Filmy dokumentalne a postawy młodzieży

Kultura historyczna w rzeczywistości hybrydalnej

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.4203.12
Słowa kluczowe: filmy dokumentalne, historia II wojny światowej, muzeum realne i wirtualne

Abstrakt

Przedmiotem badania jest społeczne funkcjonowanie filmów dokumentalnych o II wojnie światowej, zrealizowanych przez Centralne Muzeum Jeńców Wojennych z siedzibą w Opolu i Łambinowicach – forma wirtualnego przedstawienia dziejów oraz instytucji muzeum historycznego mieszczącego się w miejscu pamięci, gdzie zachowane są tereny niemieckich obozów jenieckich, nekropolie, muzealia i archiwalia. Wybrane filmy krótkometrażowe zostały zaprezentowane licealistom w trakcie eksperymentu socjologicznego, obejmującego badanie recepcji filmów oraz kompetencji artystycznej i historycznej uczniów. Analiza komunikacji artystycznej dotycząca dzieł sztuki oraz twórców i odbiorców jest osadzona w szerszym kontekście historycznym (realia II wojny światowej), artystycznym (charakterystyka filmów dokumentalnych), a także społecznym (rodziny, szkoły, muzeów, mass mediów, Internetu), decydującym o transmisji kultury, edukacji, wychowaniu, socjalizacji.

Biogramy autorów

Ewelina Wejbert-Wąsiewicz, Uniwersytet Łódzki

Socjolog, zatrudniona w Katedrze Socjologii Sztuki w Instytucie Socjologii na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. Jej zainteresowania naukowe dotyczą socjologii sztuki i kultury, socjologii filmu, socjologii artystów i artystek, tabu społeczno-kulturowego, w tym tematyki starości i aborcji. Autorka kilkudziesięciu artykułów naukowych i trzech autorskich monografii: Bez retuszu czy po liftingu: obrazy starości i aborcji w filmie (2017); Aborcja w dyskursie publicznym (2011); Aborcja – między ideologią a doświadczeniem indywidualnym (2010).

Anna Matuchniak-Mystkowska, Uniwersytet Łódzki

Profesor socjologii, wieloletni kierownik Katedry Socjologii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego – zajmuje się socjologią kultury i sztuki, socjologią historyczną, socjologią francuską, ruchami społecznymi, instytucjami kultury i publicznością. Jest autorką wielu artykułów, rozdziałów w monografiach i kilku książek: Zarys socjologii sztuki Pierre’a Bourdieu (2010), Za drutami oflagów. Studium socjologiczne (2014), Za drutami oflagów. Jeniec wojenny 613X/A (2016), Sport jeniecki w Oflagach II B Arnswalde, II C Woldenberg, II D Gross Born. Analiza socjologiczna (2021).

Bibliografia

Aumont, J. i Marie, M. (2012). Analiza filmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bańkowski, A. i Grabowski, S. (1999). Semafor 1947–1997. Łódź: Studio Filmowe Se-ma-for.

Czyżewski, S. (2007). Dokument kreacyjny – gatunek paradoksalny. Pozy-skano z: https://edukacjafilmowa.pl/dokument-kreacyjny-gatunek-paradoksalny/ (dostęp: 10.06.2023).

Dondziarz, M., Jajko, K. i Sowiński, E (2018). Elementarz Wytwórni Fil-mów Oświatowych. Łódź: WFO.

Hendrykowska, M. (2014). Historia polskiego filmu dokumentalnego (1896–1944). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Hendrykowski, M. (2018). Dokument po wojnie. Lata 1945–1955. W: M. Hendrykowska (red.), Historia polskiego filmu dokumentalnego (1945–2014). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Jaskuła, S. (2022). Rzeczywistość hybrydalna. W: L. Korporowicz, A. Knap-Stefaniuk, Ł. Burkiewicz (red.), Słowniki społeczne. Studia kul-turowe. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie.

Jazdon, M. (2009). Kino Kazimierza Karabasza. Poznań: Wydawnictwo UAM.

Kłoskowska, A. (1972). Społeczne ramy kultury. Warszawa: PWN.

Kłoskowska, A. (1976). Potoczny odbiór literatury na przykładzie utworów Żeromskiego. Pa- miętnik Literacki, nr 67/1, 65–91.

Kłoskowska, A. (1983). Socjologia kultury. Warszawa: PWN.

Kopczyński, K. (2019). Kreatywny punkt widzenia w polskim filmie doku-mentalnym (2008–2018). Kultura i Edukacja, nr 3, 124–139.

Korporowicz, L. (2022). Kompetencje komunikacyjne, kulturowe, dialog międzykulturowy. W: W: L. Korporowicz, A. Knap-Stefaniuk, Ł. Burkiewicz (red.), Słowniki społeczne. Studia kulturowe. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie

Lubelski, T. (2005). Współczesny polski film dokumentalny. Pozyskano z: https://culture.pl/pl/artykul/wspolczesny-polski-film-dokumentalny (dostęp: 15.06.2023).

Matuchniak-Krasuska, A. (1984). O interpretacji obrazu. Socjologiczne studium recepcji malarstwa. Kultura i Społeczeństwo, nr 2, 191–210.

Matuchniak-Krasuska, A. (2010). Zarys socjologii sztuki Pierre’a Bourdieu. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Matuchniak-Krasucka, A. (2014). Za drutami oflagów. Studium socjolo-giczne. Opole: CMJW. Matuchniak-Krasucka, A. (2016). Za drutami oflagów. Jeniec wojenny 613 X/A. Opole: CMJW.

Matuchniak-Mystkowska A., Mystkowski, J., Stanek, P. (oprac.) (2018). Niewola i nadzieja. Korespondencja wojenna Andrzeja i Krystyny Mystkowskich. Opole: CMJW.

Matuchniak-Mystkowska, A. (2021). Sport jeniecki w Oflagach II B Arns-walde, II C Woldenberg, II D Gross Born. Analiza socjologiczna. Łódź: WUŁ.

Matuchniak-Mystkowska, A. (2023). Miejsca, ludzie, zdarzenia – wielka historia i społeczność lokalna. Perspektywy Kultury, 40, 125–143.

Matuszewski, B. (1975). Nowe źródło historii. W: J. Bocheńska (red.), Polska myśl filmowa. Antologia tekstów z lat 1896–1939. Wrocław: Ossolineum, 12–18.

Morawski, S. (1977). Kultura filmowa młodzieży. Warszawa: Wydawnic-two COK.

Ossowski, S. (1966). U podstaw estetyki. Dzieła, t. I. Warszawa: PWN.

Ossowski, S. (1967). Konflikty niewspółmiernych skal wartości. Dzieła, t. III. Warszawa: PWN.

Ossowski, S. (1984). O ojczyźnie i narodzie. Warszawa: PWN.

Oziemska, T. i Drecka-Wojtyczka E. (2000). Oświatówka – 55 lat przygód z filmem krótkim. Łódź: WFO.

Podsiadło, M. (2013). Autobiografizm filmowy jako ślad podmiotowej egzystencji. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Nau-kowych Universitas.

Staszczyszyn, B. (2022). Wyrwane z niepamięci – polskie dokumenty fo-und footage. Pozyskano z: https://culture.pl/pl/artykul/wyrwane-z-niepamieci-polskie-dokumenty-found-footage (dostęp: 15.06.2023)

Sułkowski, B. (1972). Powieść i czytelnicy. Społeczne uwarunkowanie zjawisk odbioru. Warszawa: PWN.

Sułkowski, B. (2011). „Społeczne ramy kultury” czterdzieści lat później. Pięć modeli komunikacji kulturowej. Kultura i Społeczeństwo, 2–3 (55).

Szczepański, T. i Kozubek, M. (red.) (2016). Polski film dokumentalny w XXI wieku. Łódź: Wydawnictwo PWSFTViT i Wydawnictwo UŁ.

Szczurowski, M. (red.) (2004). Dokument filmowy i telewizyjny. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Wallis, M. (1983). Sztuki i znaki. Pisma semiotyczne. Warszawa: PIW.

Wejbert-Wąsiewicz, E. (2018). Socjologiczne widzenie filmu i kina. Arty-kulacje i praktyki w polu socjologii filmu i kina. Przegląd Socjologiczny, 67, 141–169.

Wejbert-Wąsiewicz, E. (2019). Łódzka szkoła socjologii kultury. Od badań odbioru sztuk werbalnych do sztuk wizualnych. Kultura i Społeczeństwo, 3, 75–92.

Wejbert-Wąsiewicz, E. (2020). Wybrane problemy pracy kobiet w branży filmowej. W: I. Desperak i M. Krogulec (red.), Miasto pracujących ko-biet. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 137–152.

Zawiśliński, S. i Wijata, T. (red.) (2013). Fabryka snów. Łódź: TOYA.

Znaniecki, F. (1973). Socjologia wychowania. Warszawa: PWN.

Znaniecki, F. (1990). Współczesne narody. Warszawa: PWN.

Szkatułka z oflagu (2021), V. Rezler-Wasielewska, S. Mielnik.

Portret z niewoli (2022), V. Rezler-Wasielewska, S. Mielnik.

Tatusiu, kiedy wrócisz? Polskie rodziny w latach II wojny światowej (2020), R. Kobylarz-Buła.

Rotmistrz Witold Pilecki (1901-1948), (2020), P. Stanek.

Kocham, do zobaczenia! Miłość czasu niewoli (2022), A. Czerner i K. Weber.

Za drzwiami Galerii Uffizi (2021), reż. C. Belz, E. Sánchez Lansch.

Dzień w Muzeum Orsay (2017), reż. B. Ulmer.

Innocence of Memmories (2016), reż. G. Gee , wyprodukowany przez katowicki oddział TVP.

Luwr więcej niż muzeum (2020), reż. P. Legrand.

Muzeum Ofiar Komunizmu w Waszyngtonie (2022), produkcja Polska Fundacja Narodowa.

Panie na zamku (2018), reż. W. Walkiewicz.

Tajemnice wielkiego muzeum (2014), reż. J. Holzhausen.

lat Muzeum Śląskiego (2019), scenariusz i realizacja M. Dufek.

Muzeum Drugiej Wojny Światowej (zbiór filmów), https://www.youtube.com/@Muzeum2wojny (dostęp: 01.06.2023).

Muzeum Powstania Warszawskiego (zbiór filmów), https://www.youtube.com/@1944pl (dostęp: 01.06.2023).

Muzeum Wojska Polskiego, http://www.muzeumwp.pl/video/ (dostęp: 01.06.2023).

Polscy sprawiedliwi/Portal Muzeum POLIN, https://www.youtube.com/@PolscySprawiedliwi (dostęp: 01.06.2023).

Wikipedia, hasło: Polska Kronika Filmowa, https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Kronika_Filmowa (dostęp: 20.06.2023).

Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, http://www.wfdif.pl/pl (dostęp: 20.06.2023).

Wytwórnia Filmów Oświatowych, https://www.wfo.com.pl/ (dostęp: 01.06.2023).

Perspektywy Kultury
Opublikowane
2023-08-17
Jak cytować
[1]
Wejbert-Wąsiewicz, E. i Matuchniak-Mystkowska, A. 2023. Filmy dokumentalne a postawy młodzieży: Kultura historyczna w rzeczywistości hybrydalnej. Perspektywy Kultury. 42, 3 (sie. 2023), 143-164. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2023.4203.12.
Numer
Tom 42 Nr 3 (2023): Kultura (w) rzeczywistości hybrydalnej
Dział
Kultura (w) rzeczywistości hybrydalnej

Copyright (c) 2023 Perspektywy Kultury

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.