mosaic Structure of Lord Jim. A Survey of the Genres and Literary Conventions Present in This ‘Free and Wandering Tale’. W: W. Krajka (red.), Beyond the Roots: The Evolution of Conrad’s Ideology and Art. (red.). W: W. Krajka (red.), Conrad: Eastern and Western Perspectives. Vol. XII. Lublin, New York: East European Monographs – Maria Curie-Skłodowska University – Columbia University Press, ss. 39-62.
Adamowicz-Pośpiech, A. (2008). Joseph Conrad’s A Personal Record: An Anti-Confessional Autobiography? W: W. Kalaga, M. Kubisz, i J. Mydla (red.), Repetition and Recycling in Literary and Cultural Dialogues. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Lingwistycznej.
Adamowicz-Pośpiech, A. (2019). “Przyjdź i poznaj mniej”: refrakcje, adaptacje i symplifikacje Jądra ciemności J. Conrada w kulturze polskiej XXI wieku. Rocznik przekładoznawczy. Studia nad teorią, praktyką i dydaktyką przekładu, nr 2019/14, ss. 17-41.
Armstrong, T. (2005). Modernism. Cambridge: Polity Press.
diBattista, M., Wittman, E. (red.). (2014). Modernism and Autobiography. Cambridge: Cambridge University Press.
Bauman, Z. [2000] (2017). Liquid Modernity. Cambridge: Polity Press. Bauman, Z. (2018). Retrotopia. Jak rządzi nami przeszłość. K. Lebek (tłum.). Warszawa: PWN.
Bradbury, M., McFarlane, J. (red.). (1991). Modernism. A Guide to European Literature. 1890–1930. London: Penguin Books.
Buchholtz, M. (2011). Henry James i sztuka auto/biografii. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Carr, N. (2010). The Shallows. How the Internet Is Changing the Way We Think, Read and Remember. New York: Atlantic Books.
Conrad, J. (1968). The Mirror of The Sea: Memories and Impressions. A Personal Record: Some Reminiscences. London: Dent and Sons.
Conrad, J. (1969). Zwierciadło morza. Opowieść. (przeł). A. Zagórska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Conrad, J. (1923). Fantazja Almayera: opowieść o wschodniej rzece. A. Zagórska (tłum.), S. Żeromski (przedmowa), Warszawa: Ignis.
Czapnik, S. (2016). Wprowadzenie: młody Zygmunt Bauman jako marksista. W: S. Czapnik, A. Kusztal (red.), Płynna nowoczesność. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, ss. 13-30.
Dominiak, Ł., Michalak, B. (2012). Polityka na nowo odkrywana. W: Dominiak. Ł., Michalak, B. (red.), Ponowoczesność w poszukiwaniu nowej wizji polityki. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, ss. 7-26.
Glazzard, A. (2015). Letters and Autobiographical Writings. W: Stape, J. H. (red.), The New Cambridge Companion to Joseph Conrad. Cambridge: Cambridge University Press.
Greaney, M. (2015). Conrad’s Style. W: Stape, J. H. (red.), The New Cambridge Companion to Joseph Conrad. Cambridge: Cambridge University Press.
Heydel, M. (2011). Zwykła czytelniczka i niezwykła eseistka. Tygodnik powszechny 16/2011. Pozyskano z: https://www.tygodnikpowszechny.pl/zwykla-czytelniczka-i-niezwykla-eseistka-140766 (dostęp: 18.09.2023).
Jabłkowska, R. (1961). Joseph Conrad. 1857–1924. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Jasanoff, M. (2018). Joseph Conrad i narodziny globalnego świata. K. Cieślik i M. Miłkowski (tłum.). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Lyotard, J.-F. (1997). Kondycja ponowoczesna. M. Kowalska i J. Migasiński (tłum.). Warszawa: Aletheia.
Maunsell, J. B. (2018). Portraits from Life. Modernist Novelists and Autobiography, Oxford: Oxford University Press.
Najder, Z. (1997). Conrad in Perspective: Essays on Art and Fidelity. Cambridge: Cambridge University Press.
Najder, Z. (2007). Joseph Conrad: A Life. H. Najder (tłum.). Rochester: Camden House.
The Modern Library Ranking List. Pozyskano z: https://sites.prh.com/modern-library-top-100. (dostęp: 26.07.2023)
Pacukiewicz, M. (2011). "Inna tkanina". Jawne i ukryte w przedmowach Josepha Conrada. Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej, nr 17, 153-168.
Pacukiewicz, M. (2012). Cultural Aspects of Joseph Conrad’s Autobiography. On the Digressive Structure of Some Reminiscences. Yearbook of Conrad’s Studies (Poland), nr 7, ss. 69-83.
Plezia, M. (1998). Słownik łacińsko-polski. Tom II. Warszawa: PWN.
Purssell, A, (2015). Making the Conrad Canon. W: Stape J. H. (red.), The New Cambridge Companion to Joseph Conrad, Cambridge: Cambridge University Press, ss. 1-14.
Skutnik, T. (1978). O semantyce kompozycji Zwierciadła morza. W: A.Zgorzelski (red.), O kompozycji tekstu Conradowskiego, Gdańsk: Wydawnictwo morskie.
Watt, I. (1984). Conrad w wieku dziewiętnastym. M. Boduszyńska-Borowikowa (tłum.). Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Stape, J. H. (red.). (2015). The New Cambridge Companion to Joseph Conrad. Cambridge: Cambridge University Press.
Stape, J. H. I Knowles. O. (red.). (1996). A Portrait in Letters: Correspondence to and about Conrad. Amsterdam, Atlanta: Editions Rodopi.
Wojciechowska, S. J. (2023). Nost/algia as a Mode of Reflection in the Autobiographical Narratives of Joseph Conrad and Henry James. Lausanne, Berlin: Peter Lang.
Woolf, V. (1985). Moments of Being. A Collection of Autobiographical Writing. J. Schulkind (red.). San Diego, New York, London: Harcourt.
Woolf, V. (1984). Joseph Conrad. W: Woolf, V. The Common Reader. New York: Harcourt.
Woolf, V. (2012). The New Biography. W: Woolf, V. Granite and Rainbow, New York: Girvin Press.
Copyright (c) 2024 Perspektywy Kultury
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
