Lektura immersyjna e-literatury

Bogusława Bodzioch-Bryła

doi:10.35765/pk.2023.4203.07

Bogusława Bodzioch-Bryła Akademia Ignatianum w Krakowie https://orcid.org/0000-0003-2453-8350

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.4203.07

Słowa kluczowe: e-literatura, lektura immersyjna, flow, konwergencja mediów, literatura a nowe media

Abstrakt

Tekst przybliża związki między stosowaną przez twórców e-literatury strategią przepływu (flow) a immersyjnością utworu. Kategoria flow odnosi się do dzieł procesualnych, stwarzających wrażenie stopniowego bądź dynamicznego „płynięcia” po ekranie oraz płynnego przeobrażania się. Celem jej stosowania zwykle jest konstruowanie warstwy ikonicznej lub budowanie dynamiki ścieżki e-utworu. Immersyjność zaś to wytwarzająca się pomiędzy odbiorcą-interaktorem a e-utworem chęć/zgoda na podtrzymywanie w świadomości wrażenia przebywania (percepcyjnego i interpretacyjnego zanurzenia i zaangażowania) we wnętrzu innej, wirtualnej rzeczywistości. Najsilniejsze wrażenie immersji gwarantują utwory realizowane z wykorzystaniem środowiska CAVE (jaskini wirtualnej), choć immersja możliwa jest również w przypadku e-literatury mniej zaawansowanej technologicznie, poziomy lektury immersyjnej wynikają bowiem z łączenia przez twórców w rozmaitych konfiguracjach elementów takich jak: uprzestrzennienie, warstwa kolorystyczno-graficzna eksponująca procesualność lub efekt głębi, warstwa brzmieniowa, nakłanianie odbiorcy do wejścia w rolę interaktora itp. Badacze na immersyjność e-literatury spoglądają jako na artystyczną manifestację sprzeciwu wobec postawy chłodnego eksperckiego dystansu, dominującego w dwudziestowiecznym historyczno- i krytycznoliterackim dyskursie uniwersyteckim. Immersję postrzegać więc można jako rodzaj „mostu” gwarantującego zaangażowanie w lekturę, szansę odzyskania utraconego zaangażowania odbiorczego.

Biogram autora

Bogusława Bodzioch-Bryła, Akademia Ignatianum w Krakowie

Profesor w Akademii Ignatianum w Krakowie (Wydział Filozoficzny, Instytut Kulturoznawstwa i Dziennikarstwa), autorka monografii: Opisać skórę oceanu... Mozaiki pamięci Adama Zagajewskiego (2022); Sploty: przepływy, architek(s)tury, hybrydy. Polska e-poezja w dobie procesualności i konwergencji (2019); Z nowymi mediami w kulturze i o kulturze. Scenariusze zajęć edukacji medialnej dla nauczycieli (2015); Ku ciału post-ludzkiemu... Poezja polska po 1989 roku wobec nowych mediów i nowej rzeczywistości (2011; 2006), Kapłan Biblioteki. O poetyckiej i eseistycznej twórczości Adama Zagajewskiego (2009); współautor książek: Przepływy, protezy, przedłużenia... Przemiany kultury polskiej pod wpływem nowych mediów po 1989 roku (2016); Literatura i nowe media. Homo irretitus w kulturze literackiej XX/XXI wieku (2014, 2015), Nowy leksykon szkolny (2005), Leksykon wiedzy szkolnej (2008) oraz monografii zbiorowych. Pisała m.in. dla „Tekstów Drugich”, „Zagadnień Rodzajów Literackich”, „Studiów Medioznawczych”, „Kultury-Mediów-Teologii”, „Perspektyw Kultury”, „Horyzontów Wychowania”, „Studia de Cultura”, „Studia Historicolitteraria”, „Episteme” i „Śląska”. Członek Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego oraz Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Zainteresowania badawcze: opis zderzenia literatury i nowych mediów w szerokiej perspektywie kulturoznawczej, sztuka interaktywna, współczesna reklama i dziennikarstwo.

Bibliografia

Bodzioch-Bryła, B. (2019). Sploty: przepływy, architek(s)tury, hybrydy. Polska e-poezja w dobie procesualności i konwergencji. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, Wydawnictwo WAM.

Fajfer, Z. (2013). Powieki. Szczecin, Bezrzecze: Wydawnictwo Forma.

Fajfer, Z. (2015). Widok z głębokiej wieży. Szczecin, Bezrzecze: Wydawnictwo Forma.

Ghiragossian, D.; online: https://directory.eliterature.org/individual-work/3787 (dostęp: 14.05.2021).

Giełżyńska, K. C()n Du It, https://vimeo.com/44718481 (dostęp: 12.02.2023).

Hiperteksty. Rozmowa z Zenonem Fajferem. (2018) W: P. Marecki (red.), Gatunki cyfrowe. Instrukcja obsługi. Kraków: Wydawnictwo UJ, 116-119.

http://archiwum.nina.gov.pl/film/chmura-znacznikow-1 (dostęp: 20.12.2018);

http://collection.eliterature.org/2/works/jacobs_semantic_disturbances/project/info.html (dostęp: 20.12.2018).

http://collection.eliterature.org/2/works/michel_ah.html (dostęp: 20.12.2018);

http://www.slippingglimpse.org/ (dostęp: 10.10.2018);

https://directory.eliterature.org/individual-work/3787 (dostęp: 14.05.2021).

https://issuu.com/kokazone/docs/archetyptura_-_estetyka_qr_kodu_kat (dostęp: 10.05.2023);

https://vimeo.com/9417544 (dostęp: 30.01.2022).

https://www.youtube.com/watch?v=CvWh2xBbwrE (dostęp: 10.03.2018); https://www.youtube.com/watch?v=WOwF5KD5BV4 (dostęp: 11.05.2021).

https://www.youtube.com/watch?v=CvWh2xBbwrE (dostęp: 10.03.2023);

https://www.youtube.com/watch?v=L799TQ3qsMw (dostęp: 20.05.2023).

Klejsa, K. (2001). Czy naprawdę trzeba grać, żeby wygrać? O fenomenie gier komputerowych W: E. Nurczyńska-Fidelska (red.), W świecie mediów. Kraków: Wydawnictwo Rabid.

Lefer, K., Kwartet na cztery fale, http://techsty.art.pl/magazyn/magazyn5/lefer/ kwartet.html (dostęp: 19.01.2019).

Literatura a nowe media. Rozmowa redakcyjna prowadzona przez Annę Pochłódkę z udziałem Anny Łebkowskiej, Krzysztofa Uniłowskiego, Krystyny Wilkoszewskiej (2010). Dekada Literacka, nr 1-2, 239 240, http://www.dekadaliteracka. com.pl/?id=4928 (dostęp: 20.06.2018).

Marecki P, Wąwóz (Taroko), http://collection.eliterature.org/3/work.html?work= wawoz-taroko (dostęp: 17.01.2019).

Pawlicka, U. (2012). (Polska) poezja cybernetyczna. Konteksty i charakterystyka. Kraków: Korporacja HaArt.

Pisarski, M., CAVE – jaskinia wirtualna, http://techsty.art.pl/hipertekst/cyberprzestrzen/CAVE.htm http://techsty.art.pl/hipertekst/cyberprzestrzen/CAVE. htm (dostęp: 03.05.2023).

Rozmowa Konrada Wojtyły z Zenonem Fajferem, http://radioszczecin.pl/172,1711,powieki-zenona-fajfera-rozmowa&sp=109 (audycja radiowa, dostęp: 20.02.2018).

Szczęsna, E. (2018). Cyfrowa semiopoetyka. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.

Wójtowicz, E. (2011). Intermedialne synestezje – sztuka mediów elektronicznych między obrazem, tekstem a kodem W: E. Wilk, M. Górska-Olesińska (red.), Od liberatury do e-literatury. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 149-156.