O udostępnianiu dzieł sztuki współczesnej i ich percepcji przez osoby z dysfunkcją wzroku

Ewa Niestorowicz; Magdalena Szubielska

doi:10.35765/pk.2022.3702.16

Ewa Niestorowicz Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0001-5837-6332
Magdalena Szubielska Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-8437-0871

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2022.3702.16

Słowa kluczowe: udostępnianie sztuki, sztuka współczesna, muzeum, dysfunkcja wzroku, osoby niewidome

Abstrakt

Artykuł niniejszy dotyczy zagadnienia udostępniania sztuki współczesnej osobom niewidomym na przykładzie profesjonalnej wystawy artystycznej pt. Dotyk Sztuki, zorganizowanej przez Instytut Sztuk Pięknych Wydziału Artystycznego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Tekst podejmuje zatem refleksję, jak wykreować dzieło artystyczne, aby przekaz wizualny był zrozumiały i dostępny percepcyjnie dla niewidomych. Zarysowuje także szerszy kontekst zagadnienia dostosowań dla osób z dysfunkcją wzroku wystaw w muzeach i galeriach w Polsce i na świecie. Przywołuje również empiryczne badania percepcji sztuki, zorganizowane przy okazji wystawy, w których wzięły udział osoby z dysfunkcją wzroku.

Biogramy autorów

Ewa Niestorowicz, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Adiunkt w Instytucie Pedagogiki, wykładowca w Instytucie Sztuk Pięknych Wydziału Artystycznego Uniwersytetu Marii Curie--Skłodowskiej w Lublinie. Zajmuje się zagadnieniami z pogranicza pedagogiki specjalnej, psychologii twórczości, semiotyki, a także teorii sztuki i arteterapii. Współpracuje z instytucjami kultury (m.in. z Galerią Labirynt w Lublinie). Autorka wielu artykułów naukowych oraz książek, m.in. The World in the Mind and Sculpture of the Deafblind People (2017), opublikowanej przez prestiżowe brytyjskie wydawnictwo. Członek zespołu ekspertów w ramach programu Kultura dostępna Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2021 r. nagrodzona przez Prezydenta Miasta Lublin za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej i upowszechniania kultury.

Magdalena Szubielska, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Adiunkt w Instytucie Psychologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Interesuje się empiryczną estetyką (zwłaszcza psychologicznymi aspektami odbioru sztuki współczesnej), a także wyobraźnią i twórczością osób niewidomych. Współpracuje z instytucjami kultury (m.in. z Galerią Labirynt w Lublinie). Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, beneficjentka grantów Narodowego Centrum Nauki. Publikuje artykuły naukowe i popularnonaukowe, w tym ostatnio: Szubielska, M. (2021). A gdy umysł nie widzi? O pięknie wyobraźni osób niewidomych. W: P. Fortuna i M. Szewczyk (red.), Piękno umysłów. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 157–177; Sztorc-Gromaszek, A., Szubielska, M. (2021). W jaki sposób pomóc osobom niewidomym w odbiorze sztuk wizualnych? Kultura Współczesna, nr 3, 164–180.

Bibliografia

Argyropoulos V. S., Kanari C. (2015). Re-imagining the museum through “touch”: Reflections of individuals with visual disability on their experience of museum visiting in Greece. Alter – European Journal of Disability Research, nr 9 (2), 130-143.

Carbon, C., Jakesch, M. (2013). A model for haptic aesthetic processing and its implications for design. Proceedings of the IEEE, nr 101(9), 2123–2133.

Coates, Ch. (2019). Best practice in making Museums more accessible to visually impaired visitors. Pozyskano z: https://www.museumnext.com/article/making-museums-accessible-to-visually-impaired-visitors/(dostęp: 05.11.2020).

Chatterjee, H. J. (red.) (2008). Touch in museums: Policy and practice in object handling. Oxford, UK: Berg Publishers.

Chojecka, A., Magner, M., Szwedowska, E., Więckowska, E. (2008). Nauczanie niewidomych dzieci rysunku. Laski: Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi.

Czerwińska, K. (2008). Rysunek wypukły jako pomoc dydaktyczna w nauczaniu języków obcych – doniesienia z badań. W: K. Czerwińska (red.), Adaptacja pomocy w nauce języków obcych osób niewidomych i słabo widzących. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 36-69.

Fondation de France/ICOM (1991). Museums without barriers. A new deal for disabled people, London-NY: Routledge.

Francuz, P. (2013). Imagia. W kierunku neurokognitywnej teorii obrazu. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

Leder, H., Belke, B., Oeberst, A., & Augustin, D. (2004). A model of aesthetic appreciation and aesthetic judgments. British Journal of Psychology, nr 95(4), 489–508.

Levi, S.A., (2005). Beyond vision: Integrating touch into museums. The Tactile Museum of the Lighthouse for the Blind in Athens, Greece. The Braille Monitor, nr 48 (6).

https://nfb.org/sites/nfb.org/files/images/nfb/publications/bm/bm05/bm0506/bm050606.htm

Muth, C., Ebert, S., Marković, S., Carbon, C. (2019). “Aha”ptics: Enjoying an Aesthetic Aha During Haptic Exploration. Perception, nr 48 (1), 3–25.

Niestorowicz, E. (2017). The World in the Mind and Sculpture of the Deafblind People. Cambridge: Cambridge Scholars Publishing.

Niestorowicz, E. (2020). Dotyk Sztuki. Sztuka wizualna a percepcja dotykowa. W: E. Głażewska, M. Grabias (red.), Wizualność w kulturze. Sztuka, kultura popularna i media cyfrowe, Lublin: Wydawnictwo UMCS, t. 1, 11-25.

Niestorowicz, E., Szubielska, M., Marek, B. (2017). Graficzna forma narzędzi diagnostycznych a specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży. W: K. Krakowiak (red.), Diagnoza specjalnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży. Standardy, wytyczne oraz wskazówki do przygotowania i adaptacji narzędzi diagnostycznych dla dzieci i młodzieży z wybranymi specjalnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi. Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji, 89-103.

Pye, E. (red.). (2007). The power of touch: Handling objects in museum and heritage context. New York, NY: Routledge.

Raffray, M. (1988). The arts through touch perception: Present trends and future prospects. British Journal of Visual Impairment, nr 6 (2), 63-65.

Szubielska, M., Sztorc, A. (2021). „Nie dotykać!” – alfabetyzacja wizualna uczniów z niepełnosprawnościami wzroku w galerii sztuki współczesnej. W: E. Śmiechowska-Petrovskij, E. (red.), Edukacja wizualna osób niewidomych w zakresie sztuki, Wydawnictwo Naukowe UKSW, 59–76.

Szubielska, M. (2018). People with sight impairment in the world of visual arts: does it make any sense? Disability & Society, 33(9), 1533-1538.

Tschacher, W., Kirchberg, V., van den Berg, K., Greenwood, S., Wintzerith, S., Tröndle, M. (2012). Physiological correlates of aesthetic perception of artworks in a museum. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, nr 6(1), 96-103.

Verrent, J. (2019). What are the barriers? And how to overcome barriers? Referat przedstawiony na konferencji „Sztuka i Niepełnosprawność: Przekraczanie granic”. Warszawa, 04.–05.04.2019.