The Life and Work of Tomasz Ignacy Dunin Szpot SJ (1644/1645–1713) and His Contribution to the Ethnography of Early Modern China
Abstract
Polish Jesuits made notable contributions to the study of China and neighbouring East Asian regions during the early modern period. Among them was Tomasz Ignacy Dunin Szpot SJ (1644/1645–1713), who came from a noble family from Podlasie. Beginning in 1689, Szpot spent twenty-four years in Rome, where he served as a confessor at Saint Peter’s Basilica. Alongside his spiritual duties, he engaged in extensive research in the city’s libraries and archives, focusing on Jesuit missions in China. This research resulted in ten substantial volumes that provide invaluable accounts of events in the early modern China, with extensive references to the geography and, particularly, the ethnography of the Far East. Szpot’s writings offer valuable insights into the customs, daily life, culture, and language of East Asia’s inhabitants, spanning significant periods such as the late reign of the Wanli Emperor (1563–1620), the fall of the Ming dynasty in 1644, and the early Qing period, including the rule of Emperor Kangxi (1661–1722). This paper seeks to shed light on this relatively obscure Polish scholar and his expertise on early modern China. It also explores the motivations behind his research, particularly his focus on ethnographic themes, which may reflect interests that extended beyond his Jesuit missionary duties.
References
Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Radziwiłłów:
V – Listy Domów Obcych, Teka 390
Archiwum Rzymskie Towarzystwa Jezusowego (ARSI):
Thomae Dunin Szpot, Breve collectaneum (Jap. Sin. 105 pars 2, ff. 452r-478r).
Thomae Dunin Szpot, Collectanea Historiae Sinensis (Jap. Sin. 104, Jap. Sin. 105 pars 1 i 2).
Thomae Dunin Szpot, Collectanea pro historia sinica (Jap. Sin. 109, Jap. Sin. 110, Jap. Sin. 111).
Thomae Dunin Szpot, Historiae Sinarum Imperii (Jap. Sin. 102, Jap. Sin. 103).
Thomae Dunin Szpot, Relatio de statu sinicae Ecclesiae et progressu s. fidei in imperio Sinarum. Ab anno 1692. quo data est per edictum imperatoris Sinarum praedicandae legis divinae libertas ad annum secularem 1700 (Jap. Sin. 125, ff. 200r-234r).
Thomae Dunin Szpot, Varia (Jap. Sin. 194, ff. 34r-44r).
Biblioteka Casanatense (BC)
Thomae Dunin Szpot, Compendium tomi IV criseos theologicae R.P. Ioannis de Cardenas e Soc. Iesu de prepositionibus LXV damnatis ab Innocentio XI (BC, Ms. 742).
Thomae Dunin Szpot, Exertitia spiritualia conscripta pro usu suo (BC, Ms. 736).
Thomae Dunin Szpot, Memoriale senectutis. De poenis ecclesiasticis pars prima (BC, Ms. 736).
Thomae Dunin Szpot, Memorialis senectutis de poenis ecclesiasticis pars II (BC, Ms. 730).
Thomae Dunin Szpot, Memorialis senectutis de poenis ecclesiasticis pars III (BC, Ms. 731).
Boym, M. (1656). Flora sinensis, fructus floresque humillime porrigens. Viennae: typis Matthaei Rictij.
Boym, M. (1682). Specimen medicinae sinicae, sive opuscula medica ad mentem Sinensium. Francofurti: sumptibus Johann Peter Zubrodt.
Brown, J. (1862). Biblioteka pisarzów assystencyi polskiéj Towarzystwa Jezusowego powie̢kszona dwoma dodatkami, z których pierwszy zawiera polskie i rossyjskie tłomaczenia, drugi wydania pisarzy Towarzystwa Jezusowego do innych assystencyi należa̢cych w Polsce i Rossyi. Napisana we Lwowie od r. 1852 do 1855 przez Józefa Brown; przekład z łacińskiego Władysława Kiejnowskiego, kapłana Towarzystwa Jezusowego. Poznań: w komisie i czciońkami Ludwika Merzbacha.
Dunin Szpot, T. (1677). Imago posthuma Perillustris ac Admodum Reverendi Domini D. Casimiri Woysznarowicz. Vilnae: Typis Academiae Societatis Jesu.
Dunin Szpot, T. (1857). Courte relation de ce qui est arrivé au tsar de Moscovie et aux seigneurs de son pays, pendant leurs voyages à Rome et autres lieux en 1698, rédigée par le P. Ignace Szpot, polonais, pénitencier à Saint-Pierre du Vatican. W: Études de théologie, de philosophie et d’histoire, t. 2 (505-508). Paris: Julien, Lanier, Cosnard et Ce, Editeurs.
Janocki, J.D. (1752). Specimen Catalogi Codicum Manuscriptorum Bibliothecae Zaluscianae a Joanne Daniele Andrea Janozki Canonico Scarbimiriensi eiusdemque Bibliothecae Praefecto exhibitum. Jussu et sumtu Optimi et Munificentissimi Principis Episcopi Cracoviensis, Ducis Severiae, Tribunalis Radomiensis Praesidis. Dresdae: Typis Harpetrae Viduae.
Lelewel, J. (1826). Bibljograficznych ksiąg dwoje, w których rozebrane i pomnożone zostały dwa dzieła Jerzego Samuela Bandtke: historja drukarń krakowskich - tudzież historja Bibljoteki Uniw. Jagiell. w Krakowie, a przydany katalog inkunabulow polskich. T. 2. Wilno: Nakładem i drukiem Józefa Zawadzkiego.
Naramowski, A. I. (1724). Facies Rerum Sarmaticarum In Facie Regni Poloniae, Magniq[ue] Ducatus Lituaniae gestarum duobus libris succincte expressa, ks. 1, Vilnae: Universitatis Societatis Jesu.
Niesiecki, K. (1841). Herbarz polski Kacpra Niesieckiego, powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych i wydany przez Jana Nepomucena Bobrowicza. T. 8. Lipsk: Nakładem i drukiem Breitkopfa i Härtela.
Rostowski S. (1768). Lituanicarum Societatis Jesu historiarum provincialium. Pars prima, Vilnae: Reipublicae Academicis Societatis Jesu.
Sommervogel C. (1890-1932). Bibliothèque de la Compagnie de Jésus. T. 1-12. Bruxelles: Oscar Schepens; Paris: Alphonse Picard. Reprint: Louvain: Éditions de la Bibliothèque S. J., Collège philosophique et théologique, 1960.
Bugaj, R. (1986). Nauki tajemne w dawnej Polsce – Mistrz Twardowski. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Burkiewicz, Ł. (2023). Polityczna, gospodarcza i kulturowa rola Wielkiego Kanału chińskiego w kontekście Historiae Sinarum Imperii Tomasza Szpota Dunina. Rocznik Filozoficzny Ignatianum 29 (4), 39-58. https://doi.org/10.35765/rfi.2023.2904.4
Danieluk, R. (2017). Konfesjonał i pióro: Tomasz Ignacy Szpot Dunin, polski historiograf jezuickiej misji w Chinach. W: J. Nowaszczuk (red.), Iesuitae in Polonia – Poloni Iesuitae. Piśmiennictwo łacińskie czasów nowożytnych (75-108). Szczecin: Volumina.pl.
Danieluk, R. (2024). From Manuscript to Print: At the Origins of Early Jesuit Missionary Strategies of Communication. W: L. Hostetler (ed.), Reimagining the Globe and Cultural Exchange: The East Asian Legacies of Matteo Ricci’s World Map. Studies in the History of Christianity in East Asia, Vol. 9 (45-81). Leiden-Boston: Brill.
Graff, T., Wołyniec, B. (2023). Rola i znaczenie kolegiów jezuickich w propagowaniu wśród mieszkańców Rzeczypospolitej wiedzy na temat działalności misyjnej Towarzystwa Jezusowego na Dalekim Wschodzie. Rocznik Filozoficzny Ignatianum 29 (4), 111-132. https://doi.org/10.35765/rfi.2023.2904.9
Grzebień, L. (oprac. przy współpracy zespołu jezuitów) (2004). Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995. Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”.
Ha Nguyen, D. (2006). Polscy misjonarze na Dalekim Wschodzie w XVII-XVIII wieku. Warszawa: Neriton.
Królikowska, A. (2017). Profesorowie jezuickich seminariów nauczycielskich od XVI do XVIII wieku. Słownik biograficzny, Studia i Materiały do Dziejów Jezuitów Polskich, red. A.P. Bieś, L. Grzebień, t. 26, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, Wydawnictwo WAM.
Królikowska-Jedlińska, N. (2022). How to Become a Missionary in the Orient? Litterae indipetae and Other Strategies of the Polish-Lithuanian Jesuits (1612–1721). Rocznik Filozoficzny Ignatianum 28 (1), 119-140. https://doi.org/10.35765/rfi.2022.2801.8
Krzyszkowski, J. (1937). Misyjny rękopis Warszawskiej Biblioteki Narodowej. Missye Katolickie: czasopismo miesięczne illustrowane 56 (9), 269-272.
Lisiak, B. (2003). Nauczanie matematyki w polskich szkołach jezuickich od XVI do XVIII wieku. Kraków: Wydawnictwo WAM, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”.
Malinowski, G. (2021). „Po co nam Chiny? Część 1: Incydentalność relacji polsko-chińskich przed 1949 r.”. Gdańskie Studia Azji Wschodniej 19, 13-31.
Malinowski, G. (2023). Fryderyk Kazimierz Wolff SJ (1643–1708) i Tomasz Dunin Szpot SJ (1644–1713) – polscy jezuici jako pośrednicy kulturowi w czasach poselstwa cara Piotra I do Europy (1697–1698). Rocznik Filozoficzny Ignatianum 29 (4), 101-110. https://doi.org/10.35765/rfi.2023.2904.8
Malinowski, G. (2024b). Etnografia Tatarów Wschodnich (Mandżurów) i Zachodnich (Mongołów) w dziele „Historia Sinarum” Tomasza Szpota Dunina. W: W. Graczyk, J.M. Marszalska (red.), Jezuici. Nauka, kultura, duchowość (701-713). Warszawa: Instytut De Republica [w przygotowaniu do druku].
Mączyński, J. (1856). Czarnoksięska księga Twardowskiego w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. Czas 30 (Środa 6 lutego), 1-2.
Meynard, T. (2020). For the record: The Canton exile of the missionaries (1666-1671) by the Polish Jesuit Szpot Dunin. Annales Missiologici Posnanienses 25, 147–185.
Miazek, M. (2005). Flora Sinensis Michała Boyma SI. Gniezno: Wydawnictwo Fundacji Collegium Europaeum Gnesnense.
Miazek, M. (2005). Matteo Ricci i jezuicka metoda akomodacyjna. Fundamenta Europaea Fasciculus IV-V, 7–15.
Miazek-Męczyńska, M (2018). Polish Jesuits and Their Dreams about Missions in China, according to the Litterae indipetae. Journal of Jesuit Studies 5 (3), 404-420.
Miazek-Męczyńska, M. (2015). Indipetae Polonae – kołatanie do drzwi misji chińskiej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Miazek-Męczyńska, M. (2016). Makau – między Portugalią, Japonią i Chinami. Wkład Towarzystwa Jezusowego w kształtowanie się oblicza miasta. W: D. Quirini-Popławska, Ł. Burkiewicz (red.), Sacrum w mieście: wymiar kulturowy, religijny i społeczny. Tom 2: Epoka nowożytna i czasy współczesne (23-34). Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum w Krakowie.
Nowakowski, P.F. (2023). Wu Sangui (Usanqueius) – dowódca i buntownik na kartach Historiae Sinarum Imperii Tomasza Szpota Dunina. Rocznik Filozoficzny Ignatianum 29 (4), 89-100. https://doi.org/10.35765/rfi.2023.2904.7
O’Neill, Ch.E., Domínguez. J.M. (eds.) (2001). Diccionario histórico de la Compañía de Jesús [Texto impreso]: biográfico-temático, 4: Piatti-Zwaans. Roma; Madrid: Institutum Historicum S.I.; Universidad Pontificia Comillas, 2001.
Rabikauskas, P. (1963). Szpot-Dunin, Thomas Ignatius. W: V. Biržiška (ed.). Lietuviu Enciklopedija, t. 29 (289). Boston: Lietuvių enciklopedijos leidykla (Juozas Kapočius).
Rule, P. (2004). The Chinese Rites Controversy: A Long Lasting Controversy in Sino-Western Cultural History. Pacific Rim Report 32, 2-8.
Sinko, T. (1921). Krakowska „Księga Twardowskiego”. Legenda bibliograficzna. Czas 295 (Dodatek Literacki, Niedziela 25 grudnia), 3-4.
Smołucha, J. (2023). Pogrzeb Mattea Ricciego SJ (1552–1610) w Historiae Sinarum Imperii Tomasza Szpota Dunina: Kulturowa interakcja. Rocznik Filozoficzny Ignatianum 29 (4), 59-74. https://doi.org/10.35765/rfi.2023.2904.5
Smołucha, J. (2024a). Powstanie, status i znaczenie społeczności żydowskiej w Państwie Środka według relacji polskiego jezuity Tomasza Szpota Dunina zawartych w dziele Historiae Sinarum Imperii. Perspektywy Kultury 44 (1), 519-530. https://doi.org/10.35765/pk.2024.4401.34
Spence, J.D. (1982). The Memory Palace of Matteo Ricci. London-Boston: Faber and Faber.
Wadas, A. (2023a). Gravissima pericula: Rok 1606 jako brzemienny w wydarzenia dla zakonu jezuickiego w świetle dziejów powszechnych oraz Historiae Sinarum Imperii Tomasza Szpota Dunina (1644–1713). Rocznik Filozoficzny Ignatianum 29 (4), 15-38. https://doi.org/10.35765/rfi.2023.2904.3
Wadas, A. (2023b). Źródła autorytetu i wpływu jezuitów na dworze cesarzy Wanli (1572– 1620), Shunzi (1644–1661) i Kangxi (1661–1722) i w szerszych kręgach społeczeństwa chińskiego w świetle dzieła Tomasza Dunina Szpota (1644–1713). Perspektywy Kultury 43 (4/1), 215-227. https://doi.org/10.35765/pk.2023.430401.18
Wadas, H. (2023). Odkrycie i znaczenie steli z Xi’an dla misji jezuickich w Chinach w XVII w. w ujęciu Historiae Sinarum Imperii Tomasza Szpota Dunina SJ (1644–1713). Rocznik Filozoficzny Ignatianum 29 (4), 75-88. https://doi.org/10.35765/rfi.2023.2904.6
Malinowski, G. (2024a) - podcast INTERPRETACJE, 1. Audycja specjalna: Tomasz Ignacy Dunin Szpot SJ - polski dziejopis Chin i misji jezuickich, https://www.youtube.com/watch?v=hE_RzYVOey0 (Dostęp: 18.08.2024).
https://historiasinarum.ignatianum.edu.pl (Dostęp: 18.08.2024).
Copyright (c) 2025 Perspectives on Culture
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
