„Ogród zamknięty, źródło zapieczętowane”: Pieśń nad Pieśniami i jej znaczenie eklezjastyczne w siedemnastowiecznej Ukrainie
Abstrakt
Artykuł dotyczy XVII-wiecznych adaptacji i przekształceń Pieśni nad Pieśniami i obecności w ówczesnej ukraińskiej literaturze obrazu zaślubin, któremu dotąd nie poświęcono należytej naukowej uwagi. Na skrzyżowaniu dróg między katolickim Zachodem a bizantyńskim Wschodem XVII-wieczna Ukraina jest fascynującym studium przypadku w odniesieniu do zmian znaczeń, tradycji egzegetycznej oraz odbiorców konkretnej biblijnej księgi. Szczególna uwaga została poświęcona badaniom sposobu, w jaki najsłynniejsi ówcześni pisarze ukraińscy (Łazarz Baranowycz, Joannicjusz Galatowski, Stefan Jaworski i Dmytro Tuptało) wykorzystali Pieśń jako szablon w refleksji nad naturą Kościoła. Twierdzę, że wymienieni autorzy wnieśli swoje duszpasterskie i polityczne zaangażowanie do egzegezy tej księgi, odwołując się do Pieśni nad Pieśniami; często w połączeniu z obrazami z Apokalipsy wytyczali i definiowali granice Kościoła kijowskiego w czasach religijnego i politycznego kryzysu.
Bibliografia
Âvorskij, S. – Яворский, С. (1698). Виноградъ Христовъ. Київ: Друкарня Лаври.
Âvorskij, S. – Яворский, С. (1696). Pretiosissimus Thesaurae in agro absconditus Regnum Dei… Российский Государственный Исторический Архив, f. 834, op. 2, d. 1592, 1029–1037.
Baranovič, L. – Баранович, Л. (1666). Мечъ духовный. Київ: Друкарня Лаври.
Galâtovs’kij, I. – Галятовський, I. (1659). Ключъ Разумѣнія. Київ: Друкарня Лаври.
Galatowski, J. (1678). Stary Kościół Zachodni nowemu Kościołowi Rzymskiemu pochodzenie Ducha S. od Oyca samego nie od Syna pokazuje. Nowogrodek Siewierski: Z Typographiey Archiepiskopskiey.
Paterik – Патерик или Отечник (1661). Печерскій. Київ: Друкарня Лаври.
Patrologia latina (1841–1855). 217 vols. Paris: avec Jacques-Paul Migne. Rostovskii, D. – Ростовский, Д. (1894). Слово на день памяти св. Великомученика Георгія Побѣдоносца. Странник, 4, 629–637.
Alekseev, A. – Алексеев, А. (2002). Песнь песней в славяно-русской письменности. Санкт-Петербург: Дмитрий Буланин.
Astell, A. (1990). The Song of Songs in the Middle Ages. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Clark, E. (1986). Uses of the Song of Songs: Origen and the later Latin fathers. In: Ascetic Piety and Women’s Faith: Essays on Late Ancient Christianity. Lewiston/Queenston: Edwin Mellen, 386–427.
Clarke, E. (2011). Politics, religion, and the Song of Songs in seventeenth-century England. New York: Palgrave Macmillan.
Dolbeau, F. (2011). L’association du Cantique des Cantiques et de L’Apocalypse, en Occident, dans les inventaires et manuscrits médiévaux. In: R. Guglielmetti (ed.), L’Apocalisse nel Medioevo. Florence: Sismel, 361–402.
Flinker, N. (2000). The Song of Songs in English Renaissance literature. Cambridge: Boydell & Brewer.
Kendrick, R.L. (1994). ‘Sonet vox tua in auribus meis’: Song of Songs exegesis and the seventeenth-century motet. Schütz Jahrbuch, 16, 87–98.
King, C.J. (2005). Origen on the Song of Songs as the spirit of Scripture: The bridegroom’s perfect marriage-song. Oxford: Oxford University Press.
Kryžanovskij, E.M. – Крыжановский, E.M. (1890). Собрание сочинений. Киев: Типография Т.В. Кульженко, vol. 2.
Longfellow, E. (2004). Women and religious writing in early modern England. Cambridge: Cambridge University Press.
Maksimčuk, O. – Максимчук, О. (2013a). Дві маріологічні інтерпретації образу замкненого саду в українській бароковій літературі. Наукові праці. Серія Філологія. Літературознаство, 222, 26–30.
Maksimčuk, O. – Максимчук, О. (2013b). Мотив пошуку коханого у проповідях Антонія Радивиловського і діалогах Григорія Сковороди. Переяславські Сковородинівські Студії, 2, 66–71.
Maksimčuk, O. – Максимчук, О. (2013c). Образ Христа-нареченого у «Розмишляні» Йоаникія Волковича. Львівська Медієвістика, 86–96. Maksimčuk, O. – Максимчук, О. (2015). Пісня пісень у літературі українського Бароко: автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня кандидата філологічних наук, unpublished doctoral dissertation
Matis, H.W. (2019). The Song of Songs in the Early Middle Ages. Leiden: Brill Matter, E.A. (1990). The voice of my beloved: The Song of Songs in western mediaeval Christianity. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Matter, E.A. (1992). The Apocalypse in early medieval exegesis. In: R.K. Emmerson & B. McGinn (eds.), The Apocalypse in the Middle Ages. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Norris, R.A. Jr. (2012). Gregory of Nyssa: Homilies on the Song of Songs. Atlanta: Society of Biblical Literature.
Ohly, F. (1958). Hohelied-Studien: Grundzüge einer Geschichte der Hoheliedauslegung des Abendlandes bis um 1200. Wiesbaden: F. Steiner.
Petrov, N. – Петров, Н. (1904). Описание рукописных собраний, находящися в городе Киева. Москва: Университетская Библиотека.
Quivy P. & Thiron, J. (1967). Robert de Tombelaine et son commentaire sur le Cantique des Cantiques. In: R. Foreville (ed.), Millenaire monastique de Mont-Saint-Michel, vol. 2, Vie montoise et rayonnement intellectuel. Paris: Lethielleux.
Šerech, Ju. (1951). Stefan Yavorsky and the conflict of ideologies in the age of Peter I. Slavonic and East European Review, 30, 40–62.
Shuve, K. The Song of Songs and the fashioning of identity in early Latin Christianity. Oxford: Oxford University Press.
Temčinas, S. (2016). Il Commentarius in Cantica Canticorum dello Pseudo-Gregorio Magno (Robertus de Tumbalena) nella versione manoscritta slava ecclesiastica del 1672. In: M. Di Salvo & G. Ziffer (eds.), Traduzioni e rapporti culturali degli slavi con il mondo circostante. Rome: Bulzoni, 43–52.
Thomson, F.J. (1993). Peter Mogila’s ecclesiastical reforms and the Ukrainian contribution to Russian culture: A critique of Georges Florovsky’s theory of ‘the pseudomorphosis of orthodoxy.’ Slavica Gandensia, 20, 67–119.
Vlasovs’kyi, I. – Власовський, І. (1955–1956). Нариси історії української православної церкви, vol. 2. New York: Ukrainian Orthodox Church of USA.
Zhivov, V.M. – Живов, В.М. (2004). Из церковной истории времен Петра Великого. Москва: Новое Литературное Обозрение.
Copyright (c) 2022 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
