Dzieje ikony Matki Bożej Nowodworskiej w czasach nowożytnych

Volha Barysenka

doi:10.35765/pk.2022.3803.10

Volha Barysenka Uniwersytet Gdański https://orcid.org/0000-0002-5945-7094

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2022.3803.10

Słowa kluczowe: ikona Matki Bożej Nowodworskiej, cudowny wizerunek, monaster nowodworski, Jan Szczyrski, Rzeczpospolita

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony cudownej ikonie Matki Bożej Nowodworskiej, która w XVII w. i w pierwszej połowie XVIII w. znajdowała się w prawosławnym monasterze w Nowym Dworze koło Pińska (Białoruś, obwód brzeski). Analizie poddano ikonografię ikony na podstawie dwóch rycin autorstwa Jana Szczyrskiego. Na jednej z nich obok wizerunku Marii z Dzieciątkiem widoczny jest napis w języku cerkiewnosłowiańskim, a na drugiej – łacińskim. Przytoczono opis cudownej ikony i zawieszek wotywnych zawarty w wizytacji cerkwi z roku 1719, jak również związane z nią legendy. Omówiono kwestię czasu wywiezienia ikony z Nowego Dworu.

Biogram autora

Volha Barysenka, Uniwersytet Gdański

Absolwentka Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego, doktorantka Instytutu Historii Sztuki Gdańskiego Uniwersytetu. Pracuje nad rozprawą doktorską poświęconą cudownym obrazom maryjnym w stosunkach międzywyznaniowych na terenach dawnej Rzeczypospolitej. Autorka m.in. takich artykułów, jak: Ikony Matki Boskiej Czerniakowskiej i Machirowskiej i ich losy po rozbiorach Rzeczypospolitej; Polityka rosyjskiej Cerkwi prawosławnej wobec cudownych obrazów katolickiej proweniencji na wschodnich terenach dawnej Rzeczypospolitej w XIX w. na kilku przykładach czy Dwie wersje Pieśni historycznej…: kult ikony Matki Boskiej Ladeńskiej na tle kultu ikony Matki Boskiej Żyrowickiej.

Bibliografia

Arhiv – Архив Санкт-Петербургского Института истории России Российской академии наук. Фонд П. Доброхотова, kol. 52, op. 1, nr 341a.

Ârašèvič, A.A.– Ярашэвiч, А.А.(oprac.)(2004).Музейстаражытнабеларускай культуры. Мiнск: „Беларусь”.

Barącz, S. (1891). Cudowne obrazy Matki Najświętszej w Polsce. Lwów: Drukarnia Szczęsnego Bednarskiego.

Barsov, N.I. – Барсов, Н.И. (red.). (1868). Описание документов и дел, хранящихся в архиве Святейшего Правительствующего Синода, t. II, cz. 1. Санкт-Петербург: Санкт-Петербур: Синодальная типографияг.

Chomik, P. (2003). Kult ikon Matki Bożej w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI–XVIII wieku. Białystok: Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku.

Dimitrij Rostovskij – Димитрий Ростовский (b.d.). Диарий грешного монаха Димитрия, постриженника Киевского Кирилловского монастыря. W: Творения иже во святых отца нашего святителя Димитрия Ростовского. Санкт-Петербург: Издательство П. П., 25–27.

Êlìsêêva, T. – Єлісєєва, Т. (2010). Музей Волинської ікони. Київ: Майстер-принт.

Kempa, T. (2001). Fundacje monasterów prawosławnych w Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVII wieku. W: A. Mironowicz, U. Pawluczuk i P. Chomik (red.), Życie monastyczne w Rzeczypospolitej. Białystok: Zakład Historii Kultur Pogranicza Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, 74–102.

Kiprianovič, G.Â. – Киприанович, Г.Я. (2016). Исторический очерк православия, католичества и унии в Белоруссии и Литве с древнейшего до настоящего времени, wyd. 3. Москва: URSS Ленанд.

Knapiński, R. (2006). Nieznane grafiki z wizerunkiem Matki Bożej Częstochowskiej. W: A.S. Jabłoński i T. Siudy (red.), Zwycięstwo przychodzi przez Maryję. Materiały z sympozjum mariologiczno-maryjnego Jasna Góra, 18–19 listopada 2005 roku. Częstochowa: Polskie Towarzystwo Mariologiczne, 71–117.

Kurpik, W. (2008). Częstochowska Hodegetria. Łodź–Pelpin: Paulinianum. LVIA – Lietuvos valstybės istorijos archyve, F. 610. Ap. 3. B. 338.

Łazarz Baranowicz (1670). Żywoty Swiętych Ten Apollo Pieie Iak Ci Działali Niech Tak Kozdy [!] Dzieie. : Na Błogosławiącą Rękę Jako na Takt iaki patrząc Iasnie Przewielebnego w Bogu Ie° Mosci Oyca Łazarza Baranowicza (…). Kijów.

Nikolaj (Truskovskij) – Николай (Трусковский), archimandryta (1864). Историко-статистическое описание Минской епархии. Санкт-Петербург: Странник.

Obod, I.I. – Обод, I.I. (2009). Мая бацькавшчына. Харьков.

Poselânin, E. – Поселянин, Е. (2002). Богоматерь. Описание Ее земной жизни и чудотворных икон, в 2 кн., ks. 2. Москва: АНО Православный журнал «Отдых христианина».

Pozdeeva, I.V. – Поздеева, И.В. (1976). Вновь найденный сборник Симеона Моховикова с гравюрами Г.П. Тепчегорского. W: И.Е. Данилова (red.), Народная гравюра и фольклор в России XVII–XIX в. Материалы научной конференции ГМИИ. Москва: Советский художник, 189–192.

Ratšin, A. – Ратшин, А. (1852). Полное собрание исторических сведений о всех бывшихвдревностиинынесуществующихмонастыряхипримечательных церквах в России. Москва: Университетская типография.

Stepovik, D. – Степовик, Д. (1988). Іван Щирський. Поетичний образ в українській бароковій гравюрі. Київ: Мистецтво.

Titov, F. – Титов, Ф. (red.) (1905). Памятники Православия и русской народности в Западной России в XVII–XVIII вв., t. 1. Акты по истории заграничных монастырей Киевской епархии XVII–XVIII вв. Киев: Типография И.И. Чоколова.

Waclaw z Sułgostowa (Nowakowski, E.) (1902). O cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki Bożej: wiadomości historyczne, bibliograficzne i ikonograficzne. Kraków: W.L. Anczyc.

Zlotnikova, I.V. – Злотникова, И.В. (2011). Чудотворные иконы Брянского края и их списки. Проблемы бытования и иконографии: дис. кандидат искусствоведения: 17.00.04. На правах рукописи. Москва.

Zlotnikova, I.V. – Злотникова, И.В. (2013). Иконография Ченстоховской иконы Божией Матери в русской иконописи Нового времени. W: J. Malinowski i I. Gavrash (red.), Sztuka Europy Wschodniej, t. 1. Warszawa–Toruń: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata & Wydawnictwo Tako, 71–77.

Zverinskij, V.V. – Зверинский, В.В. (сост.). (1897). Материал для историкотопографического исследования о православных монастырях в Российской империи, t. 3. Санкт-Петербург: Типографи . В. Безобразова и К°.