O kobietach, które „rozbojem się bawiły”. Katarzyna Włodkowa Skrzyńska i Barbara Rusinowska – zapomniane zbójniczki z XV wieku

Słowa kluczowe: Barbara Rusinowska, Katarzyna Włodkowa Skrzyńska, zbójniczki, napady, średniowiecze, kroniki, legendy

Abstrakt

O kobietach, które „rozbojem się bawiły”. Katarzyna Włodkowa Skrzyńska i Barbara Rusinowska – zapomniane zbójniczki z XV wieku

W źródłach historiograficznych oraz legendach przechowywana jest pamięć o dwóch XV-wiecznych zbójniczkach – Katarzynie Włodkowej Skrzyń­skiej i Barbarze Rusinowskiej. Pierwsza była żoną Włodka ze Skrzynna herbu Łabędź, który mieszkał na zamku Barwałd w ziemi zatorskiej i siał postrach w całej okolicy. Mamy więc do czynienia ze swoistym fenomenem, jakim było małżeństwo zbójników, a dodatkowego kolorytu nadaje tej histo­rii fakt, że były to osoby wysoko urodzone. Ze stanu szlacheckiego pocho­dziła także Barbara Rusinowska, która działała w Górach Świętokrzyskich. Napadała na dwory i wozy kupieckie, a jej cechą charakterystyczną był męski strój. Obie zbójniczki zostały w końcu pojmane i stracone. Artykuł przybliża dzieje życia tych kobiet, a także zestawia różne (często sprzeczne) informacje na temat ich rozbójniczej działalności, które zachowały się w dawnych kroni­kach. W XIX w. Rusinowska stała się bohaterką dramatu scenicznego autor­stwa Aleksandra Ładnowskiego.

Biogram autora

Beata Stuchlik-Surowiak, University of Silesia in Katowice

Dr. hab., Professor at the University of Sile­sia in Katowice; author of several books—Obraz małżeństwa w “antyfemi­nistycznych” utworach Bartosza Paprockiego na tle obyczajowych, religijnych oraz literackich zjawisk XVI i pierwszej połowy XVII wieku [The Image of Marriage in the “Anti-Feminist” Works of Bartosz Paprocki against the back­ground of Moral, Religious and Literary Phenomena of the 16th and the first half of the 17th Centuries] (2016), Od Długosza do Internetu. Rzecz o królo­wej Jadwidze [From Długosz to the Internet: About Queen Jadwiga] (2013), and Barokowe epitalamium śląskie. kobieta, małżeństwo, rodzina [Baroque Silesian Epitalamium: Woman, Marriage, Family] (2007)—and author of numerous articles published in collections of essays and journals. Her scientific interests focus on Old Polish literature and culture, ancient customs, and issues related to the role of women in the culture of past eras.

Bibliografia

Bielski, M. (1597). Kronika polska Marcina Bielskiego. Nowo przez Joach. Bielskiego syna jego wydana [Marcin Bielski’s chronicle of Poland, published by his son, Joachim]. Krakow. Bibl. Jagiell., cim. 8176.

Borgeni, K. (2013). Rocznik głogowski do roku 1493 [The Głogów Chronicle] (W. Mrozowicz, Polish Trans. and Ed.). Głogów: TZG. (Original work published 1493).

Długosz, J. (2009). Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, 1445– 1461 [Annals or chronicles of the famous Kingdom of Poland, 1445–1461] (J. Mrukówna, Trans.) (Vol. 12). Warsaw: PWN. (Original work published 1614).

Grodziski, S. (1987). Introduction. In A. Komoniecki, Chronografia albo Dziejopis żywiecki [Chronography or The Zywiec annals] (S. Grodziski & I. Dwornicka, Eds.). Żywiec: TMZŻ.

Jazowski, A. (2007). Zbójnictwo w świetle dotychczasowych badań i opinii [Robbery according to previous studies and opinions]. In M. Madejowa, A. Mlekodaj, & M. Rak (Eds.), Mity i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze [Myths and reality of robbery on the Polish–Slovak border in history, literature and culture]. Nowy Targ: PPWSZ.

Kamler, M. (2009). Zbójnictwo i rozbój w Beskidach od drugiej połowy XVI do pierwszej połowy XVII wieku [Brigandage and robbery in the Beskid mountains from the second half of the 16th to the first half of the 17th century]. In A. Karpiński & I. Dacka-Górzyńska (Eds.), Społeczeństwo staropolskie [Old-Polish Society]: Vol. 2. Społeczeństwo a przestępczość [Society and crime]. Warsaw: PAN.

Kiersnowski, R. (1977). Życie codzienne na Śląsku w wiekach średnich [Everyday life in Silesia in the Middle Ages]. Warsaw: PIW.

Komoniecki, A. (1987). Chronografia albo Dziejopis żywiecki [Chronography or The Zywiec annals], (S. Grodziski & I. Dwornicka, Eds.). Żywiec: TMZŻ. (Original work published in the 17th–18th century).

Ładnowski, A. (1862). Barbara Rusinowska czyli zbójcy Gór Świętokrzyskich. Dramat historyczny w 5 aktach [Barbara Rusinowska or The robbers of the Swietokrzyskie Mountains: A historical drama in 5 acts] Bochnia.

Łepkowski, J. (1850). Kalwaria Zebrzydowska i jej okolice pod względem dziejowym i archeologicznym [Kalwaria Zebrzydowska and its surroundings: History and Archeology]. Krakow: Wydawnictwo Dzieł Katolickich.

Mikołajczyk, M. (1998). Przestępstwo i kara w prawie miast Polski południowej XVI-XVIII wieku [Crime and punishment in the law of southern Poland in the 16th–18th centuries]. Katowice: University of Silesia Publishing House.

Mońko, K. (2009). Rycerze rabusie w XIV i XV wieku [Knights-robbers in the 14th and 15th centuries]. Krakow: Petrus.

Mrozowicz, W. (2013). Introduction. In K. Borgeni, Rocznik głogowski do roku 1493 [The Głogów Chronicle] (W. Mrozowicz, Polish Trans. and Ed.). Głogów: TZG.

Ochmański, W. (1950). Zbójnictwo góralskie. Z dziejów walki klasowej na wsi góralskiej [Highland brigandage: From the history of class struggle in highlander villages]. Warsaw: Ludowa Spoldzielnia Wydawnicza.

Polski Słownik Biograficzny [Polish Biographical Dictionary] (Vol. 38). (1997– 1998). Warsaw–Krakow: PAN.

Putek, J. (1938). O zbójnickich zamkach, heretyckich zborach i oświęcimskiej Jerozolimie. Szkice z dziejów pogranicza śląsko-polskiego [On robber castles, heretical churches and Oświęcim Jerusalem: Sketches from the history of the Silesian–Polish borderland]. Krakow: Biblioteka Kresow Slaskich.

Stankiewicz, J. (Ed.). (1988). Legendy świętokrzyskie [Legends from the Swietokrzyskie region]. Krakow: KAW.

Stuchlik-Surowiak, B. (2018). „Wio Bury do góry”. Tajniki zbójeckiego rzemiosła w „Chronografii albo Dziejopisie żywieckim” Andrzeja Komonieckiego [“Wio Bury do gory”: Secrets of the robber’s profession in Andrzej Komoniecki’s Chronography or The Żywiec Annals]. In T. Banaś-Korniak, B. Stuchlik-Surowiak, D. Rott, & J. Kwosek (Eds.) Staropolskie teksty i konteksty [Old-Polish texts and contexts] Vol. 8: Tom jubi-leuszowy, poświęcony pracy twórczej i organizacyjnej Profesora Jana Malickiego w siedemdziesiątą rocznicę Jego urodzin [Jubilee volume, dedicated to the creative and organizational work of Professor Jan Malicki on the seventieth anniversary of his birth]. Katowice: University of Silesia Publishing House.

Studnicki, G. (1994). Barwałd. Zarys dziejów [Barwałd: Outline of history]. Wadowice: Grafikon.

Szczotka, S. (1952). Materiały do dziejów zbójnictwa góralskiego z lat 1589- 1782 [Materials for the history of highland brigandage, 1589–1782]. Lublin: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.

Opublikowane
2020-03-01
Jak cytować
[1]
Stuchlik-Surowiak, B. 2020. O kobietach, które „rozbojem się bawiły”. Katarzyna Włodkowa Skrzyńska i Barbara Rusinowska – zapomniane zbójniczki z XV wieku. Perspektywy Kultury. 28, 1 (mar. 2020), 167-179. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2020.2801.13.