Tematy numerów w roku 2026

Nr 52, 2026/1
"Wokół medycyny, medyków i medykamentów w kulturze"

Call for papers do 52 numeru „Perspektyw Kultury” (1/2026)

Wokół medycyny, medyków i medykamentów w kulturze

Georges Minois, francuski historyk, swoją pracę Ksiądz i lekarz. Od świętych uzdrowicieli do bioetyki rozpoczyna symboliczną ekfrazą, nawiązującą do średniowiecznych miniatur ukazujących integralne połączenie medycyny i religii. Pisze on:

Z jednej strony ksiądz ze świętymi olejami, a z drugiej lekarz badający mocz i mierzący puls; między nimi na łóżku zaniepokojony – co zrozumiałe – pacjent. Klasyczna scena (…) przedstawia trzech protagonistów tragedii ludzkiej: cierpiącego chorego w otoczeniu lekarza ciała i lekarza duszy, od których zależy doczesne zdrowie i wieczyste szczęście. Problem polega na wzajemnych relacjach między tymi dwoma lekarzami, które często bywały zawiłe (…). Stawka bowiem jest duża. Jeżeli nawet troska o zdrowie nie wyklucza troski o zbawienie wieczne, to której dać pierwszeństwo? Jedno jest pewne: kapłan i lekarz, ramię przy ramieniu lub twarzą w twarz, w znacznej mierze uformowali naszą kulturę i mentalność, ponieważ od dwóch tysięcy lat mnogie pokolenia przechodzą przez ich ręce, ponosząc konsekwencje ich złych lub dobrych decyzji, korzystając z ich osiągnięć i cierpiąc przez ich błędy.

Nie ulega bowiem najmniejszej wątpliwości, że utrata kondycji zdrowotnej, choroba i związane z nią cierpienie i strach, ale też wiara i nadzieja pokładane w medycynie, medykach i medykamentach od wieków stanowią jedne z najbardziej uniwersalnych doświadczeń ludzkich, na rozmaitych etapach egzystencji. Doświadczenie to jest silnie uwarunkowane kulturowo. Nic więc dziwnego, że stanowi ono jeden z niezwykle istotnych i znaczeniowo nośnych wymiarów również inspiracji artystycznych, które sprawiają, że dzieła kultury nasycone są motywami i wątkami medycznymi, para- i około-medycznymi ujmowanymi w rozmaitych perspektywach i kontekstach. Obecnie - zwłaszcza po doświadczeniach niedawnej pandemii SARS-COV 2 - widoczny jest wzrost zainteresowania kulturowym wymiarem medycyny, ale też związkami pomiędzy duchem a ciałem. Wyrazem tego są m.in. coraz liczniejsze debaty, konferencje, publikacje naukowe poświęcone związkom i relacjom medycyny i literatury, medycyny i sztuki, medycyny i religii czy medycyny i filozofii. Wiedza medyczna i terapeutyczne standardy stosowane przez klinicystów nie są bowiem wyabstrahowane z otaczającej medyków rzeczywistości kulturowej. Również wszelkie medykamenty, bez których ani skuteczna walka z chorobami, ani skuteczna profilaktyka nie byłyby możliwe, są uzależnione od czasu i miejsca ich stosowania zarówno w materialnym, jak i niematerialnym wymiarze.

Dlatego zapraszamy do interdyscyplinarnej i integrującej różne środowiska badawcze refleksji wokół kulturowego fenomenu, dla którego punktem odniesienia, kontekstem i słowami kluczami są szeroko rozumiane (dosłownie i metaforycznie) pojęcia: medycyny, medyków i medykamentów. Zapraszamy badaczy (i praktyków) zainteresowanych taką problematyką do podzielenia się swoją wiedzą, naukową refleksją i doświadczeniem. Zależy nam na wypowiedziach zarówno humanistów i przedstawicieli nauk społecznych, teologicznych zajmujących się m. in. historią kultury, historią literatury i historią sztuki, dziedzictwem kulturowym czy antropologią kulturową, teologią, religioznawstwem czy filozofią, jak i przedstawicieli nauk medycznych, zwłaszcza tych, którym szczególnie bliskie są artystyczne rozumienie kultury, sztuka medycyny, a przede wszystkim przekonanie, że medycyna jest sztuką.

Zapraszamy do nadsyłania artykułów!

Termin nadsyłania tekstów: 1. września 2025 r.

***

Nr 53, 2026/2
"Movement(s) and Identity?"

Call for papers do 53 numeru „Perspektyw Kultury” (2/2026)

Zapraszamy do nadsyłania artykułów!

Termin nadsyłania tekstów: 15. grudnia 2025 r.

***

Nr 54, 2026/3
"Mitologia jako źródło kultury europejskiej"

Call for papers do 54 numeru „Perspektyw Kultury” (3/2026)

Mitologia grecko-rzymska stanowiła niewyczerpane źródło inspiracji dla artystów minionych epok odgrywając znaczącą rolę w kształtowaniu się sztuki i kultury europejskiej. Głęboko humanistyczny wymiar mitu, związany z genezą ludzkiego myślenia był immanentnie związany z próbą zrozumienia świata, praw natury, kolei życia, przemijania, ludzkiej kondycji i miejsca człowieka w świecie. Kulturotwórcza rola mitu, nawarstwianie różnych jego wersji, różnych interpretacji artystycznych i przemian ikonograficznych, tworzą złożony palimpsest, odzwierciedlający różne konteksty historyczne, kulturowe i społeczne powstających dzieł. Mity kosmogoniczne i teogoniczne, panteon bóstw, personifikacje zjawisk przyrody, herosi, hybrydyczne stwory, idea arkadyjskiej idylli, przemiany bytów opisane m. in. w Metamorfozach Owidiusza, zapładniały umysły poetów, malarzy, muzyków oraz należały do zbiorowej wyobraźni. W tym kontekście szczególnie interesującym zjawiskiem jest synkretyzm kultury chrześcijańskiej i świata mitologii, recepcja tematów pogańskich w kulturze chrześcijańskiej, obecność motywów mitologicznych w sztuce religijnej i kościelnej oraz propagandzie władców chrześcijańskich. Ta perspektywa rodzi pytania: jakie były przyczyny i przejawy łączenia mitologii z chrześcijańską wiarą i tradycją? Jakie były sposoby adaptacji i interpretacji antycznych mitów w duchu chrześcijańskim? Jak korzystano z alegorycznej metody odczytywania mitów i wywodzenia z nich chrześcijańskiej nauki moralnej?

W proponowanym tomie zapraszamy do refleksji nad problematyką związaną z mitologią w obrębie następujących dziedzin: historia sztuki, literaturoznawstwo, filozofia, religioznawstwo, historia, edukacja, antropologia czy kulturoznawstwo. Interesujący będzie zarówno szersze refleksje nad genezą i rolą mitu w kulturze, jak również bardziej szczegółowe zagadnienia związane z obecnością mitologii w różnych dziedzinach ludzkiej działalności zarówno w kulturze dawnej, jak i współczesnej. Dla przykładu problemem badawczym może być obecność mitologii w kulturze dworskiej, rola i znaczenie kostiumu mitologicznego w malarstwie, literaturze, teatrze, operze, epistolografii, obyczajowości itd. Namysł nad rolą wątków mitologicznych w kulturze będzie obejmował okres od późnego średniowiecza do XX wieku. Jednak rozważania na ten temat mogą sięgać czasów nam współczesnych, poszukując odpowiedzi na pytania: w jaki sposób współczesna kultura włącza się w dialog z tradycją antyczną? W jaki sposób plastyczność i materialność antyku może znaleźć kontynuację we współczesnej kulturze obrazkowej?

Przyjmujemy teksty w języku polskim oraz angielskim.

Redaktor gościnny tomu: dr Barbara Hryszko

Zapraszamy do nadsyłania artykułów!

Termin nadsyłania tekstów: 1. marca 2026 r.

***