Filmy dokumentalne a postawy młodzieży

Kultura historyczna w rzeczywistości hybrydalnej

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.4203.12
Słowa kluczowe: filmy dokumentalne, historia II wojny światowej, muzeum realne i wirtualne

Abstrakt

Przedmiotem badania jest społeczne funkcjonowanie filmów dokumentalnych o II wojnie światowej, zrealizowanych przez Centralne Muzeum Jeńców Wojennych z siedzibą w Opolu i Łambinowicach – forma wirtualnego przedstawienia dziejów oraz instytucji muzeum historycznego mieszczącego się w miejscu pamięci, gdzie zachowane są tereny niemieckich obozów jenieckich, nekropolie, muzealia i archiwalia. Wybrane filmy krótkometrażowe zostały zaprezentowane licealistom w trakcie eksperymentu socjologicznego, obejmującego badanie recepcji filmów oraz kompetencji artystycznej i historycznej uczniów. Analiza komunikacji artystycznej dotycząca dzieł sztuki oraz twórców i odbiorców jest osadzona w szerszym kontekście historycznym (realia II wojny światowej), artystycznym (charakterystyka filmów dokumentalnych), a także społecznym (rodziny, szkoły, muzeów, mass mediów, Internetu), decydującym o transmisji kultury, edukacji, wychowaniu, socjalizacji.

Biogramy autorów

Ewelina Wejbert-Wąsiewicz, Uniwersytet Łódzki

Socjolog, zatrudniona w Katedrze Socjologii Sztuki w Instytucie Socjologii na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. Jej zainteresowania naukowe dotyczą socjologii sztuki i kultury, socjologii filmu, socjologii artystów i artystek, tabu społeczno-kulturowego, w tym tematyki starości i aborcji. Autorka kilkudziesięciu artykułów naukowych i trzech autorskich monografii: Bez retuszu czy po liftingu: obrazy starości i aborcji w filmie (2017); Aborcja w dyskursie publicznym (2011); Aborcja – między ideologią a doświadczeniem indywidualnym (2010).

Anna Matuchniak-Mystkowska, Uniwersytet Łódzki

Profesor socjologii, wieloletni kierownik Katedry Socjologii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego – zajmuje się socjologią kultury i sztuki, socjologią historyczną, socjologią francuską, ruchami społecznymi, instytucjami kultury i publicznością. Jest autorką wielu artykułów, rozdziałów w monografiach i kilku książek: Zarys socjologii sztuki Pierre’a Bourdieu (2010), Za drutami oflagów. Studium socjologiczne (2014), Za drutami oflagów. Jeniec wojenny 613X/A (2016), Sport jeniecki w Oflagach II B Arnswalde, II C Woldenberg, II D Gross Born. Analiza socjologiczna (2021).

Bibliografia

Aumont, J. i Marie, M. (2012). Analiza filmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bańkowski, A. i Grabowski, S. (1999). Semafor 1947–1997. Łódź: Studio Filmowe Se-ma-for.

Czyżewski, S. (2007). Dokument kreacyjny – gatunek paradoksalny. Pozy-skano z: https://edukacjafilmowa.pl/dokument-kreacyjny-gatunek-paradoksalny/ (dostęp: 10.06.2023).

Dondziarz, M., Jajko, K. i Sowiński, E (2018). Elementarz Wytwórni Fil-mów Oświatowych. Łódź: WFO.

Hendrykowska, M. (2014). Historia polskiego filmu dokumentalnego (1896–1944). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Hendrykowski, M. (2018). Dokument po wojnie. Lata 1945–1955. W: M. Hendrykowska (red.), Historia polskiego filmu dokumentalnego (1945–2014). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Jaskuła, S. (2022). Rzeczywistość hybrydalna. W: L. Korporowicz, A. Knap-Stefaniuk, Ł. Burkiewicz (red.), Słowniki społeczne. Studia kul-turowe. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie.

Jazdon, M. (2009). Kino Kazimierza Karabasza. Poznań: Wydawnictwo UAM.

Kłoskowska, A. (1972). Społeczne ramy kultury. Warszawa: PWN.

Kłoskowska, A. (1976). Potoczny odbiór literatury na przykładzie utworów Żeromskiego. Pa- miętnik Literacki, nr 67/1, 65–91.

Kłoskowska, A. (1983). Socjologia kultury. Warszawa: PWN.

Kopczyński, K. (2019). Kreatywny punkt widzenia w polskim filmie doku-mentalnym (2008–2018). Kultura i Edukacja, nr 3, 124–139.

Korporowicz, L. (2022). Kompetencje komunikacyjne, kulturowe, dialog międzykulturowy. W: W: L. Korporowicz, A. Knap-Stefaniuk, Ł. Burkiewicz (red.), Słowniki społeczne. Studia kulturowe. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie

Lubelski, T. (2005). Współczesny polski film dokumentalny. Pozyskano z: https://culture.pl/pl/artykul/wspolczesny-polski-film-dokumentalny (dostęp: 15.06.2023).

Matuchniak-Krasuska, A. (1984). O interpretacji obrazu. Socjologiczne studium recepcji malarstwa. Kultura i Społeczeństwo, nr 2, 191–210.

Matuchniak-Krasuska, A. (2010). Zarys socjologii sztuki Pierre’a Bourdieu. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Matuchniak-Krasucka, A. (2014). Za drutami oflagów. Studium socjolo-giczne. Opole: CMJW. Matuchniak-Krasucka, A. (2016). Za drutami oflagów. Jeniec wojenny 613 X/A. Opole: CMJW.

Matuchniak-Mystkowska A., Mystkowski, J., Stanek, P. (oprac.) (2018). Niewola i nadzieja. Korespondencja wojenna Andrzeja i Krystyny Mystkowskich. Opole: CMJW.

Matuchniak-Mystkowska, A. (2021). Sport jeniecki w Oflagach II B Arns-walde, II C Woldenberg, II D Gross Born. Analiza socjologiczna. Łódź: WUŁ.

Matuchniak-Mystkowska, A. (2023). Miejsca, ludzie, zdarzenia – wielka historia i społeczność lokalna. Perspektywy Kultury, 40, 125–143.

Matuszewski, B. (1975). Nowe źródło historii. W: J. Bocheńska (red.), Polska myśl filmowa. Antologia tekstów z lat 1896–1939. Wrocław: Ossolineum, 12–18.

Morawski, S. (1977). Kultura filmowa młodzieży. Warszawa: Wydawnic-two COK.

Ossowski, S. (1966). U podstaw estetyki. Dzieła, t. I. Warszawa: PWN.

Ossowski, S. (1967). Konflikty niewspółmiernych skal wartości. Dzieła, t. III. Warszawa: PWN.

Ossowski, S. (1984). O ojczyźnie i narodzie. Warszawa: PWN.

Oziemska, T. i Drecka-Wojtyczka E. (2000). Oświatówka – 55 lat przygód z filmem krótkim. Łódź: WFO.

Podsiadło, M. (2013). Autobiografizm filmowy jako ślad podmiotowej egzystencji. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Nau-kowych Universitas.

Staszczyszyn, B. (2022). Wyrwane z niepamięci – polskie dokumenty fo-und footage. Pozyskano z: https://culture.pl/pl/artykul/wyrwane-z-niepamieci-polskie-dokumenty-found-footage (dostęp: 15.06.2023)

Sułkowski, B. (1972). Powieść i czytelnicy. Społeczne uwarunkowanie zjawisk odbioru. Warszawa: PWN.

Sułkowski, B. (2011). „Społeczne ramy kultury” czterdzieści lat później. Pięć modeli komunikacji kulturowej. Kultura i Społeczeństwo, 2–3 (55).

Szczepański, T. i Kozubek, M. (red.) (2016). Polski film dokumentalny w XXI wieku. Łódź: Wydawnictwo PWSFTViT i Wydawnictwo UŁ.

Szczurowski, M. (red.) (2004). Dokument filmowy i telewizyjny. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Wallis, M. (1983). Sztuki i znaki. Pisma semiotyczne. Warszawa: PIW.

Wejbert-Wąsiewicz, E. (2018). Socjologiczne widzenie filmu i kina. Arty-kulacje i praktyki w polu socjologii filmu i kina. Przegląd Socjologiczny, 67, 141–169.

Wejbert-Wąsiewicz, E. (2019). Łódzka szkoła socjologii kultury. Od badań odbioru sztuk werbalnych do sztuk wizualnych. Kultura i Społeczeństwo, 3, 75–92.

Wejbert-Wąsiewicz, E. (2020). Wybrane problemy pracy kobiet w branży filmowej. W: I. Desperak i M. Krogulec (red.), Miasto pracujących ko-biet. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 137–152.

Zawiśliński, S. i Wijata, T. (red.) (2013). Fabryka snów. Łódź: TOYA.

Znaniecki, F. (1973). Socjologia wychowania. Warszawa: PWN.

Znaniecki, F. (1990). Współczesne narody. Warszawa: PWN.

Szkatułka z oflagu (2021), V. Rezler-Wasielewska, S. Mielnik.

Portret z niewoli (2022), V. Rezler-Wasielewska, S. Mielnik.

Tatusiu, kiedy wrócisz? Polskie rodziny w latach II wojny światowej (2020), R. Kobylarz-Buła.

Rotmistrz Witold Pilecki (1901-1948), (2020), P. Stanek.

Kocham, do zobaczenia! Miłość czasu niewoli (2022), A. Czerner i K. Weber.

Za drzwiami Galerii Uffizi (2021), reż. C. Belz, E. Sánchez Lansch.

Dzień w Muzeum Orsay (2017), reż. B. Ulmer.

Innocence of Memmories (2016), reż. G. Gee , wyprodukowany przez katowicki oddział TVP.

Luwr więcej niż muzeum (2020), reż. P. Legrand.

Muzeum Ofiar Komunizmu w Waszyngtonie (2022), produkcja Polska Fundacja Narodowa.

Panie na zamku (2018), reż. W. Walkiewicz.

Tajemnice wielkiego muzeum (2014), reż. J. Holzhausen.

lat Muzeum Śląskiego (2019), scenariusz i realizacja M. Dufek.

Muzeum Drugiej Wojny Światowej (zbiór filmów), https://www.youtube.com/@Muzeum2wojny (dostęp: 01.06.2023).

Muzeum Powstania Warszawskiego (zbiór filmów), https://www.youtube.com/@1944pl (dostęp: 01.06.2023).

Muzeum Wojska Polskiego, http://www.muzeumwp.pl/video/ (dostęp: 01.06.2023).

Polscy sprawiedliwi/Portal Muzeum POLIN, https://www.youtube.com/@PolscySprawiedliwi (dostęp: 01.06.2023).

Wikipedia, hasło: Polska Kronika Filmowa, https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Kronika_Filmowa (dostęp: 20.06.2023).

Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, http://www.wfdif.pl/pl (dostęp: 20.06.2023).

Wytwórnia Filmów Oświatowych, https://www.wfo.com.pl/ (dostęp: 01.06.2023).

Perspektywy Kultury
Opublikowane
2023-08-17
Jak cytować
[1]
Wejbert-Wąsiewicz, E. i Matuchniak-Mystkowska, A. 2023. Filmy dokumentalne a postawy młodzieży: Kultura historyczna w rzeczywistości hybrydalnej. Perspektywy Kultury. 42, 3 (sie. 2023), 143-164. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2023.4203.12.
Numer
Tom 42 Nr 3 (2023): Kultura (w) rzeczywistości hybrydalnej
Dział
Kultura (w) rzeczywistości hybrydalnej

Copyright (c) 2023 Perspektywy Kultury

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.