O kobietach, które „rozbojem się bawiły”. Katarzyna Włodkowa Skrzyńska i Barbara Rusinowska – zapomniane zbójniczki z XV wieku
Abstrakt
O kobietach, które „rozbojem się bawiły”. Katarzyna Włodkowa Skrzyńska i Barbara Rusinowska – zapomniane zbójniczki z XV wieku
W źródłach historiograficznych oraz legendach przechowywana jest pamięć o dwóch XV-wiecznych zbójniczkach – Katarzynie Włodkowej Skrzyńskiej i Barbarze Rusinowskiej. Pierwsza była żoną Włodka ze Skrzynna herbu Łabędź, który mieszkał na zamku Barwałd w ziemi zatorskiej i siał postrach w całej okolicy. Mamy więc do czynienia ze swoistym fenomenem, jakim było małżeństwo zbójników, a dodatkowego kolorytu nadaje tej historii fakt, że były to osoby wysoko urodzone. Ze stanu szlacheckiego pochodziła także Barbara Rusinowska, która działała w Górach Świętokrzyskich. Napadała na dwory i wozy kupieckie, a jej cechą charakterystyczną był męski strój. Obie zbójniczki zostały w końcu pojmane i stracone. Artykuł przybliża dzieje życia tych kobiet, a także zestawia różne (często sprzeczne) informacje na temat ich rozbójniczej działalności, które zachowały się w dawnych kronikach. W XIX w. Rusinowska stała się bohaterką dramatu scenicznego autorstwa Aleksandra Ładnowskiego.
Bibliografia
Bielski, M. (1597). Kronika polska Marcina Bielskiego. Nowo przez Joach. Bielskiego syna jego wydana [Marcin Bielski’s chronicle of Poland, published by his son, Joachim]. Krakow. Bibl. Jagiell., cim. 8176.
Borgeni, K. (2013). Rocznik głogowski do roku 1493 [The Głogów Chronicle] (W. Mrozowicz, Polish Trans. and Ed.). Głogów: TZG. (Original work published 1493).
Długosz, J. (2009). Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, 1445– 1461 [Annals or chronicles of the famous Kingdom of Poland, 1445–1461] (J. Mrukówna, Trans.) (Vol. 12). Warsaw: PWN. (Original work published 1614).
Grodziski, S. (1987). Introduction. In A. Komoniecki, Chronografia albo Dziejopis żywiecki [Chronography or The Zywiec annals] (S. Grodziski & I. Dwornicka, Eds.). Żywiec: TMZŻ.
Jazowski, A. (2007). Zbójnictwo w świetle dotychczasowych badań i opinii [Robbery according to previous studies and opinions]. In M. Madejowa, A. Mlekodaj, & M. Rak (Eds.), Mity i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze [Myths and reality of robbery on the Polish–Slovak border in history, literature and culture]. Nowy Targ: PPWSZ.
Kamler, M. (2009). Zbójnictwo i rozbój w Beskidach od drugiej połowy XVI do pierwszej połowy XVII wieku [Brigandage and robbery in the Beskid mountains from the second half of the 16th to the first half of the 17th century]. In A. Karpiński & I. Dacka-Górzyńska (Eds.), Społeczeństwo staropolskie [Old-Polish Society]: Vol. 2. Społeczeństwo a przestępczość [Society and crime]. Warsaw: PAN.
Kiersnowski, R. (1977). Życie codzienne na Śląsku w wiekach średnich [Everyday life in Silesia in the Middle Ages]. Warsaw: PIW.
Komoniecki, A. (1987). Chronografia albo Dziejopis żywiecki [Chronography or The Zywiec annals], (S. Grodziski & I. Dwornicka, Eds.). Żywiec: TMZŻ. (Original work published in the 17th–18th century).
Ładnowski, A. (1862). Barbara Rusinowska czyli zbójcy Gór Świętokrzyskich. Dramat historyczny w 5 aktach [Barbara Rusinowska or The robbers of the Swietokrzyskie Mountains: A historical drama in 5 acts] Bochnia.
Łepkowski, J. (1850). Kalwaria Zebrzydowska i jej okolice pod względem dziejowym i archeologicznym [Kalwaria Zebrzydowska and its surroundings: History and Archeology]. Krakow: Wydawnictwo Dzieł Katolickich.
Mikołajczyk, M. (1998). Przestępstwo i kara w prawie miast Polski południowej XVI-XVIII wieku [Crime and punishment in the law of southern Poland in the 16th–18th centuries]. Katowice: University of Silesia Publishing House.
Mońko, K. (2009). Rycerze rabusie w XIV i XV wieku [Knights-robbers in the 14th and 15th centuries]. Krakow: Petrus.
Mrozowicz, W. (2013). Introduction. In K. Borgeni, Rocznik głogowski do roku 1493 [The Głogów Chronicle] (W. Mrozowicz, Polish Trans. and Ed.). Głogów: TZG.
Ochmański, W. (1950). Zbójnictwo góralskie. Z dziejów walki klasowej na wsi góralskiej [Highland brigandage: From the history of class struggle in highlander villages]. Warsaw: Ludowa Spoldzielnia Wydawnicza.
Polski Słownik Biograficzny [Polish Biographical Dictionary] (Vol. 38). (1997– 1998). Warsaw–Krakow: PAN.
Putek, J. (1938). O zbójnickich zamkach, heretyckich zborach i oświęcimskiej Jerozolimie. Szkice z dziejów pogranicza śląsko-polskiego [On robber castles, heretical churches and Oświęcim Jerusalem: Sketches from the history of the Silesian–Polish borderland]. Krakow: Biblioteka Kresow Slaskich.
Stankiewicz, J. (Ed.). (1988). Legendy świętokrzyskie [Legends from the Swietokrzyskie region]. Krakow: KAW.
Stuchlik-Surowiak, B. (2018). „Wio Bury do góry”. Tajniki zbójeckiego rzemiosła w „Chronografii albo Dziejopisie żywieckim” Andrzeja Komonieckiego [“Wio Bury do gory”: Secrets of the robber’s profession in Andrzej Komoniecki’s Chronography or The Żywiec Annals]. In T. Banaś-Korniak, B. Stuchlik-Surowiak, D. Rott, & J. Kwosek (Eds.) Staropolskie teksty i konteksty [Old-Polish texts and contexts] Vol. 8: Tom jubi-leuszowy, poświęcony pracy twórczej i organizacyjnej Profesora Jana Malickiego w siedemdziesiątą rocznicę Jego urodzin [Jubilee volume, dedicated to the creative and organizational work of Professor Jan Malicki on the seventieth anniversary of his birth]. Katowice: University of Silesia Publishing House.
Studnicki, G. (1994). Barwałd. Zarys dziejów [Barwałd: Outline of history]. Wadowice: Grafikon.
Szczotka, S. (1952). Materiały do dziejów zbójnictwa góralskiego z lat 1589- 1782 [Materials for the history of highland brigandage, 1589–1782]. Lublin: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Copyright (c) 2020 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
