Transhumanizm, ulepszanie człowieka i opcja afirmatywna na rzecz osób z niepełnosprawnościami

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2025.4801.21
Słowa kluczowe: transhumanizm, ulepszanie, opcja afirmatywna, niepełnosprawność, bioetyka, etyka, wolność morfologiczna, biopolityka

Abstrakt

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na kwestię sprawiedliwego stosowania technik transhumanistycznych względem osób z niepełnosprawnościami. W artykule przedstawiono definicje niepełnosprawności, przedyskutowano pojęcie ulepszania w odniesieniu do osób niepełnosprawnych oraz zaproponowano opcję afirmatywną na rzecz osób z niepełnosprawnościami. W badaniu posłużono się metodami analizy tekstów filozoficznych i dokumentów prawnych. Zostało uzasadnione, że konieczna jest promocja i wdrażanie akcji afirmatywnej na rzecz osób ze szczególnymi potrzebami. Ramą teoretyczną dla tych działań może być opcja umiarkowanego human enhacement, która zatrzymuje się w stosowaniu techniki ulepszania na mniejszym lub większym stopniu hybrydyzacji osób niepełnosprawnych. Ulepszone osoby z niepełnosprawnościami byłoby istotami hybrydowymi. Sformułowano postulat, że państwo powinno finansowo i administracyjnie wspierać dostępność osób z niepełnosprawnościami do technik human enhacement, także tych, które wykraczają poza „typowe” zdolności ludzkie.

Biogramy autorów

Jarosław Kucharski, Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

Filozof, trener, coach. Badawczo zajmuje się etyką, w szczególności etyką stosowaną, taką jak etyka przywództwa, etyczne znacznie zgody czy też etyka zawodowa. Pracuje w Katedrze Etyki Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie. Prowadzi szkolenia z przywództwa, społecznej odpowiedzialności biznesu, negocjacji, komunikacji oraz umiejętności managerskich. W obrębie coachingu prowadzi coaching liderów, coaching innowacji oraz coaching charakteru.

Piotr Duchliński, Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

Pracownik naukowo-dydaktyczny w Instytucie Filozofii oraz w Szkole Doktorskiej Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie. Etyk, certyfikowany coach, trener kompetencji miękkich, konsultant ds. dostępności. Prowadzi badania w zakresie metodologii nauk humanistycznych, epistemologii, etyki ogólnej i aksjologii, metodologii coachingu, filozoficznych i psychologicznych podstaw coachingu oraz filozofii chrześcijańskiej w Polsce. Aktualne zainteresowania dotyczą problematyki wieloaspektowego rozwoju osobowego i praktycznego wykorzystywania narzędzi coachingowych w różnych obszarach wsparcia rozwojowego. Prowadzi warsztaty coachingowe w aspekcie dydaktyczno – naukowym i rozwojowym, konsultacje w zakresie problematyki dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami.

Bibliografia

Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, Europejskie Ankietowe Badanie Zdrowia 2014, https://niepelnosprawni.gov.pl/index.php?c=page&id=78&print=1 (dostęp 09.06.2022)

Comporesi, S (2008), Oscar Pistorius, enhancement and post-humans, Journal Medicine Ethic, Sep;34(9):639. doi: 10.1136/jme.2008.026674.

Fullenwider, R, (2018), "Affirmative Action", The Stanford Encyclopaedia of Philosophy (Summer 2018 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/affirmative-action/>. (dostęp 10.06.2022)

Gałecki, S ( 2018), Ulepszanie czy przekraczanie natury? O różnicy między enhacement a transhumanizmem, w. G. Hołub, P. Duchliński (red.) Ulepszanie człowieka. Perspektywa filozoficzna, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, Kraków, (143-167), s. 150

Gąciarz, B, ( 2014),Model społeczny niepełnosprawności jako podstawa zmian w polityce społecznej, w. B. Gąciarz, S. Rudnicki (red.) Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej, wyd. AGH Kraków, s. 17-18.

Giełda, M , ( 2015) Pojęcie niepełnosprawności, w M. Giełda, R. Raszewska-Skałecka (red.) Prawno-administracyjne aspekty sytuacji osób niepełnosprawnych w Polsce, Wrocław (17-32), s. 21.

Hall, M, (2017), The Bioethics of Enhancement Transhumanism, Disability, and Biopolitics, Published by Lexington Books.

Hilvoorde V, I, & Landeweerd, L, (2010), Enhancing disabilities: transhumanism under the veil of inclusion? Disability and Rehabilitation, 32(26), s. 2222–2227

Jendrzejewski R, (brak daty), Ile jest osób niepełnosprawnych w Polsce?, https://www.gov.pl/web/popcwsparcie/ile-jest-osob-z-niepelnosprawnosciami-w-polsce (dostęp 9.06.20222)

Poczobut, R, (2021), Ulepszanie procesów poznawczych za pomocą artefaktów, w: P. Duchliński, G. Hołub, (red.) Ulepszanie poznawcze człowieka perspektywa filozoficzna, Wyd. Akademia Ignatianum w Krakowie, s. 145-165.

Rawls J., 2009 Teoria sprawiedliwości, przeł. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, PWN Warszawa

Skóra, M ( 2020). Ewolucja pojęcia niepełnosprawności na gruncie prawa polskiego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego Seria Prawnicza Prawo 30, http://dx.doi.org/10.15584/znurprawo.2020.30.16, (246-253), s. 251.

Ustawa z dn. 19 lipca 2019 o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, Dziennik Ustaw 2019 poz 1696, s. 1 https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20190001696/T/D20191696L.pdf (dostęp 9.06.2022)

Uzasadnienie Ustawy z dn. 19 lipca 2019 o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/82729/uzasadnienie_do_ustawy_19lipca2019.pdf (dostęp 9.06.2022) s.1

Veit, W (2018), Cognitive Enhancement and the Threat of Inequality, Journal of Cognitive Enhancement, 2 s. 404–410

Wilmowska A, ( brak daty) hasło: „niepełnosprawność” w Słownik Języka Polskiego PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/niepelnosprawnosc;3947453.html#prettyPhoto (dostęp 30.11.2023)

Opublikowane
2025-03-30
Jak cytować
[1]
Kucharski, J. i Duchliński, P. 2025. Transhumanizm, ulepszanie człowieka i opcja afirmatywna na rzecz osób z niepełnosprawnościami. Perspektywy Kultury. 48, 1 (mar. 2025), 345-370. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2025.4801.21.
Numer
Tom 48 Nr 1 (2025): O problemach z Tytusem: komiksowe reprezentacje polskiej rzeczywistości społecznej i kulturowej
Dział
Varia

Copyright (c) 2025 Perspektywy Kultury

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.