Paradoksy podróży w czasie w kinie Juliusza Machulskiego

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.4203.28
Słowa kluczowe: podróż w czasie, paradoks, wehikuł czasu, kino, science fiction, fantasy

Abstrakt

Tematyka podróży w czasie nie cieszy się zbytnią popularnością w kinie polskim. Filmy Ile waży koń trojański? (2008) i AmbaSSada (2013) w reżyserii Juliusza Machulskiego, wnikliwego obserwatora i ostrego krytyka polskiej rzeczywistości społeczno-politycznej, są rzadkimi wyjątkami. Znany z kina komediowego lat 80., obnażającego absurdy reżimu komunistycznego w Polsce, Machulski zabiera widzów w podróż w czasie w dwóch postmilenijnych produkcjach z pogranicza fantasy i science fiction. Ile waży koń trojański? przenosi widzów w czasy późnego PRL-u, a AmbaSSada – do roku 1939 w przeddzień wybuchu II wojny światowej. Celem tego artykułu jest analiza zjawiska podróży w czasie, jego paradoksów i konsekwencji, jak również natury diegetycznej rzeczywistości ukazanej w filmach Juliusza Machulskiego.

Biogram autora

Magdalena Grabias, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin

An Assistant Professor and a Deputy Head of the Institute of Cultural Studies at Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, Poland. She received her PhD in Cultural Studies in 2012. She specialises in Film Studies, Gothic Studies, Dracula Studies, literary translation and music journalism. She was the co-organiser of the Fourth World Dracula Congress in Dublin (2016) as well as numerous conferences in Poland. She is a co-founder of the international organisation “Children of the Night” and a co-organiser of International Dracula Congress series. Her academic publications include books: Songs of Innocence and Experience: Romance in the Cinema of Frank Capra (UK, 2013), Visual Culture: Art, Popular Culture and Digital Media (ed.) (Poland, 2020), as well as numerous articles in English, Polish and Romanian propagating film, music and theatre viewed from the perspective of philosophy, semiotics, anthropology and popular culture. Over the last decade, her academic interest has been focused on Dracula and Vampire Studies, which resulted in a series of articles discussing the subject of literary and cinematic vampires and their meaning in contemporary culture. In 2019 she received the prestigious “International Helion Award” from the science fiction cultural association “Helion” in Timișoara, Romania. In 2022, “Children of the Night” International Dracula Congress organised by dr Magdalena Grabias, was nominated for a prestigious American “Rondo Hatton Classic Horror Award” in the category of “Best Event 2022”.

Bibliografia

Al-Khalili, J. (2003). Black Holes, Wormholes and Time Machines. Bristol: Institute of Physics Publishing.

Bould, M., Butler, A.M., Roberts, A., & Vint, S. (eds.). (2009). The Routledge Companion to Science Fiction. New York: Routledge.

Frey, D. (2021). The Four Types of Time Travel (And What They Say About Ourselves and the World Around Us). Retrieved from: https://crimereads.com/the-four-types-of-time-travel-and-what-they-say-about-ourselves-and-the-world-around-us/ (access: 22.10.2022).

Gleick, J. (2017). Time Travel: A History. London: Harper Collins Publish-ers.

Koberlein, B. (2015). Why It’s Impossible To Go Back In Time And Kill Baby Hitler. Retrieved from: https://www.forbes.com/sites/briankoberlein/2015/10/23/why-its-impossible-to-go-back-in-time-and-kill-baby-hitler/?sh=179622329c02 (access: 22.10. 2022).

Majer, A. (2014). Kino Juliusza Machulskiego. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Kwieciński.

Meslow, S. (2012). A Brief history of Time Travel (In Movies). Retrieved from: https://www.theatlantic.com/entertainment/archive/2012/05/a-brief-history-of-time-travel-in-movies/257638/#:~:text=The%20first%20three%20notable%20entries,talkie%2C%20and%20a%201949%20musical (access: 22.10.2022).

Olczak-Moraczewska, H. (2009). Juliusz Machulski. Retrieved from: https://culture.pl/en/tworca/juliusz-machulski (access: 22.10.2022).

Petruzzello, M. (ed). Predestination. Encyclopedia Britannica. Retrieved from: https://www.britannica.com/topic/predestination (access: 22.10.2022).

Rafferty, J.P. (ed). Edward Lorenz. Encyclopedia Britannica. Retrieved from: https://www.britannica.com/biography/Edward-Lorenz (access: 22.10.2022).

Sherman, F.A. (2017). Now and Then We Travel. Visiting Pasts and Futures in Film and Television. Jefferson, North Carolina: McFarland & Com-pany Inc. Publishers.

St. James, E. (2016). ‘Back to the Future’ is the most perfect blockbuster ever made. I will not hear otherwise. Retrieved from: https://www.vox.com/2015/7/1/8876073/back-to-the-future-anniversary-30 (access: 22.10.2022).

Wasserman, R. (2018). Paradoxes of Time Travel. Oxford: Oxford Univer-sity Press.

Filmography

A Connecticut Yankee in King Arthur’s Court, dir. Emmett J. Flynn, USA: Fox Film, 1921.

A Connecticut Yankee in King Arthur’s Court, dir. David Butler, USA: Fox Film Corporation, 1931.

A Connecticut Yankee in King Arthur’s Court, dir. Tay Garnett, USA: Par-amount Pictures, 1949.

Back to the Future, dir. Robert Zemeckis, USA: Universal Pictures, 1985.

Back to the Future Part II, dir. Robert Zemeckis, USA: Universal Pictures, 1989.

Back to the Future Part III, dir. Robert Zemeckis, USA: Universal Pictures, 1990.

EmbaSSy (AmbaSSada), dir. Juliusz Machulski, Poland: Studio Filmowe Zebra, 2013.

Groundhog Day, dir. Harold Ramis, USA: Columbia Pictures, 1993.

Hour Of The Crimson Rose (Godzina pąsowej róży), dir. Halina Bielińska, Poland: Wytwórnia Filmów Fabularnych, 1963.

How Much Does The Trojan Horse Weigh? (Ile waży koń trojański?), dir. Juliusz Machulski, Poland: Studio Filmowe Zebra, 2008.

Kiler, dir. Juliusz Machulski, Poland: Studio Filmowe Zebra, 1997.

Midnight in Paris, dir. Woody Allen, USA: Sony Pictures Classics, 2011.

Sexmission (Seksmisja), dir. Juliusz Machulski, Poland: Zespół Filmowy Kadr, 1984.

Superproduction (Superprodukcja), dir. Juliusz Machulski, Poland: Studio Filmowe Zebra/Vision Film, 2003.

The Adam Project, dir. Shawn Levy, USA: Netflix, 2022.

The Hourglass Sanatorium (Sanatorium pod klepsydrą), dir. Wojciech Jerzy Has, Poland: Zespół Filmowy Silesia, 1973.

The Lullaby (Kołysanka), dir. Juliusz Machulski, Poland: Studio Filmowe Zebra, 2010.

The Time Machine, dir. George Pal, USA: Metro-Goldwyn-Mayer/Galaxy Films, 1960.

The Time Machine, dir. Simon Wells, USA: Warner Bros., 2002.

Vabank, dir. Juliusz Machulski, Poland: Zespół Filmowy Kadr, 1981.

Vinci, dir. Juliusz Machulski, Poland: Studio Filmowe Zebra, 2004.

Perspektywy Kultury
Opublikowane
2023-07-17
Jak cytować
[1]
Grabias, M. 2023. Paradoksy podróży w czasie w kinie Juliusza Machulskiego. Perspektywy Kultury. 42, 3 (lip. 2023), 471-486. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2023.4203.28.
Numer
Tom 42 Nr 3 (2023): Kultura (w) rzeczywistości hybrydalnej
Dział
Varia

Copyright (c) 2022 Perspektywy Kultury

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.