August Fryderyk Moszyński, un illuminista polacco in viaggio tra Padova e Venezia
Abstrakt
Redatto in francese, il diario del viaggio attraverso Francia e Italia (1784–1786) del conte August Fryderyk Moszyński (1731–1786) – architetto, collezionista ed erudito, appassionato di arte e scienze, importante figura dell’Illuminismo polacco, collaboratore e amico del re Stanislao II Augusto – è una vera e propria miniera di informazioni per i ricercatori che si occupano del XVIII secolo. Lo scopo di questo articolo è quello di integrare o chiarire informazioni sulle ultime settimane di vita del conte trascorse a Padova e Venezia, e le circostanze della sua morte, nonché di scoprire se sia stato un promotore della cultura polacca durante il suo viaggio in Veneto. L’analisi del suo diario permette l’identificazione di elementi riguardanti reali o ipotetici legami tra la cultura della Serenissima e quella della Confederazione Polacco-Lituana, così come un confronto tra la vita politica e culturale dei due paesi. Citazioni tratte dal diario sono state rapportate ad altre fonti dell’epoca, grazie alle quali è stato possibile stabilire, tra l’altro, che Moszyński visitò Padova sulla strada per Venezia, intorno al 22 maggio 1786, e tornò in quella città per vedere la gara di cavalli a Prato della Valle il 27 giugno 1786. Documenti d’archivio conservati a Varsavia e a Venezia hanno consentito a loro volta di stabilire con certezza le circostanze della morte (luogo, data, causa) e della sepoltura (data, luogo) del viaggiatore.
Bibliografia
Biliński, P. (2006). Moszyńscy: Studium z dziejów łoniowskiej linii rodu w XIX wieku. Kraków: UJ–BJ.
Ca’ Da Mosto. (nd.). Preso da: https://www.canalgrandevenezia.it/index.php/palazzi-canal-grande/lato-destro/136-palazzo-ca-da-mosto (accesso: 07.03.2022).
Calafat, G. (2010). Splendeurs et misères d’un gentilhomme polonais. In: August Fryderyk Moszyński (1731–1786). Journal de voyages, I : La France (1784–1785), ed. G. Calafat. Paris: CNRS / Alain Baudry et Cie 2010, 15–37.
Casanova, G. (1999). Storia della mia vita (Vol. 1), ed. P.B. Bigi; transl. D.B. Bigi, M. Grasso. Roma: Grandi Tascabili Economici Newton.
Dall’Oglio, M. (1786a). [Lettera a Gaetano Ghigiotti del 5.07.1786]. In: The Central Archives of Historical Records (AGAD), the Ghigiotti Archives (496a).
Dall’Oglio, M. (1786b). [Lettera a Gaetano Ghigiotti del 12.07.1786]. In: The Central Archives of Historical Records (AGAD), the Ghigiotti Archives (496a).
Dall’Oglio, M. (1786c). [Lettera a Gaetano Ghigiotti del 19.08.1786]. In: The Central Archives of Historical Records (AGAD), the Ghigiotti Archives (496a).
Encyklopedia Teatru Polskiego (nd.). August Moszyński. In: Encyklopedia Teatru Polskiego. Preso da: http://www.encyklopediateatru.pl/osoby/79127/august-moszynski (accesso: 07.03.2022).
Gaudenzio, L. (ed.). (1958). Padova attraverso i secoli: piante, stampe, disegni. Padova: Tip. STEDIV.
Gennari, G. (1982). Notizie giornaliere di quanto avvenne specialmente in Padova dall’anno 1739 all’anno 1800. Padova: Rebellato Editore.
Ghetti, M.C. (1983). Struttura e organizzazione dell’Università di Padova dalla metà del ‘700 al 1797, Quaderni per la storia dell’Università di Padova, 16, 71–102.
Lenart, M. (2005a). Polscy podróżnicy w padewskiej bazylice św. Justyny (XVI–XX w.). Opole: Mirosław Lenart.
Lenart, M. (2005b). Il mistero della statua in Prato della Valle. Padova e il suo territorio, 20(118), 13–16.
Levantis, L. (2007). Séjourner à Venise: des auberges populaires du XVIIIe siècle aux luxueux hôtels de l’âge romantique. Cahier d’études romanes, 17: Auberges, hôtels et autres lieux d’étapes, 317–355. DOI: https://doi.org/10.4000/etudesromanes.911. Preso da: https://journals.openedition.org/etudesromanes/911#ftn26 (accesso: 07.03.2022).
Łukaszewicz, J. (2021). La Padova di August Fryderyk Moszyński. Italica Wratislaviensia, 12(1) (2021), 123–140. DOI: https://doi.org/10.15804/IW.2021.12.1.07.
Memmo, A. (1784) [Lettera a Gaetano Ghighiotti]. In: The Central Archives of Historical Records in Warsaw (AGAD), the Ghigiotti Archives (443).
Moszyński, A.F. (1970). Dziennik podróży do Francji i Włoch 1784–1786, ed. and transl. B. Zboińska-Daszyńska. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Moszyński, A.F. [1786]. Cahier VII qui contient le retour de Naples à Rome, la continuation des observations sur quelques Eglises et d’autres batiments de cette dernière ville, ainsi que le voyage de Rome à Florence et de là par Ferrare et Padoue à Venise et la description de cette ville. In: The Princes Czartoryski Library (1535 III Rkps).
Necrologio 1786, pezzo 973. In: Archivio di Stato di Venezia, fondo: Provveditori e sopraprovveditori alla santità.
Pasquali, di S. (2009). Memmo, Andrea. Dizionario Biografico degli Italiani (Vol. 73). Preso da: https://www.treccani.it/enciclopedia/andrea-memmo_(Dizionario-Biografico) (accesso: 07.03.2022).
Radicchio, V. (1786). Descrizione della general idea concepita, ed un gran parte effettuata dall’eccellentissimo signore Andrea Memmo cavaliere, e procuratori di S. Marco, quando fu per la Serenissima Repubblica di Venezia nel MDCCLXXV. e VI. Proveditor straordinario della città di Padova sul materiale del prato, che denominavasi della Valle onde renderlo utile anche per la potentissima via del Diletto a quel Popolo, ed a maggior decoro della stessa Città, a maggior intelligenza delle due grandi Incisioni, che stanno per uscire dalla Calcografia Piranesi. Roma: Antonio Fulgoni.
Registro dei morti, 1786 mar. 1 – 1794 set. 16. In: Archivio storico del Patriarcato di Venezia, fondo: Parrocchia di Santi XII Apostoli di Venezia, unità archivistica 17.
Waźbiński, Z. (2009). August Moszyński – i jego spotkania ze sztuką wenecką. In: T. Bernatowicz (ed.), Polska i Europa w dobie nowożytnej. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Juliuszowi Chrościckiemu. Warszawa: Zamek Królewski – Arx Regia, 483–496.
Wierzbicka-Michalska, K. (1977). Moszyński h. Nałęcz August Fryderyk. In: E. Rostworowski (ed.), Polski słownik biograficzny, t. 22. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 11.
Wierzbicka-Michalska, K. (nd.). Moszyński h. Nałęcz August Fryderyk. In: Polski słownik biograficzny. Preso da: https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/august-fryderyk-moszynski-h-nalecz (accesso: 07.03.2022).
Wyrzykowska, M. (2012). Percepcja barokowych dzieł sztuki w XVIII wieku w świetle ‘Dziennika podróży do Francji i Włoch w latach 1784–1786’ Augusta Moszyńskiego. Quart, 1, 19–43.
Copyright (c) 2023 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
