Rola matki według Klementyny z Tańskich Hoffmanowej – znaczenie wychowania religijnego
Konteksty historyczno-kulturowe
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest refleksja nad rolą matki w wybranych dziełach Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, która swoją twórczością wywarła wpływ na uformowanie kilku pokoleń polskich kobiet. Szczególna uwaga została zwrócona na, bardzo ważne w jej przekonaniu, wychowanie religijne młodego pokolenia, a także na jego konteksty historyczno-kulturowe. Tańska uznała bowiem wychowanie religijne dzieci za podstawę wszelkich zabiegów wychowawczych, a nawet za swoistą misję cywilizacyjną matek mającą na celu odnowę ziem polskich w duchu religijnym. Eksponując rolę i znaczenie religii w życiu społecznym, wpisywała się Tańska w oczekiwania ówczesnych elit rządowych Królestwa Polskiego, co m.in. zaowocowało rozwojem jej kariery oświatowej. Jej utwory, propagujące intensywne wychowanie religijne, były wykorzystywane przez rząd Królestwa Polskiego do osiągnięcia określonych celów, zgodnych z prowadzoną ówcześnie polityką.
Spośród licznych dzieł Tańskiej, w których poruszała interesującą nas tematykę, pod uwagę zostały wzięte przede wszystkim trzy utwory (w moim przekonaniu najbardziej reprezentatywne w tym względzie), dwie powieści: Pamiątka po dobrej matce czyli jej ostatnie rady dla córki (wyd. Warszawa 1819); Amelia matką. Dzieło za dalszy ciąg „Pamiątki po dobrej matce” służyć mogące… (wyd. Warszawa 1822–1824), a także rozprawa O powinnościach kobiet (wyd. Warszawa 1849).
Bibliografia
Barzykowski, S. (1883). Historia powstania listopadowego, t. 1. Poznań: Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego.
Bołdyrew, A. (2008). Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795–1918. Warszawa: Neriton.
Chmielowski, P. (1898a). Liberalizm i obskurantyzm na Litwie i Rusi (1813–1823). Przedm. B. Chlebowski. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych.
Chmielowski, P. (1898b). Klementyna z Tańskich Hofmanowa. Zarys bio-graficzno-pedagogiczny przez Piotra Chmielowskiego. Petersburg: Na-kładem Kazimierza Grendyszyńskiego.
Ciechanowska, Z. (1960–1961). Hasło: Hoffmanowa z Tańskich Klemen-tyna (1798–1845). W: Polski słownik biograficzny, t. 9. Wrocław: Pol-ska Akademia Umiejętności, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wy-dawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 573–576.
Dąbrowska, J.E. (2008). Klementyna. Rzecz o Klementynie z Tańskich Hoffmanowej. Białystok: Trans Humana.
Dąbrowska, J.E. (2015). Wartości uniwersalne pedagogii Klementyny Tańskiej-Hoffmanowej. Rocznik Teologii Katolickiej, t. XIV/1, 271–284.
Deszczyńska, M. (2021). O genezie więzi katolicyzmu i świadomości na-rodowej w społeczeństwie polskim w pierwszej połowie XIX wieku. Nasza Przeszłość, t. 135, 39–75.
Dylągowa, H. (1980). Duchowieństwo przed powstaniem listopadowym. Roczniki Humanistyczne, t. 28, z. 2, 13–27.
Falkowska, J. (2015). Kobieta w roli matki. Propozycje Anastazji z Jełowickich Dzieduszyckiej (1842–1890). Wychowanie w Rodzinie, t. XII (2), 243–255.
Inglot, M. (1999). Carska cenzura w latach 1831–1850 wobec arcydzieł literatury polskiej. W: M. Inglot, Wieszcz i pomniki. W kręgu XIX i XX-wiecznej recepcji dzieł Adama Mickiewicza. Wrocław: Wydaw-nictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Jabłońska-Deptuła, E. (1980). Z problematyki ideologii religijnej i życia religijnego okresu powstania listopadowego. Roczniki Humanistyczne, t. 28, z. 2.
Jakubiak, K. (2014). XIX-wieczne wzorce polskiej rodziny i wychowania rodzinnego dziecka oraz ich oświeceniowe inspiracje. W: K. Dormus, B. Popiołek i in., Komisja Edukacji Narodowej: kontekst historycz-no-pedagogiczny. Kraków: Wydawnictwo Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Pedagogicznego.
Jakubiak, K. i Nawrot-Borowska, M. (2016). Rodzina polska w XIX wieku jako środowisko wychowawcze i jej funkcja edukacyjna. Studia Peda-gogica Ignatiana, nr 2, vol. 19, 15–46.
Jedynak, B. (1999). Dom i kobieta w kulturze niewoli. W: B. Jedynak (red.), Kobieta w kulturze i społeczeństwie. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Kaniowska-Lewańska, I. (1982). Literatura dla dzieci i młodzieży do roku 1864. Zarys monograficzny, materiały. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Kotowa, I. (1925–1926). Pierwsze dzieło Klementyny Tańskiej. Pamiętnik Literacki, 22/23/1/4, 202–220.
Koźmian, K. (1972). Pamiętniki, t. 3. Wrocław: Ossolineum.
Lachnicki, I.E. (1823). Amelia matką. Dzieło za dalszy ciąg „Pamiątki po dobrej matce” służyć mogące, przez tęż samą autorkę (…). W: Dzieje Dobroczynności Krajowej i Zagranicznej, t. 1. Wilno, 89.
Manteufflowa, M. (1936). Józef Kalasanty Szaniawski. Ideologia i działalność (1815–1830). Warszawa: Nakładem Towarzystwa Nau-kowego Warszawskiego.
Mochnacki, M. (1984), Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, t. 1, oprac. i przedm. S. Kieniewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Sobczak, J. (1992). Przejawy zainteresowania wychowaniem rodzinnym w pracach niektórych polskich pisarzy i pedagogów u schyłku XVIII i w pierwszej połowie XIX wieku. Studia Pedagogiczne, z. 18, red. J. Jundziłł. Bydgoszcz: Zeszyty. Naukowe WSP w Bydgoszczy.
Stankiewicz-Kopeć, M. (2016). Poglądy Klementyny z Tańskich Hoffma-nowej 1798–1845 w refleksji uczennic. Zarys zagadnienia. Studia Pa-edagogica Ignatiana, t. 19, nr 3, 99–121.
Stankiewicz-Kopeć, M. (2021). Wzór osobowy kobiety polskiej okresu niewoli politycznej: Wokół Pamiątki po dobrej matce Klementyny z Tańskich-Hoffmanowej. Perspektywy Kultury, t. 34, 3, 73–96.
Szlachta, B. (1998). Konserwatyzm. Z dziejów tradycji myślenia o polityce. Kraków – Warszawa: Wydawnictwo DANTE ARARAT.
Szwarc, A. i Żarnowska, A. (red.) (1992). Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX w., t. II, cz. 1–2. Warszawa: Instytut Historyczny Uniwersytetu. Warszawskiego.
Szybiak, I. (2004). O rodzicielskich zaletach i wadach w oświeceniowej polskiej publicystyce edukacyjnej. W: K. Jakbiak i A. Winiarz (red.), Nauczanie domowe dzieci polskich od XVIII do XX wieku. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Tańska, K. (1822). Amelia matką. Dzieło za dalszy ciąg Pamiątki po do-brey matce służyć mogące, cz. 1. Warszawa: Drukarnia Łątkiewicza.
Wawrykowa, M. (1992). Historia powszechna 1789–1849. Warszawa: Wydawnictwo WSIP.
Winiarz, A. (2002). Szkolnictwo, Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (1807–1831). Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
z Tańskich Hoffmanowa, K. (1849). Pamiętniki Klementyny z Tańskich Hoffmanowej. W: Pisma pośmiertne Klementyny z Tańskich Hoffma-nowej, t. 1. Berlin: Wydawca: Księgarnia B. Behra.
z Tańskich Hofmanowa, K. (1876a). O powinnościach kobiet. W: K. z Tańskich Hofmanowa, Dzieła, red. N. Żmichowska, t. 9. Warszawa: Spółka Wydawnicza Księgarzy.
z Tańskich Hofmanowa, K. (1876b). Pamiątka po dobrej matce czyli jej ostatnie rady dla córki. W: K. z Tańskich Hofmanowa, Dzieła, red. N. Żmichowska, t. 8. Warszawa: Spółka Wydawnicza Księgarzy.
Zanowa, J. (1929). Stanisław Grabowski, minister oświecenia Królestwa Polskiego. Cz. 1. Początki reakcji w Polsce. Sprawozdania z posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Wydział II, z. 106.
Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej (1965). Wyboru do-konał i oprac. S. Wołoszyn, t. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Żmichowska, N. (1876). Słowo przedwstępne do dzieł dydaktycznych Pani Hofmanowej. W: K. z Tańskich Hofmanowa, Dzieła, t. 8, red. N. Żmichowska. Warszawa: Spółka Wydawnicza Księgarzy.
Copyright (c) 2023 Perspektywy Kultury
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
