Czarni dandysi

O znaczeniu stroju kongijskich sapersów

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2024.4502.35
Słowa kluczowe: Kongo, sapersi, SAPE, moda, le sapeur, semiotyka mody

Abstrakt

W artykule podjęto temat coraz bardziej rozpoznawalnego w przestrzeni medialnej i kulturowej fenomenu ruchu SAPE, który wywodzi się z Republiki Kongo i Demokratycznej Republiki Kongo i jest coraz mocniej zauważalny w europejskich ośrodkach skupiających diasporę afrykańską. Ruch ten o charakterze nieformalnym i zbiorowym łączy mężczyzn, dla których moda i elegancja stają się jednym z podstawowych elementów tożsamości, będąc częścią ich stylu życia. W artykule opisano nie tylko, w jaki sposób ruch się narodził i jak się rozprzestrzeniał poza oba państwa kongijskie na inne państwa afrykańskie, a także europejskie, ale też przeanalizowano znaczenia, jakie niesie ze sobą strój i specyficzny sposób zachowania, oraz rolę kreowanego wizerunku w życiu dandysów (les sapeurs) i życiu wspólnoty, do jakiej oni należą.

Biogram autora

Jakub Kościółek, Uniwersytet Jagielloński

Doktor nauk humanistycznych w zakresie kulturoznawstwa. Absolwent kulturoznawstwa międzynarodowego, studiów bliskowschodnich oraz ukrainoznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Adiunkt w Instytucie Studiów Międzykulturowych UJ. Autor monografii: Konflikt w Darfurze (2010), USA wobec ludobójstwa w Afryce. Rola amerykańskiej kultury politycznej w ewolucji polityki antyludobójczej (2019). Prezes Stowarzyszenia INTERKULTURALNI PL w Krakowie. Kierownik projektów badawczych realizowanych w ramach programu Horizon 2020: „MiCreate – Migrant Children and Communities in a Transforming Europe” (2019–2022) i „NEW ABC – Networking the Educational World: Across Boundaries for Community-building” (2021–2024). W ramach programu Inicjatywa Doskonałości Uniwersytetu Jagiellońskiego kieruje projektem „Kultura wykluczenia – bezpłodność i impotencja w społeczeństwach afrykańskich” (2023/2024).

Bibliografia

Barthes, R. (2000). Mitologie. Tłum. A. Dziadek. Warszawa: Wydawnictwo KR.

Barthes, R. (2005). System mody. Tłum. M. Falski. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Bourdieu, P. (2004). Męska dominacja. Tłum. L. Kopciewicz. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Cohen A. P. (2005). Wspólnoty znaczeń. W: M. Kępny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 192-215.

Dziadowiec, J., Wiącek E. (2015). Góralszczyzna, góralskość – konstruowanie i funkcjonowanie podhalańskiego mitu. W: E. Wiącek (red.), Semiotyczna mapa Małopolski. Kraków: Księgarnia Akademicka, 251-354.

Eco, U. (1999). Semiologia życia codziennego, Tłum. J. Ugniewska, P. Salwa. Warszawa: Wydawnictwo PIW.

Gondola, Ch., D. (1999). Dream and Drama: The Search of Elegance among Congolese Youth. African Studies Review, vol. 42, no 1, 23-48.

Hendrykowski, M. (2013). Semiotyka mody. Kultura współczesna: teoria, interpretacje, krytyka, nr. 4, 227-240.

Hochschild, A. (2012). Duch króla Leopolda. Opowieść o chciwości, terrorze i bohaterstie w kolonialnej Afryce, Tłum. P. Tarczyński. Warszawa: Świat Książki.

Laskowska-Otwinowska, J. (2022). Afrykańscy styliści. Od batiku po salony modowe. W: L. Buchalik, J. Różański (red.), Ex Africa Semper Aliouid Novi, Tom 4. Żory: Muzeum Miejskie w Żorach, Polskie Towarzystwo Afrykanistyczne, 100-108.

Lubińska, A. (2014). Historia ruchu SAPE w kontekście dandyzmu europejskiego, Wydział Orientalistyczny UW. Pozyskano z: https://www.academia.edu/8352388/Historia_ruchu_SAPE_w_kontek%C5%9Bcie_dandyzmu_europejskiego (dostęp: 29.09.2023).

Madichie, N. O. (2020). Consuming Passion for fashion, identity construction & and entrepreneurial emergence at the bottom of the pyramid. Small Enterprise Research. 1-28, DOI: 10.1080/13215906.2020.1761870.

Martizez-Mora I. M. (2011). Czarni dandysi. Forum. 8 (2011), 18-20.

Massaka, I. (2021). Język ubioru w kongijskim ruchu SAPE i jak można go rozumieć. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura, 13 (1), 55-65.

Mbembe, A. (2001). On the Postcolony. Berkeley: University of California Press.

Pawłowska, A. (2019). „All Congolese are sapeurs”, czyli o współczesnych elegantach z Konga. W: E. Letkiewicz (red.), Ciało, strój, biżuteria w kontekście przemian kulturowych, społecznych i politycznych drugiej połowy XX wieku. Lublin: Wydział Artystyczny UMCS w Lublinie, 267-280.

Picarelli, E. (2015). Elegance and retrospective sartorialism among young African males. Clothing Cultures. Vol. 2, No. 2, 209-223, DOI: 10.1386/cc.2.2.209_1.

Pinheiro, R., Scalco, L. M. (2012). Brand Clans: Consumptions and Rituals Among Low-income Young People in the City of Porto Alegre. International Review of Social Research. Vol. 2, Issue 1, February 2012, 107-126, DOI: 10.1515/irsr-2012-0008.

Reybrouck, D. Van, Kongo. Opowieść o zrujnowanym kraju, Tłum. M. Falski. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.

Simmel, G. (2006), Z psychologii mody. Studium socjologiczne. W: G. Simmel, Most I drzwi. Wybór esejów. Tłum. M. Lukasiewicz. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Thomas, D. (2003). Fashion Matters: „La Sape” and Vestimentary Codes in Transnational Contexts and Urban Diasporas. MLN. Vol. 118, No. 4, French Issue (Sep. 2003), 947-973.

Czarna dziewczyna (oryginalne tłumaczenie tytułu francuskiego La Noire de… to „Murzynka Pani X”), reż. Ousmane Sembene, 1966.

Sapeurs: Ladies and Gentlemen of the Congo

https://www.youtube.com/watch?v=DOd3cmrGlt0 (dostęp 29.09.2023)

Guinness - "Sapeurs" (AMV BBDO), reklama,

https://www.youtube.com/watch?v=66HuFrMZWMo (dostęp 29.09.2023)

Opublikowane
2023-12-09
Jak cytować
[1]
Kościółek, J. 2023. Czarni dandysi: O znaczeniu stroju kongijskich sapersów. Perspektywy Kultury. 45, 2 (grudz. 2023), 503-512. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2024.4502.35.
Numer
Tom 45 Nr 2 (2024): Transformacje: czas w kulturze, literaturze, języku
Dział
Varia

Copyright (c) 2023 Perspektywy Kultury

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.