Samokształcenie, literatura i spiski
Kultura studencka w Krakowie drugiej połowy XIX wieku
Abstrakt
Artykuł ukazuje kulturę studencką w Krakowie w drugiej połowie XIX w. jako zjawisko uwarunkowane politycznie i społecznie. Autorka przedstawia działalność przedstawicieli pokolenia zaliczanego przez badaczy do grona przedburzowców galicyjskich – formacji intelektualnej, która jeszcze przed powstaniem styczniowym, w schyłkowej fazie romantyzmu zapowiadała pojawienie się na ziemiach polskich tendencji pozytywistycznych. W drugiej połowie XIX w. młodzież akademicka podejmuje próby samoorganizowania się. Powołuje do istnienia organizacje, stowarzyszenia i koła (formalne i nieformalne) o charakterze samopomocowym, które zakładają wzajemną troskę członków o swój rozwój intelektualny i naukowy, udział w życiu kulturalno-społecznym miasta i pomoc socjalną dla najuboższych. W okresie przed powstaniem styczniowym w kręgach studenckich nasilają się nastroje patriotyczne. Młodzież krakowska bierze udział w demonstracjach patriotycznych i konspiracji, a także bezpośrednio w walce. Jedną z takich grup zorientowanych samokształceniowo jest „pracownia Filippiego”, działająca w Krakowie u początku lat 60. XIX w., której członkami byli m.in. Michał Bałucki, Adam Bełcikowski, Józef Szujski, Jan Matejko i Tadeusz Wojciechowski.
Bibliografia
Bałucki, M. (1897). Z moich wspomnień. Przegląd Literacki, nr 24, 1-3.
Budrewicz, T., Stachura-Lupa. R. (2019). Kraków literacki w XIX wieku. Szkice. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Buszko, J. (1963). Społeczno-polityczne oblicze Uniwersytetu Jagiellońskiego w dobie autonomii galicyjskiej (1869-1914), Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Chłędowski, K. (1957). Pamiętniki, t. I: Galicja (1843-1880), wyd. 2 uzupeł., do druku przygotował, wstępem i przypisami opatrzył A. Knot. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Czesak, A. (2021). Jan Kanty Turski (1833–1870) – krakowianin, poeta. Przypomnienie. Rocznik Biblioteki Kraków, 405-421.
Część literacko-artystyczna. Ira Aldridge. Życiorys. (1854). Czas 1854, nr 252, 1-2.
Dębicki, L. (1896). Trzy pokolenia w Krakowie. Kraków: w Drukarni „Czasu” Fr. Kluczyckiego i Sp.
Estreicherówna, M. (1968). Życie towarzyskie i obyczajowe Krakowa w latach 1848-1863, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Got, J. (1984). Teatr austriacki w Krakowie w latach 1853-1865, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Gracz-Chmura. E. (2013). Literatura romantyczna w Krakowie (1827-1863). Zarys monograficzny, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Kijas, J. (1966). Dzieje Katedry Historii Literatury Polskiej UJ w okresie Stanisława Tarnowskiego (1871-1909). W: T. Ulewicz (red.), Dzieje Katedry Historii Literatury Polskiej w Uniwersytecie Jagiellońskim. Zarys monograficzny, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 111-163.
Köhler, P. (2006). Koło Przyrodników Studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego. 130 lat tradycji (1873-2003). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kronika Uniwersytetu Jagiellońskiego od r. 1864 do r. 1887 i obraz jego stanu dzisiejszego wraz z rzeczą o rektorach od czasów najdawniejszych. Wydanie Senatu akademickiego na pamiątkę otwarcia Collegium Novum. (1887). Kraków: z Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Krzyżanowski, M. (1964). Wspomnienia księgarza, W: W. Bodnicki [et al.] (red.), Kopiec wspomnień, wyd. 2, rozsz., Kraków: Wydawnictwo Literackie, 129-176.
Maciejewski, J. (1971). Przedburzowcy. Z problematyki przełomu między romantyzmem a pozytywizmem. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Miśko, D. (1891). Historia założenia i rozwoju Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczniów Uniwersytetu Jagiellońskiego w 25. rocznicę jubileuszową. Kraków: Nakładem Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczniów Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Myśliński, J. (1964). Czytelnia Akademicka i Ognisko, W: C. Bobińska (red.), Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego od Oświecenia do połowy XX w. t. I, Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 165-191.
Pieniążek, C. (1888). Michał Bałucki – szkic literacki. Poznań: Drukarnia Kuriera Poznańskiego
Rozwiązanie Czytelni Akademickiej w Krakowie. (1890). Kurier Lwowski, nr 50, 1.
Tokarz, W. (1914). Kraków w początkach powstania styczniowego i wyprawa na Miechów, t. 1-2, Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków.
Turski, J. K. (1865). Wielkie początki. Powieść w dwóch częściach, złożona z obrazków i wspomnień krakowskich, cz. 1-2. Lwów: Nakład Karola Wilda.
Tyrowicz, M. (1968). Kraków od Wiosny Ludów do nocy styczniowej 1848-1864. W: J. Bieniarzówna (red.), Szkice z dziejów Krakowa: od czasów najdawniejszych do pierwszej wojny światowej. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 309-351.
Zgórniak, M. (1964). Młodzież akademicka Uniwersytetu Jagiellońskiego wobec wydarzeń politycznych lat 1846-1866. W: C. Bobińska (red.), Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego od Oświecenia do połowy XX w., t. I. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 134-140.
Zgórniak, M. (2022). Józef Łuszczkiewicz w Czytelni Akademickiej. W: A. Dworzak, A. Betlej (red.) Praxis sine theoria. Księga pamiątkowa poświęcona pamięci Adama Małkiewicza: w 140-lecie powstania pierwszej katedry historii sztuki na ziemiach polskich. Kraków: Wydawnictwo Attyka, 91-101.
Copyright (c) 2024 Perspektywy Kultury
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
