Starania o powrót Wydziału Teologicznego na Uniwersytet Jagielloński w raportach członków Wydziału do prymasa Polski ks. kard. Stefana Wyszyńskiego (1956–1958)

Jacek Urban

doi:10.35765/pk.2023.430401.17

Jacek Urban Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie https://orcid.org/0000-0003-1790-2601

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.430401.17

Słowa kluczowe: Uniwersytet Jagielloński, Wydział Teologiczny, zamknięcie Wydziału, walka o ponowne otwarcie, raporty

Abstrakt

Decyzją stalinowskiej Rady Ministrów PRL 11 sierpnia 1954 r., po ponad 550 latach, Wydział Teologiczny został odłączony od Uniwersytetu Jagiellońskiego i włączony do Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. To oznaczało, że Kraków utracił prawa akademickie w teologii. Po przesileniu politycznym w październiku 1956 r. władze polityczne odcięły się od polityki ostatnich lat, od ich metod i decyzji. Wobec tego profesorowie Wydziału Teologicznego UJ pracujący w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie podjęli starania o przywrócenie Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wsparcia udzielił im prymas Polski kard. Stefan Wyszyński.

Autor omawia tytułowy temat na podstawie kilkunastu raportów księży profesorów krakowskich do prymasa Polski kard. S. Wyszyńskiego w latach 1956–1958, które są zapisem ich starań o przywrócenie Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jak miało się okazać okres tzw. odwilży politycznej szybko się zakończył, a kierownictwo komunistycznej partii rządzącej ani na chwilę nie dopuszczało myśli o powrocie Wydziału Teologicznego na Uniwersytet Jagielloński. Raporty członków byłego Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego są świadectwem ich pragnień i pełnej determinacji pracy. Autor starał się je pokazać, przedstawiając chronologicznie kolejne raporty jako etapy zmagań z systemem, w którym niemożliwe było istnienie Wydziału Teologicznego na jakimkolwiek państwowym uniwersytecie.

Biogram autora

Jacek Urban, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

Ks., profesor doktor habilitowany, historyk, badacz dziejów Kościoła krakowskiego w XIX i XX w., dyrektor Archiwum Kurii Metropolitarnej oraz Archiwum Kapituły Katedralnej na Wawelu, kanonik gremialny kapituły katedralnej na Wawelu (od 2009), dziekan Wydziału Historii i Dziedzictwa Kulturowego UPJPII w Krakowie (od 2016). Autor wielu publikacji, spośród których do najważniejszych należą: Kanonie akademickie krakowskiej kapituły katedralnej (1795–1945), Kraków 1997; Katedra na Wawelu (1795–1918), Kraków 2000; Tło polityczne dziejów Kościoła katolickiego w Europie Środkowej 1815–1914. Szkice historyczne, Kraków 2001; Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX, Kraków 2004; Katedra na Wawelu po 1918 roku, Kraków 2008; Karola Wojtyły – Jana Pawła II katedra na Wawelu, Kraków 2009; 75 lat kościoła w Dzianiszu, Kraków 2012; Święta Jadwiga Królowa, Kraków 2012; Kronika Katedry na Wawelu 1934–1982, Kraków 2016; Przywrócić pamięci. 150. rocznica urodzin księcia kardynała Adama Stefana Sapiehy (1867–1951), Przemyśl 2017; Klejnot w koronie. 650-lecie konsekracji katedry krakowskiej, Kraków 2018; Św. Jan Paweł II jako biskup krakowski, Kraków 2020; Katedra krakowska i archiwum kapitulne na Wawelu (szkice historyczne), Kraków 2023. Autor ok. stu pięćdziesięciu artykułów w publikacjach książkowych oraz czasopismach.

Bibliografia

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ), sygn. WT II 20, Protokoły posiedzeń Rady Wydziału Teologicznego UJ (1953-1954), Sprawozdanie z posiedzenia profesorów i asystentów WT UJ z 30 IX 1954 r.

Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie (AKMKr), poszyt b. sygn. pt. „Starania o powrót Wydziału Teologicznego na Uniwersytet Jagielloński”.

Archiwum Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie (AUPJP2), sygn. Sp-4, Spuścizna ks. Władysława Wichra.

Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej (AKKK), b. sygn. Spuścizna ks. Ignacego Różyckiego.

Jan Paweł II, Pielgrzymki do Ojczyzny. Przemówienia. Homilie, Wyd. „Znak”, Kraków 2005.

Czaczkowska, E. (2013). Kardynał Wyszyński. Biografia, Kraków: Wydawnictwo „Znak”.

Dudek, A., Gryz R. (2003). Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989), Kraków: Wydawnictwo „Znak”.

Kubiś, A. (2005). Papieski Wydział Teologiczny w Krakowie w latach 1954-1981, Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT.

Mandziuk, J. (1999). Dzieje Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (1954-1999), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.

Prokop, K. R. (2008). Ksiądz Tadeusz Glemma (1895-1958). Profesor i dziekan Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT.

Roszkowski, W. (1991). Najnowsza historia Polski 1918-1980, Londyn: Polonia Book Fund.

Sondel, J. (2012). Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków: Universitas.

Łatka, R. (2017). Koniec odwilży w relacjach państwo-Kościół (1957-1958) z perspektywy kard. Stefana Wyszyńskiego. W: w: M. Krzysztofiński i J. Wołczański (red.). Christus vincit. Księga dedykowana Biskupowi Edwardowi Frankowskiemu w 80. rocznicę urodzin. Kraków-Rzeszów-Stalowa Wola, Toruń, s. 313-334.

Artykuły w czasopismach z przydzielonym identyfikatorem DOI

Kubiś, A. (2008). Z dziejów usuwania teologii/Wydziałów Teologicznych z uniwersytetów. Studia Nauk Teologicznych. t. 3, 2008, s. 49-61. DOI 10.24425/snt.2008.133789.

Łuczak, W. (2015). Unieważnić „stalinowski rozbiór” Uniwersytetu Jagiellońskiego – walka o powrót oderwanych Wydziałów w latach 1956-1957. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace historyczne 142, z. 1(2015), s. 149-165. DOI 10.4467/20844069PH.15.010.3506.

Artykuł w czasopiśmie bez przydzielonego identyfikatora

Barcik, M. (2000). Próba przywrócenia Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Jagiellońskim (1956-1957). Studia Historyczne R. XLIII, 2000, z. 4 (171), s. 665-678.